«Είμαι ο γιος ενός Ούγγρου μετανάστη και ο εγγονός ενός Ελληνα της Θεσσαλονίκης», είχε πει ο Νικολά Σαρκοζί στις 29 Μαΐου 2007 στην πρώτη δημόσια ομιλία του, στη Χάβρη, μετά την εκλογή του στην προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας. Τι να ήθελε άραγε να δηλώσει αυτός ο Γάλλος που οι ρίζες του πάνε πίσω στην Κεντρική Ευρώπη και στα Βαλκάνια; Να ήθελε να συμβολίσει στην ίδια του την οικογενειακή διαδρομή τη δύναμη της αφομοίωσης, την κοινωνία της ανοχής ή τους πολύπλοκους «παραποτάμους» που άρδευσαν και συνεχίζουν να αρδεύουν το σώμα της Ευρώπης;
Ουγγαρία – Ελλάδα
Ο Σαρκοζί είναι Γάλλος με συνείδηση γαλλική, αλλά όπως όλοι με παρόμοιες οικογενειακές ιστορίες φαίνεται να έχει την ανάγκη να αυτοπροσδιορίζεται ως Ευρωπαίος με την πλατύτερη έννοια. Το αίμα του είναι μαγυάρικο από την πλευρά του πατέρα του και γαλλικό και σεφαραδίτικο από τη μεριά της μητέρας του. Η οικογένεια Σαρκοζί συμπυκνώνει στο ιστορικό της δύο ξεχασμένες παραδόσεις της αστικής ιστορίας της Ευρώπης: τη Βουδαπέστη της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας και μετέπειτα του μεσοπολέμου, καθώς και τη Θεσσαλονίκη των τελευταίων ημερών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή η γονιμοποίηση των παραδόσεων της Μεσευρώπης και της ευρωπαϊκής Ανατολής συνέβη στο Παρίσι, που ανέκαθεν ήταν δεξαμενή των εμιγκρέ, των ρομαντικών, των ονειροπόλων αστών και των πάσης φύσεως μποέμ.
Οχι ότι υπήρχε τίποτε το ρομαντικό στην επιλογή του Παλ Σαρκοζί, του πατέρα του Νικολά, να εγκαταλείψει την πατρίδα του την Ουγγαρία. Αυτό έγινε λόγω της πολιτικής αλλαγής μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και οι Σαρκοζί, που ανήκαν στη δεύτερης βαθμίδας αριστοκρατία της Βουδαπέστης, αναζήτησαν τρόπους διαφυγής από τον κομμουνισμό. Με το που μπήκε ο Κόκκινος Στρατός, οι Σαρκοζί γλίστρησαν στη Γερμανία, αλλά όταν επέστρεψαν το 1945 βρήκαν μια άλλη χώρα. Ο Παλ διέφυγε μέσω Αυστρίας και Γερμανίας και από το Μπάντεν Μπάντεν έφτασε στα γαλλικά σύνορα. Κατατάχτηκε στη Λεγεώνα των Ξένων ως μόνη επιλογή για να μείνει στη Γαλλία.
Οταν στο Παρίσι, με τα πολλά, γνωρίζει το 1950 την Αντρέ Μαλάχ, φοιτήτρια Νομικής, που θα γίνει η πρώτη του γυναίκα, θα συντελεσθεί η συνάντηση της γαλλο-σεφαραδίτικης παράδοσης με τη μαγιάρικη. Στο μεταπολεμικό Παρίσι, όπου όλα άλλαζαν ενώθηκαν δύο κόσμοι, στο όνομα της Αντρέ και του Παλ. Η Αντρέ ήταν Γαλλίδα, αλλά το επίθετό της (Μαλάχ) μαρτυρούσε μία εξωτική καταγωγή. Ο πατέρας της, ο Μπενίκο Μαλάχ (1890 – 1972) είχε έρθει από τη Θεσσαλονίκη.
Δεν είναι τυχαίο, που ο Νικολά Σαρκοζί, πολύ νέος ακόμη, το 1973 αποφασίζει να επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη. Είναι λίγο μετά τον θάνατο του αγαπημένου Σαλονικιού παππού, η έξοδος του οποίου από τη ζωή αποκαλύπτει στα νεότερα μέλη της οικογένειας την εβραϊκή καταγωγή. Ο Νικολά πηγαίνει στη Θεσσαλονίκη του 1973 για να εισπράξει οικογενειακά μερίδια καθώς εκποιείται η ακίνητη περιουσία του προπάππου του, Μορδοχάι Μαλάχ (1865-1913). Ο Μορδοχάι δεν έζησε να δει την καταστροφή του κοσμηματοπωλείου του στην πυρκαγιά του 1917. Η επιχείρηση όμως δεν χάθηκε. Διαφημιστικές επιγραφές με ένδειξη «Κοσμηματοπωλείο Μαλάχ» επεβίωναν ακόμη στην οδό Βενιζέλου της δεκαετίας του 1920.
Οι Μαλάχ ήταν οικογένεια με ρίζες, παράδοση εμπορική, εκπαιδευτική και πολιτική, καθώς και έντονη κινητικότητα στην οθωμανική Salonique αλλά και αργότερα, στη Θεσσαλονίκη του ελληνικού κράτους. Ανήκαν στο ευκατάστατο αστικό κομμάτι των Σεφαραδιτών ισπανόφωνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που είχαν ως πατρίδα την «πόλη» τους και όχι κάποιο εθνικό κράτος.
Ομως ο Μπενίκο (χαϊδευτικό του Ααρών) -παππούς του Νικολά Σαρκοζί- είχε αφήσει τη γενέθλια πόλη του αρκετά νέος. Σπούδασε στη Γαλλία γιατρός και στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου προσέφερε υπηρεσίες για τον γαλλικό στρατό. Εκείνη την περίοδο γνώρισε τη Γαλλίδα γυναίκα του, την Αντέλ Μπουβιέ (1891 – 1956), από τη Λυών, που παντρεύτηκε το 1917. Με την Αντέλ απέκτησαν μία κόρη, την Αντρέ, τη μητέρα του Νικολά Σαρκοζί.
Ο Μπενίκο δεν είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τη θρησκεία και γι’ αυτό εύκολα ασπάστηκε τον Καθολικισμό διαγράφοντας το εβραϊκό του θρήσκευμα. Ετσι, αφομοιώθηκε ταχύτερα στους κόλπους της γαλλικής κοινωνίας και έγινε αμέσως αποδεκτός από την οικογένεια της γυναίκας του. Και ήταν τόσο ομαλή η μετάβασή του στη γαλλική κοινωνία που κανένα από τα νεότερα μέλη της οικογένειας δεν ήξερε ότι ο παππούς ήταν κάποτε Εβραίος. Παρότι είχε γίνει Καθολικός, ο Μπενίκο έπρεπε να κρυφτεί από τους ναζί. Αλλά αυτή η ιστορία αποσιωπήθηκε αμέσως μετά τον πόλεμο, όταν χιλιάδες οικογένειες στην Ευρώπη δεν ήθελαν να ξύνουν πληγές. Με μισόλογα συνεχίστηκαν οι οικογενειακές ιστορίες λίγο-πολύ παντού. Για τον Θεσσαλονικιό παππού του Σαρκοζί, τον Μπενίκο, η ένταξη στη γαλλική κουλτούρα ήταν αυτονόητη καθώς αυτή ήταν κυρίαρχη στο εκπαιδευτικό σύστημα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, κυρίως μέσω των ιδρυμάτων της Alliance Ιsraelite.
Το ελληνικό βιβλίο
Ολη αυτή η συναρπαστική οικογενειακή ιστορία του Νικολά Σαρκοζί είναι το θέμα μιας ελληνικής έρευνας των Γιώργου Αναστασιάδη, Λέοντα Α. Ναρ και Χρήστου Ράπτη, που με τον τίτλο «Εγώ, ο εγγονός ενός Ελληνα» ακτινογραφεί όχι μόνο τη Θεσσαλονίκη του χθες αλλά και τη διαδρομή του Σαρκοζί στην πολιτική ζωή. Το βιβλίο, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη, είναι ένα εξαιρετικό έναυσμα για να σκεφτεί κανείς την πολυπλοκότητα της ευρωπαϊκής ταυτότητας αλλά και την «πρώτη ύλη» ενός πολιτικού που φαίνεται ότι θα μας απασχολήσει πολύ.