Πρωτοποριακό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας κατά ανηλίκων μπαίνει σε εφαρμογή στο Ρέθυμνο από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού του υπουργείου Υγείας, με αφορμή την πολύκροτη υπόθεση παιδοφιλίας που συγκλόνισε το πανελλήνιο προ διετίας.
Πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα; Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Νικολαΐδη, ψυχίατρο, διευθυντή του Ινστιτούτου «Την άνοιξη του 2011, στο πλαίσιο της επιδημιολογικής έρευνας BECAN (Balcan Epidemiological Study on Abuse and Neglect), σε 10 βαλκανικές χώρες για το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης, με συντονιστή φορέα το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, ήρθαμε αντιμέτωποι με ένα παράδοξο: ειδικά στον νομό Ρεθύμνης, υπήρχε μία αναστροφή της αναλογίας των αναφερόμενων εμπειριών σεξουαλικής θυματοποίησης των παιδιών όσον αφορά τα φύλα: 2 προς 1, αγόρια προς κορίτσια, ενώ το αναμενόμενο είναι το ανάποδο. Εντυπωσιακό, επίσης, το γεγονός ότι ενώ το 12% των αγοριών ανέφεραν ανεπιθύμητη σεξουαλική εμπειρία, η συντριπτική πλειοψηφία των γονέων δήλωνε πλήρη άγνοια, κατάσταση ενδεικτική των αναστολών από πλευράς παιδιών να επικοινωνήσουν στους γονείς τους το πρόβλημα. Αν και τότε, δεν ξέραμε πώς να το ερμηνεύσουμε, το εύρημα απέκτησε έρεισμα όταν την 1η Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου συνελήφθη στην περιοχή ένας προπονητής τοπικής ομάδας μπάσκετ, ο οποίος όπως αποδείχθηκε, είχε στήσει τα προηγούμενα χρόνια μία ολόκληρη “πυραμίδα” σεξουαλικής θυματοποίησης εφήβων αγοριών. Το σκεπτικό ήταν -εξηγεί ο κ. Νικολαΐδης- ότι προκειμένου ένα παιδί να ξεπεράσει τα όριά του και να εξασφαλίσει επιδόσεις πρωταθλητισμού, έπρεπε πρώτα να εκτεθεί σε μία σειρά από διαβαθμισμένες δοκιμασίες: έκθεση σε φοβικά ερεθίσματα, όπως παραμονή σε νεκροταφείο, αρχικά, σωματικός πόνος στη συνέχεια και τέλος, σεξουαλική συνεύρεση, πρώτα μεταξύ των παιδιών και στη συνέχεια με τον ίδιο τον δράστη».
Την περίοδο της σύλληψης του δράστη, συνέπεσε κλιμάκιο του Ινστιτούτου να βρίσκεται στην Κρήτη, όπου μαζί με τον Συνήγορο του Παιδιού πραγματοποιούσε την Πανευρωπαϊκή Καμπάνια του Συμβουλίου της Ευρώπης «Ενα στα Πέντε», για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική βία. Τα γεγονότα ήταν «ζεστά», οπότε οι τοπικοί φορείς ζήτησαν τη συνδρομή τους. Συνέταξαν έκθεση, πρότειναν τρόπους διαχείρισης της κατάστασης και ανέλαβαν την υλοποίηση του προγράμματος. «Θα κινούμασταν γύρω από τρεις άξονες: πρόγραμμα προαγωγής υγείας στα σχολεία του Ρεθύμνου, πρόγραμμα θεραπευτικών υπηρεσιών για θύματα και οικογένειες και τέλος -ενόψει της δίκης που θα ακολουθούσε- πρόγραμμα ψυχο-ιατροδικαστικής, για την υποστήριξη των παιδιών που εμπλέκονταν στη δικαστική διαδικασία» λέει ο κ. Νικολαΐδης.
«Δυστυχώς, για λόγους γραφειοκρατίας, έγκριση για να τρέξουμε το πρόγραμμα δόθηκε τελικά την άνοιξη του ’13! Χάθηκε η ευκαιρία της άμεσης παρέμβασης, ενώ η τοπική κοινωνία “έκρυβε το πρόβλημα κάτω από το χαλί”. Πλέον, δεν κάνουμε διάκριση ανάμεσα σε θύματα και μη. Στόχος μας, να ανασυνθέσουμε τον διαρραγέντα κοινωνικό ιστό ανάμεσα στα παιδιά. Χρειάστηκε, δηλαδή, να αναμορφώσουμε το πρόγραμμα ώστε να ανταποκρίνεται στις τωρινές ανάγκες, λαμβάνοντας υπόψη ότι αναμένουμε “καθυστερημένα γραμμάτια”, αύξηση στα ποσοστά καταθλιπτικών διαταραχών ή τάσεων αυτοκτονίας».
Το υποστηρικτικό πλαίσιο είναι σημαντικό, διότι, όπως επισημαίνει ο κ. Νικολαΐδης, «ένα τέτοιο φαινόμενο δεν αντιμετωπίζεται μόνο με τη φυλάκιση του δράστη. Το θέμα είναι τι πρόνοια παίρνουμε ως κοινωνία, ώστε το παιδί που θα κινδυνεύσει από οποιοδήποτε διαστροφικό άτομο, να ζητήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα βοήθεια από ανθρώπους που εμπιστεύεται, να αισθανθεί προστατευμένο και ασφαλές. Αντί της νοοτροπίας του “τι πάθαμε”, είναι απαραίτητο να “δουλευτεί” η κοινωνία ώστε να δούμε το “παρακάτω”».
Η ταυτότητα του προγράμματος
«Γνωρίζω, Μιλάω, Αλλάζω», είναι το σλόγκαν του νέου προγράμματος, το οποίο ξεκινάει σε λίγες μέρες σε όλες τις βαθμίδες των σχολείων του νομού Ρεθύμνης, στην Κρήτη, από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, το οποίο αναπτύσσει ερευνητική και εκπαιδευτική δραστηριότητα, ενώ από το 1977, εφαρμόζει προγράμματα έρευνας, δράσης, εκπαίδευσης επαγγελματιών και παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών με σκοπό τη μελέτη της βίας απέναντι στα παιδιά και την πρόληψη θυματοποίησής τους.
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε σχεδόν 5.000 μαθητές και επικεντρώνεται στη σεξουαλική βία κατά των ανηλίκων. Το πρόγραμμα προαγωγής υγείας έχει τρία στάδια, διάρκειας έξι ωρών και περιλαμβάνει συνεργασία με εκπαιδευτικούς, γονείς και παιδιά. Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Νικολαΐδη: «Στους ενήλικες, θα εστιάσουμε στο τρίπτυχο: πρόληψη, ανίχνευση, παρέμβαση με ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία της ανοιχτής επικοινωνίας με τα παιδιά. Σε ό,τι αφορά τους ανηλίκους, αφενός τονίζουμε το δικαίωμά τους να ορίζουν το σώμα τους, αφετέρου, την καλλιέργεια της ανοιχτής επικοινωνίας και ενθάρρυνσης για διάλογο. Παράλληλα, θα λειτουργήσει μονάδα παροχής παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών, σε χώρο που μας παραχωρήθηκε από την Περιφέρεια, δεδομένου ότι δεν υπήρχε μέχρι τώρα κάτι αντίστοιχο. Τέλος, προγραμματίσαμε ενέργειες ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης σε ομάδες επαγγελματιών ψυχικής υγείας ή κοινωνικής πρόνοιας της περιοχής».