Με βάση την επικαιρότητα και εκφράζοντας μόνο οικονομολογικές απόψεις, σε αυτό το άρθρο παραθέτω περιληπτικά τις βασικές «σχολές σκέψης» που αφορούν κάποιες πιθανές λύσεις για την τρέχουσα οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα:
– Η αξιοποίηση του φυσικού και ορυκτού πλούτου της Ελλάδας (π.χ. κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου στο Ιόνιο, στο Αιγαίο ή αλλού, χρυσού, λιγνίτη και άλλων βιομηχανικών και μεταλλικών ορυκτών κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα και αλλού). Πρόκειται για μια δύσκολη, σύνθετη και χρονοβόρα διαδικασία. Υπάρχουν συγκεχυμένα στοιχεία για την καθαρή οικονομική αξία των κοιτασμάτων. Ακόμη και αν προχωρήσουν οι έρευνες και αξιοποιηθούν τα κοιτάσματα, ποιο ποσοστό των κερδών θα καρπωθεί η Ελλάδα ως καθαρό κέρδος (net profit) για να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματα και το χρέος της; Υψηλός βαθμός επιχειρηματικού – χρηματοοικονομικού κινδύνου (business – financial risk) και αμφίβολες οι πιθανότητες επιτυχίας τέτοιων έργων (projects).
– Εφαρμογή των μέτρων των Μνημονίων και παράλληλα λήψη αποδοτικών αναπτυξιακών μέτρων. Πολλοί οικονομολόγοι την υποστηρίζουν.
– Μέτρα για ανάπτυξη: μείωση φορολογίας – φορολογικών συντελεστών, άμεσων, έμμεσων φόρων, ΦΠΑ κ.λπ., παροχή ισχυρών φορολογικών και επενδυτικών κινήτρων για προσέλκυση ελληνικών και ξένων επενδύσεων, άμεσων ξένων επενδύσεων, τόνωση της εξωστρέφειας, οργανωμένη προώθηση και συνεχής προβολή του ελληνικού τουριστικού και πολιτιστικού προϊόντος, αξιοποίηση όλων των συγκριτικών και ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων της Ελλάδας, απλοποίηση γραφειοκρατικών διαδικασιών για έναρξη λειτουργίας επιχειρήσεων, στήριξη επιχειρηματικότητας και κυρίως νέων επιχειρηματιών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, ταχύτερη ενεργοποίηση και διοχέτευση κονδυλίων του ΕΣΠΑ σε αναπτυξιακά έργα, επιδίωξη συνεργειών, συμπράξεων ιδιωτικού και δημοσίου τομέα κ.λπ.
– Περιορισμός ύφεσης, δημιουργία θέσεων εργασίας· αρχικά περιορισμένοι και μετά, υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης. Αν εφαρμοστεί σωστά, συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες επιτυχίας. Αβέβαιο όμως το τελικό αποτέλεσμα και τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος.
– Εφαρμογή των μέτρων των Μνημονίων χωρίς λήψη αποτελεσματικών αναπτυξιακών μέτρων. Ουσιαστικά συνιστά την οικονομική πολιτική που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα έως σήμερα.
Αποτελέσματα: διεύρυνση της κρίσης – ύφεση μεγαλύτερη των αρχικών προβλέψεων, αλλεπάλληλες περικοπές μισθών και συντάξεων, δραματική αύξηση της ανεργίας κυρίως των νέων, διακοπή λειτουργίας επιχειρήσεων, ελαχιστοποίηση επενδύσεων από ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις, «φυγή» επιχειρήσεων στο εξωτερικό, σημαντική πτώση αγοραστικής δύναμης και βιοτικού επιπέδου, τεράστια οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα, που ολοένα και συσσωρεύονται. Η Ελλάδα εγκλωβίζεται σε έναν φαύλο κύκλο ύφεσης, δεν δύναται να δανειστεί από τις αγορές, η ύφεση βαθαίνει, οικονομική ασφυξία νοικοκυριών και επιχειρήσεων, οικονομικοκοινωνική αποτελμάτωση.
– Εξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη («Grexit»), επιστροφή στη δραχμή ή στη «νέα δραχμή». Ευρωσκεπτικισμός που επιτείνει την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση. Ορισμένοι οικονομολόγοι την υποστηρίζουν.
Η πρώτη περίοδος θα είναι μεταβατική και πολύ δύσκολη οικονομικά και κοινωνικά, αλλά θα ομαλοποιηθεί η κατάσταση με το «όπλο» της υποτίμησης, η οποία θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας και κατά συνέπεια τις εξαγωγές ελληνικών προϊόντων, αύξηση της εξωστρέφειας. Αν εφαρμοστεί σωστά, συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες επιτυχίας. Αρχικά μεγάλο κόστος προσαρμογής, αλλά μετά θετικά αποτελέσματα, τουλάχιστον σε οικονομικό επίπεδο. Τα κοινωνικά αποτελέσματα κρίνονται περισσότερο αρνητικά, από αρκετούς οικονομολόγους θεωρούνται ακόμη και πολύ αρνητικά, πρωτίστως για τις χαμηλές και μεσαίες κοινωνικές τάξεις.
– Εκδοση ευρωομολόγου. Κάτω από κατάλληλες προϋποθέσεις μπορεί να αποτελέσει μια προσωρινή λύση. Οι χώρες του πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης (κεντρικές), πρωτίστως η Γερμανία, αλλά και Γαλλία, Αυστρία, Ολλανδία κ.λπ. δεν εγκρίνουν αυτήν την επιλογή, λόγω οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων. Τα κράτη της περιφέρειας (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία κ.λπ.) επιδιώκουν άλλου «τύπου» λύσεις για την ευρωπαϊκή κρίση χρέους, με βάση τα συμφέροντά τους, που συγκρούονται με αυτά των κρατών του κέντρου. Το αποτέλεσμα είναι η σύγκρουση μεταξύ κέντρου και περιφέρειας, με αρνητικές συνέπειες για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ο ευρωσκεπτικισμός επιτείνει την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση. Αυτός είναι και ένας λόγος της ανάδυσης νέων οικονομικών δυνάμεων σε διεθνές επίπεδο π.χ. Μεξικό, Ινδονησία, Νότια Κορέα, Νότια Αφρική, Τουρκία, αλλά και της ενίσχυσης του οικονομικού ρόλου των Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας κ.ά.
* Ο κ. Κωνσταντινίδης είναι οικονομολόγος, διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου.