Οι δύο οικονομολόγοι του Χάρβαρντ, η Κάρμεν Ράινχαρτ και ο Κένεθ Ρογκόφ, έδωσαν στη δημοσιότητα μια διόρθωση της αμφιλεγόμενης μελέτης τους για την επίδραση του δημόσιου χρέους στην ανάπτυξη, μετά τον εντοπισμό σε αυτή λαθών, όμως υποστηρίζουν πως τα συμπεράσματά τους εξακολουθούν να ισχύουν.
Η μελέτη τους του 2010, που κατέληγε στο συμπέρασμα πως ένα αυξημένο χρέος στις πλούσιες χώρες συνοδεύεται απαραιτήτως από μια ύφεση, είχε αμφισβητηθεί όταν ένας φοιτητής της Οικονομετρίας στο Πανεπιστήμιο του Αμχερστ της Μασαχουσέτης είχε εντοπίσει σφάλματα στη στατιστική μέθοδο.
Τρεις ερευνητές του πανεπιστημίου αυτού είχαν στη συνέχεια δημοσιεύσει εργασίες που αμφισβητούσαν τα συμπεράσματα της μελέτης, επισημαίνοντας λάθη σε υπολογισμούς και την παράλειψη δεδομένων από ορισμένες χώρες, καθώς και κατηγορώντας τους συντάκτες της μελέτης ότι υποστηρίζουν τη λιτότητα στηριζόμενοι σε εσφαλμένη βάση.
Στα «Παροράματά» τους που δημοσιεύθηκαν αυτή την εβδομάδα, οι συντάκτες διορθώνουν μια σειρά σφαλμάτων κωδικοποίησης στους στατιστικούς πίνακες Excel και αποκαθιστούν δεδομένα αναφορικά με την Ισπανία και τη Νέα Ζηλανδία, χωρίς ωστόσο να θέτουν υπό αμφισβήτηση τα γενικά συμπεράσματα της μελέτης τους. Στις εργασίες τους του 2010, η Κάρμεν Ράινχαρτ και ο Κένεθ Ρογκόφ είχαν συμπεράνει πως οι περίοδοι κατά τις οποίες το δημόσιο χρέος των πλούσιων χωρών είχε ξεπεράσει το 90% του ΑΕΠ τους αντιστοιχούσαν σε ισχυρή πτώση της οικονομικής δραστηριότητας, και για τις υπό εξέταση χώρες σε ύφεση της τάξης του -0,1%. Στη νέα τους μελέτη, στην οποία προστίθενται κυρίως δεδομένα από νέες χώρες, το συμπέρασμα είναι πως η μέση ανάπτυξη πέφτει κατά 2,8% ώς 1,8% σ’ αυτή την περίπτωση. Υπογραμμίζουν πως καταλήγουμε σε κάθε περίπτωση σε μια σημαντική απώλεια ανάπτυξης.
Στη διορθωτική σημείωσή τους, οι Κάρμεν Ράινχαρτ και Κένεθ Ρογκόφ λένε πως «συμφωνούν πλήρως» με τα σχόλια των επικριτών τους για «την εμπειρία μιας ασταθούς και ακανόνιστης ανάπτυξης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο». Ομως «το πρόβλημα είναι πως στη συζήτησή τους αγνοούν πλήρως τη μετέπειτα εργασία μας που έθιγε αυτό το πρόβλημα», υπογραμμίζουν.
Τα νέα δημοσιευμένα δεδομένα επιτρέπουν πάντως να αμφισβητηθεί ότι το όριο του χρέους στο 90% του ΑΕΠ είναι ένα όριο ιερό και απαραβίαστο, μετά το οποίο η ανάπτυξη καταρρέει απότομα.
Η μελέτη αυτή, η οποία δημοσιεύθηκε εν μέσω κρίσης στην Ευρωζώνη, είχε χρησιμοποιηθεί ως σημείο αναφοράς από τον Αμερικανό πολιτικό Πολ Ράιαν, πρώην υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών για την αντιπροεδρία των ΗΠΑ, ενώ είχε επίσης χρησιμεύσει για να επιβληθεί στην Ευρώπη η άποψη των υποστηρικτών της λιτότητας. Οι πολιτικές λιτότητας που εφαρμόζονται στην Ευρώπη αποτελούν πλέον αντικείμενο έντονης κριτικής σε χώρες του Νότου.
Σύμφωνα με άρθρο του νομπελίστα οικονομολόγου Πολ Κρούγκμαν που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The New York Times μόλις δόθηκε στη δημοσιότητα η εργασία τους, πολλοί οικονομολόγοι επισήμαναν πως υπήρχε μεν σχέση ανάμεσα στο χρέος και στην ανάπτυξη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι το υψηλό χρέος προκαλεί χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Θα μπορούσε, επίσης, να σημαίνει το αντίστροφο, πως ο χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης οδηγεί σε υψηλά επίπεδα το χρέος. Και πράγματι ισχύει ακριβώς αυτό για την Ιαπωνία, που βυθίστηκε στο χρέος μόνον όταν υποχώρησε ραγδαία ο ρυθμός ανάπτυξής της, στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Με τον καιρό αναδύθηκε και άλλο πρόβλημα: άλλοι ερευνητές χρησιμοποιούσαν παρόμοια στοιχεία για το χρέος και την ανάπτυξη και δεν κατέληγαν στα ίδια συμπεράσματα με τους Ράινχαρτ και Ρογκόφ. Ομως ο Κρούγκμαν επισημαίνει ότι, σε τελική ανάλυση, εκείνο που έχει πραγματικά σημασία δεν είναι εκείνο που εννοούσε η μελέτη, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύθηκε η εργασία των οικονομολόγων: οι οπαδοί της λιτότητας επικαλέσθηκαν το κρίσιμο σημείο καμπής του 90% για το χρέος ως εξακριβωμένο γεγονός και ως αιτία που υπαγορεύει τις περικοπές δαπανών ακόμη κι αυτές που οδηγούν σε μαζική ανεργία.
Γι’ αυτό και το φιάσκο των Ράινχαρτ και Ρογκόφ πρέπει να εξεταστεί στο ευρύτερο πλαίσιο της μανίας υπέρ της λιτότητας: την προφανώς ισχυρή επιθυμία των πολιτικών και των ιθυνόντων σ’ όλον τον δυτικό κόσμο να γυρίσουν τις πλάτες τους στους ανέργους και να αξιοποιήσουν την οικονομική κρίση ως πρόσχημα για να περικόψουν το κοινωνικό κράτος. Εκείνο που καταδεικνύει η υπόθεση των Ράινχαρτ και Ρογκόφ είναι πως η λιτότητα στηρίχθηκε σε ψευδείς ισχυρισμούς, σημειώνει ο νομπελίστας.