«Whoever saves one life, saves the world entire» (όποιος σώζει μια ζωή, σώζει τον κόσμο όλο). Με αυτή τη φράση από το ιερό βιβλίο των Εβραίων, Ταλμούδ, κλείνει η «Λίστα του Σίντλερ», η ταινία που εξιστορεί τη διάσωση πολλών ανθρώπινων ψυχών χάρη στο σθένος ενός ανθρώπου. Με την ίδια ρήση θα μπορούσε να ξεκινάει η μικρού μήκους ταινία «No Man is an Island», που θα είναι αφιερωμένη στη διάσωση των Εβραίων στο «νησί των δικαίων», όπως ονομάζεται στα Εβραϊκά η Ζάκυνθος. «Ο πατέρας μου μεγάλωσε στην “οβρεϊκή” συνοικία των Χανιών και διατηρούσε εξαιρετικές σχέσεις με τους Εβραίους, είχε μάλιστα σώσει έναν γείτονά του», λέει στην «Κ» από τις ΗΠΑ, ο πρόεδρος της Greek America Foundation, Γκρέγκορι Πάππας.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ο Πάππας μεγάλωνε με τις αφηγήσεις του πατέρα του, «τις περίφημες war stories, εκ των οποίων είχα ξεχωρίσει τη διάσωση των Εβραίων στη Ζάκυνθο». Η εν λόγω ιστορία, ελάχιστα γνωστή στην Ελλάδα, διδάσκεται στα σχολεία του Ισραήλ, ενώ οι πρωταγωνιστές τιμήθηκαν το 1978 από την Yad Vashem, οργάνωση του ισραηλινού κράτους, που βραβεύει όσους αποδεδειγμένα βοήθησαν Εβραίους στο Ολοκαύτωμα.
Οταν οι εκπρόσωποι του Γ΄ Ράιχ κατέλαβαν το νησί της Ζακύνθου, ζήτησαν από τον τότε δήμαρχο και μητροπολίτη τα ονόματα των Εβραίων πολιτών. Οι αείμνηστοι Λουκάς Καρέρ και μητροπολίτης Χρυσόστομος ζήτησαν μια μέρα διορία. Την επομένη παρέδωσαν μια λίστα στους Γερμανούς, που περιείχε μόνον δύο ονόματα: τα δικά τους. Οταν οι Γερμανοί στρατιώτες αναζήτησαν τους Εβραίους στη χώρα, αυτοί είχαν γίνει άφαντοι.
Η στάση των νησιωτών
«Η Ζάκυνθος είναι η μοναδική κοινότητα σε όλη την Ευρώπη που κατόρθωσε να διασώσει όλο τον εβραϊκό πληθυσμό της, που αριθμούσε 275 άτομα», σημειώνει ο κ. Πάππας. «Αξιοθαύμαστη δεν ήταν μόνον η στάση των δύο Ελλήνων αξιωματούχων, ιδιαίτερα δε του δημάρχου που τον καιρό εκείνον περίμενε να γεννήσει η γυναίκα του, αλλά και των 35.000 Ζακυνθινών, που με ζήλο προστάτεψαν τους συμπατριώτες τους για ενάμιση χρόνο, κρύβοντάς τους σε κελάρια, στάβλους και μοναστήρια». Σύμφωνα με τους ιστορικούς, οι Εβραίοι έφυγαν από το νησί μετά τον σεισμό του 1953, στον οποίο το κράτος του Ισραήλ απέστειλε εμφιαλωμένο νερό σε μπουκάλια, όπου αναγραφόταν «ο λαός του Ισραήλ δε θα ξεχάσει ποτέ την καλοσύνη της Ζακύνθου».
Το παραπάνω περιστατικό, για το οποίο ο Πάππας έκανε ενδελεχή έρευνα, δεν έπαψε ποτέ να διηγείται. Ανήμερα της παγκόσμιας ημέρας μνήμης του Ολοκαυτώματος ο Ελληνοαμερικανός, που αρθρογραφεί στη Huffington Post, αποφάσισε να αναδείξει αυτή την άγνωστη πτυχή της ιστορίας. Το άρθρο προσείλκυσε το ενδιαφέρον του κόσμου του Διαδικτύου. «Οδηγούσα σε έναν κεντρικό δρόμο στο Λος Αντζελες πλάι στον φίλο μου, Στίβεν Πριόβολο, και το κινητό μου δε σταματούσε να χτυπάει από τις ειδοποιήσεις του twitter» αφηγείται ο κ. Πάππας «η ίδια η Arianna Huffington είχε προωθήσει το κείμενο και οι αναγνώστες το είχαν αποθεώσει». «Τότε σταμάτησα το αυτοκίνητο και ρώτησα τον Γκρεγκ, περί τίνος πρόκειται», συμπληρώνει ο κ. Πριόβολος, που είναι σκηνοθέτης. «Αυτή η ιστορία πρέπει να γίνει ταινία» απεφάνθη χωρίς ενδοιασμούς μόλις άκουσε τη διήγηση τότε ο Πριόβολος.
Εκτοτε οι δύο Ελληνοαμερικανοί ξεκίνησαν τις προσπάθειες, ώστε η ιδέα τους να πάρει σάρκα και οστά. «Είναι σημαντικό η ηρωική στάση των Ζακυνθινών του ’40 να γίνει γνωστή στο εξωτερικό, όπου οι συνειρμοί με την Ελλάδα είναι εν πολλοίς αρνητικοί» υπογραμμίζει ο κ. Πριόβολος. Παράλληλα, μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά διδακτική για τους σύγχρονους Ελληνες, «τη στιγμή της ανόδου της Χρυσής Αυγής με τη φιλοναζιστική ρητορική». Συνοδοιπόροι στην υλοποίηση του εγχειρήματος βρίσκoνται επιφανή μέλη της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, ενώ πραγματοποιείται εκστρατεία crowfunding (http://www. indiegogo.com/projects/no-man-is-an-island-2). «Θέλουμε η ταινία να στηριχθεί στην ομαδική προσπάθεια, στο πρότυπο της δράσης των Ζακυνθινών». Η επιλογή, άλλωστε, του τίτλου της ταινίας, «No Man is An Island», από το ποίημα του John Donne, υποδεικνύει ακριβώς αυτό, ότι ο άνθρωπος υπάρχει μόνον ως μέρος ενός κοινωνικού συνόλου.
Τo 2014 θα γίνουν τα γυρίσματα
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό των πρωτεργατών η ταινία μικρού μήκους (διάρκειας περίπου 23 λεπτών) θα είναι αμερικανική παραγωγή και προβλέπεται να γυριστεί τον Μάρτιο και τον Απρίλιο 2014 σε Ζάκυνθο και Κέρκυρα.
«Τα εσωτερικά γυρίσματα θα γίνουν στη Ζάκυνθο, απ’ όπου όμως δεν μπορούμε να έχουμε εξωτερικά πλάνα, καθώς ο σεισμός κατέστρεψε όλα τα κτίρια της εποχής», διευκρινίζει ο κ. Γκρέγκορι Πάππας.
Θα έχει προηγηθεί μια επίσκεψη στο Τελ Αβιβ, όπου θα πραγματοποιηθούν συνεντεύξεις με επιζώντες.
Οι δύο Ελληνοαμερικανοί επισκέφτηκαν το νησί της Ζακύνθου, περιηγήθηκαν στο εβραϊκό νεκροταφείο, συνομίλησαν με επιζώντες, μεταξύ των οποίων την 98χρονη Λίλυ Καρέρ, σύζυγο του ηρωικού δημάρχου.
«Δεν κάναμε κάτι σπουδαίο, παιδί μου», αποκρίθηκε η ηλικιωμένη, όταν τη ρώτησαν «τους γείτονες και φίλους μας βοηθήσαμε».
«Η ανταπόκρισή τους ήταν συγκινητική» σχολιάζει ο κ. Στίβεν Πριόβολος, που θα αναλάβει τη διεύθυνση φωτογραφίας.
Στις προσωπικές μαρτυρίες και την ιστορική έρευνα στηρίζεται και το σενάριο, το οποίο βρίσκεται υπό συγγραφή.
Στην ταινία θα παίξουν Ελληνες ηθοποιοί, οι οποίοι θα μιλούν κυρίως αγγλικά, προκειμένου η ταινία να τύχει μιας ευρύτερης διανομής αλλά και αποδοχής.
Επισημαίνεται ότι για το ίδιο θέμα ο κινηματογραφιστής Τώνυ Λυκουρέσης γύρισε το 2001 το ντοκιμαντέρ «Το τραγούδι της ζωής».