ΙΣΜΗΝΗ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ
Απόπειρα συνάντησης
εκδ. Το Ροδακιό
Μια τριανταπεντάχρονη αρχιτεκτόνισσα, η Κλάρα, πηγαίνει στο παγκόσμιο συνέδριο αρχιτεκτονικής στην Ιστανμπούλ και περνάει ατελείωτες ώρες γυρίζοντας στην πόλη, προσπαθώντας να τη γνωρίσει κι αποτυπώνοντάς την σε άπειρες φωτογραφίες. Κρατάει ημερολόγιο, σχεδιάζει στις σελίδες του πλάι στα κείμενά της χώρους και χάρτες και διαδρομές, που παρεμβάλλονται στην αφήγηση των «περιπετειών» της – την οποία αναλαμβάνει ένας τριτοπρόσωπος αφηγητής, πρώην αγαπημένος της, ενώ αυτή έχει πια χαθεί από το προσκήνιο, στη Λισσαβώνα ή ίσως πίσω στην Ιστανμπούλ. Ο αφηγητής βασίζεται σε όσα του είπε κλαίγοντας η Κλάρα ένα βράδυ για τη συνάντησή της με έναν άντρα που δεν έμαθε καν το όνομά του· στα γράμματά της που βρήκε τυχαία στο σπίτι της· στην εισήγησή της στο συνέδριο που ιστορούσε αυτή την τυχαία συνάντηση και πάλι. Τα αναπλάθει και τα διαμορφώνει κατά βούληση, όπως κατά βούληση παρουσιάζονται στο κείμενο και τα realia, λίγο υποφωτισμένα, λίγο υπερτονισμένα, λίγο μετατοπισμένα: την τονικότητα του κειμένου εύστοχα εισάγει εξαρχής η σκηνή από την περίφημη ταινία μικρού μήκους του πολυσχιδούς και πολυτάλαντου Κρις Μαρκέρ «Σταθμός αποχαιρετισμού» (1962) στο εξώφυλλο του βιβλίου: φευγαλέες μορφές και απροσδιοριστία μέσα στην καρδιά της πιο ρεαλιστικής πραγματικότητας.
Ο Κρις Μαρκέρ επινόησε την «ταινία-δοκίμιο», η εξίσου πολυσχιδής και πολυτάλαντη Καρυωτάκη, στα έργα της οποίας τίποτε δεν είναι τυχαίο παρά τον σεβασμό και την αγάπη της για την τυχαιότητα, ασκήθηκε στα προηγούμενα κείμενά της στην «εικόνα-δοκίμιο» ή, αντίστροφα, στο «δοκίμιο-εικόνα». Με τη μεσιτεία του επίσης αγαπημένου της κινηματογράφου, το τέταρτο αυτό βιβλίο της μετακινείται στον χώρο της λογοτεχνίας, μιας μυθοπλασίας για τις αναγνώσεις του χώρου και τη χωρικότητα του κειμένου, την περιπλάνηση, την αναζήτηση και την τυχαιότητα στην πόλη και στο κείμενο.
Ημερολογιακές καταγραφές της περιπλάνησης της Κλάρας και υπέροχα στιγμιότυπα και περιγραφές του αστικού τοπίου, εμφορούμενες από την ευφορία και την αγωνία που γεννά μια αναζήτηση εν πολλοίς απροσδιόριστη. Διάλογοι ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα. Σκίτσα, αφήγηση, ελεύθερος πλάγιος λόγος, ανακοινώσεις συνεδρίων, βιβλία που υπάρχουν και μαζί δεν υπάρχουν, όπως «Ο πλάνης» του Μπένγιαμιν που είναι το βιβλίο του για τον πανταχού παρόντα στο κείμενο της Καρυωτάκη, Μπωντλαίρ. Η Ιστανμπούλ κι από κάτω συχνά-πυκνά το Παρίσι – κι όχι μόνο του Μπωντλαίρ με την «Περαστική» του, αλλά και του Μπρετόν με τη Νατζά του, έστω και χωρίς το φλεγόμενο χέρι της, του Αραγκόν και του χωρικού του, του Γκι Ντεμπόρ και της ανθρωπογεωγραφίας του.
Το κείμενο της Καρυωτάκη είναι ένα υπερκείμενο και το υπερκείμενο το είχε σίγουρα στον νου της, καθώς αναφέρεται στο περίφημο υπερκειμενικό μυθιστόρημα «Σπίτι από φύλλα» (Πόλις). Ισως ως κειμενικό τρόπο του μοντερνισμού, της πρωτοπορίας και, εντέλει, του ύστερου μοντερνισμού, του μεταμοντερνισμού. Γιατί το κείμενο της Καρυωτάκη, οργανωμένο με μεγάλη επιμέλεια, αναζητά στους δρόμους της πόλης και του χαρτιού τη λειτουργία των αφηγηματικών τρόπων και τεχνικών σήμερα, τη σημασία και την υπέρβαση του λογοτεχνικού γένους, την υβριδικότητα ως ώσμωση, τη συνάντηση ως διακύβευμα των κάθε λογής σχέσεων.
Η νουβέλα της είναι γεμάτη δρόμους που χάνονται μακριά στο βάθος και προσκαλούν τον αναγνώστη να τους ακολουθήσει, αυτούς ή άλλους, για να συναντηθεί με τον Αλλον και με τον ίδιο του τον εαυτό. Ποιητικό, ατμοσφαιρικό, με στιγμές αινιγματικές, ρευστό σαν το νερό που τόσο όμορφα έχει περιγράψει στα προηγούμενα βιβλία της, είναι ένα κείμενο που χωνεύει τον στοχασμό των άλλων –να ο Κρις Μαρκέρ και πάλι– και τον ενθέτει σε μια ιστορία την οποία καταγράφει με στυλ, με μια σοβαρότητα και μαζί μια ελαφρότητα που σαγηνεύει.