Αγγελος ή δαίμονας

3' 37" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΙΖΑΜΠΕΛΛΑ ΠΑΛΑΣΚΑ

Αγγελος ή δαίμονας

Ο αμφιλεγόμενος πατέρας μου

εκδ. Λιβάνης, 2013

Η ιστορική αφήγηση, την οποία επιχειρεί η Ιζαμπέλλα Παλάσκα, καθώς μας παραδίδει ένα κρίσιμο κεφάλαιο της ζωής του πατέρα της, που τυγχάνει να είναι κρίσιμο και για την Ελλάδα, έρχεται στη δημοσιότητα σε μια εποχή που μοιάζει, μέσα από τις σκληρές αντιφάσεις της, πιο ανοικτή να θέσει σε δημόσιο διάλογο ζητήματα που έως πρόσφατα ήταν ταμπού. Ο Ιωάννης Βουλπιώτης (1902-1999) είναι ο «πατέρας», προσωπικότητα αν μη τι άλλο σύνθετη, ένας άνθρωπος που κατέστη «συνομιλητής» των ισχυρών σε μια ρευστή εξέδρα πολιτικής σκηνής και παρασκηνίου, λίγο πριν από τον πόλεμο και στη διάρκεια της Κατοχής.

Για την Ιζαμπέλλα Παλάσκα, που προχώρησε στη δική της «κάθαρση» ανοίγοντας τα οικογενειακά χαρτιά, δεκαετίες μετά τα «γεγονότα», και 13 χρόνια μετά τον θάνατο του πατέρα της, η συγγραφή αυτού του βιβλίου παίρνει τον χαρακτήρα μιας κίνησης όχι μόνο ουσίας αλλά και συμβολισμού. Με τον Ιωάννη Βουλπιώτη θα μπορούσε κανείς να «τελειώσει» με δύο-τρεις χαρακτηρισμούς αν επέλεγε τον δρόμο της μεροληπτικής ανάγνωσης. Για πολλούς, ο Βουλπιώτης ήταν «απλώς» συνομιλητής των Γερμανών (υπήρξε στον Μεσοπόλεμο γαμπρός του Ζήμενς και ως εκ τούτου «κληρονόμησε» τη διεύθυνση της πρώιμης Ελληνικής Ραδιοφωνίας) και γεννήτορας της ιδέας δημιουργίας των Ταγμάτων Ασφαλείας. Η ιδέα αυτή, που υλοποιήθηκε με μυστικές διαβουλεύσεις πολιτικών προσώπων, γεννήθηκε όταν το μοίρασμα του κόσμου σε ελεύθερο και κομμουνιστικό δεν ήταν ακόμη γνωστό. Είναι εξαιρετική η σκηνή της πολιτικής σύναξης σε ιδιωτική οικία, όταν αποφασίζεται να δοθεί το πρωθυπουργικό χρίσμα στον Ιωάννη Ράλλη, ο οποίος θα κληθεί να υλοποιήσει την ιδέα. Το ίδιο το υλικό του βιβλίου ανοίγει ζητήματα στη σύγχρονη πλατφόρμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού.

Αν έχει μία επιπλέον αξία η αφήγηση της Ιζαμπέλλας Παλάσκα (με τη συμβολή του ιστορικού Δημοσθένη Κούκουνα) είναι αυτή ακριβώς η παροχή καυσίμου για περαιτέρω σκέψη. Γιατί, η Αθήνα της Κατοχής προβάλλει όπως δεν έχει ποτέ παρουσιαστεί στο παρελθόν, από μια οπτική γωνία που μας δίνει τη ζωή σε πολλούς και διαφορετικούς θυλάκους. Ο Βουλπιώτης υπήρξε μεγαλοαστός, μορφωμένος, εστέτ, εραστής της ωραίας ζωής, των γυναικών, των απολαύσεων. Οξυδερκής και έτοιμος να προστατεύσει τον εαυτό του, ανά πάσα στιγμή, είχε το υλικό του ανθρώπου που μπορούσε να πείσει τον συνομιλητή του πως είχε έλεγχο των λεγομένων του. Για όποιον ενδιαφέρεται να εμβαθύνει περισσότερο και να συλλέξει στοιχεία για την Αθήνα του 1939-1944, για τις κατοχικές κυβερνήσεις, για τον ρόλο αλλά και την ανθρώπινη υφή προσώπων όπως ο Μεταξάς, ο Πάγκαλος, ο Πλαστήρας, ο Λογοθετόπουλος και πολλοί ακόμη, το βιβλίο αυτό είναι εφαλτήριο για επιπλέον αναγνώσεις. Η συνομιλία του Βουλπιώτη με τον Μεταξά, όταν ο πρώτος του αποκαλύπτει την προδοσία στενού συνεργάτη του πρωθυπουργού, είναι απολαυστική.

Η Ιζαμπέλλα Παλάσκα, ευρισκόμενη στον αντικειμενικά αμήχανο ρόλο της θυγατέρας, που καλείται να κρατήσει αποστάσεις, δίνει στον αναγνώστη της ένα αν μη τι άλλο πυκνό ανάγνωσμα με πρωτότυπο υλικό. Ισως, το βιβλίο αυτό να μην «μπορούσε» να κυκλοφορήσει 10 ή 20 χρόνια πριν, καθώς η ελληνική κοινωνία δεν είχε δείξει ακόμη σημάδια ωριμότητας και πολυπρισματικής ανεκτικότητας. Σήμερα, παρά τη δημιουργία πολωτικών άκρων στην ελληνική κοινωνία, αναφύεται ταυτόχρονα ένα μεσαίο σώμα πιο φιλελεύθερο, κινητικό και ιδεολογικά περισσότερο ευρύχωρο. Σε αυτό το ακροατήριο απευθύνεται κατ’ εξοχήν, το βιβλίο αυτό με τον εξομολογητικό-απολογητικό τίτλο «Αγγελος ή δαίμονας». Παρά τη θεμιτή, αναγκαία και ειλικρινή στάση της Ιζαμπέλλας Παλάσκα να κρατήσει θέση ουδετερότητας καθώς γράφει για τον πατέρα της, δεν μπορεί να αντισταθεί στην ανάγκη να υποστηρίξει πτυχές του χαρακτήρα του που τον ανεβάζουν στα μάτια του αναγνώστη, στηριζόμενη σε προσωπικά βιώματα και οικογενειακές διηγήσεις. Υπογραμμίζεται ιδιαίτερα η αλληλεγγύη του Βουλπιώτη απέναντι στους αδυνάτους (διέσωσε ακόμη και τους ιδεολογικούς του αντιπάλους όταν βρίσκονταν σε αδυναμία) και αυτό φωτίζεται ως ένα κοινό γνώρισμα των μεγάλων ανδρών, που ήταν σκληροί με ισότιμους αντιπάλους αλλά σπλαχνικοί με τους «άοπλους».

Ουδέποτε καταδικασθείς, ο Ιωάννης Βουλπιώτης, ο οποίος έζησε μια μακρά ζωή έως τα 97 του χρόνια, ήταν όπως σχεδόν κάθε άνθρωπος υψηλής ευφυΐας και αισθητικής, γεμάτος αντιφάσεις, κυρίως απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό. Αγαπούσε το χρήμα, την εξουσία, τη δύναμη των αποφάσεων και τη δημόσια αναγνώριση στο πρόσωπό του. Με τον δικό του τρόπο, κινήθηκε συχνά με υποτίμηση των κινδύνων, όχι από άγνοια, φυσικά, αλλά από διάθεση εξουδετέρωσής τους.

Αν μπορεί κανείς να αποτιμήσει τη συμβολή αυτού του βιβλίου στον σύγχρονο προβληματισμό είναι ότι φέρνει στο προσκήνιο ένα «αμφιλεγόμενο» πρόσωπο το οποίο, 70 χρόνια μετά, είναι σε θέση να ξαναθέσει σε διάλογο, υπό νέο φως, καίρια ζητήματα εθνικής αυτογνωσίας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή