Μας φάνηκε πικρή ειρωνεία ο συνωστισμός των πολιτών της χώρας στην κλειδαρότρυπα του Ολάντ να απολαμβάνει με ρίγη ηδονής τη μιντιακή στρέβλωση της έννοιας της διαφάνειας, όταν μέχρι χθες ολόκληρη η δημόσια σφαίρα σε καίριους τομείς για την πρόοδο και την ανάπτυξή τους λειτουργούσε σε πλήρη και βολική αδιαφάνεια, όταν οι δαίδαλοι της γραφειοκρατίας και το χαρτομάνι δημιουργούσαν ένα απροσπέλαστο περιβάλλον, όπου ευδοκιμούσε το πελατειακό σύστημα σαν μοναδική δίοδος όχι μόνο προς την επαγγελματική τακτοποίηση, αλλά ακόμη και προς την πληροφορία.
Τις δεκαετίες της ευδαίμονος αφασίας ταυτίσαμε τη Διαφάνεια, αυτό το κορυφαίο επίτευγμα της επικοινωνιακής τεχνολογίας, με το ριάλιτι και τη γαστριμαργική ηδονοβλεψία. Είναι το εντελώς αντίθετο. Εχουμε πλέον τη γνώση και την εμπειρία ότι το κολύμπι στα βουρκώδη ύδατα της ριαλιτζίδικης επικαιρότητας επιτρέπει την απρόσκοπτη διατήρηση της αδιαφάνειας στους σημαντικότερους τομείς του Δημοσίου, όπου μόνο σκάνδαλα ευδοκιμούν, όπως είναι φυσικό, πίσω από τις κλειστές πόρτες, για να αποκαλυφθούν κατόπιν εορτής –πάρτι το λέμε– με τη μέθοδο της μιντιακής, καθ’ όλα επίσης ψυχαγωγικής, φαντασμαγορίας.
Γι’ αυτό και αποτέλεσε πολύτιμο βήμα προς την αλλαγή των νοοτροπιών το εγχείρημα της «Διαύγειας», αν και αυτό ακόμη, παγιδευμένο στους πελατειακούς αυτοματισμούς του παρελθόντος σε ορισμένες περιπτώσεις, βρέθηκε να αποτελεί άλλοθι για καθυστερήσεις ή να παρακάμπτεται λόγω έλλειψης χρόνου. Ωστόσο, είδαμε με πόση συστηματική επιμονή το υιοθετεί ο Δήμος των Αθηναίων (για αρχή cityofathens.gr), αξιοποιώντας την ιντερνετική τεχνολογία για να προσφέρει πρόσβαση σε τομείς της δραστηριότητάς του στους πολίτες και κυρίως στα οικονομικά του, τα οποία μπορούν έτσι να ελεγχθούν και να κριθεί η αποτελεσματικότητα της διαχείρισής τους.
Πλήθος τομείς μπορούν να ενταχθούν σε ένα τέτοιο εγχείρημα είτε αφορούν τομείς της δημοτικής δραστηριότητας είτε και του ευρύτερου δημόσιου χώρου από άλλες υπηρεσίες, από το Κτηματολόγιο μέχρι τους βρεφονηπιακούς σταθμούς, στοιχεία με αριθμούς και ακριβείς πληροφορίες, πολύτιμα σε ερευνητές, επιστήμονες, επιχειρηματίες και ιδίως για τις start up επιχειρήσεις.
Η συστηματική διεύρυνση και εξέλιξη αυτού του είδους της διαφάνειας είναι πολιτική στάση και πρόταση. Αφορά πολιτικούς που έχουν όραμα για τον τόπο. Καθώς τα ίδια τα στοιχεία της λειτουργίας κάθε τομέα ενός κράτους αποτελούν και τον δυνάμει πλούτο του.
Καθώς, δε, πλησιάζει περίοδος εκλογών, η πρόσβαση των πολιτών στις πληροφορίες αποτελεί ουσιαστικό βήμα για την απελευθέρωσή τους από επικοινωνιακά πυροτεχνήματα. Οσες καλαίσθητες ζαρντινιέρες και θέσεις στις υπηρεσίες του δήμου ή του Δημοσίου και αν υποσχεθούν υποψήφιοι, οι πολίτες πλέον, οι οποίοι σέβονται την ψήφο τους, οφείλουν να αξιοποιούν και τη δυνατότητα πρόσβασης στα δεδομένα, με βάση τα οποία θα αποφασίσουν.
Πόσες παρανοήσεις, αλήθεια, ευνόησαν νοοτροπίες εκφρασμένες σε διαφόρων ειδών βολικά εννοιολογικά σχήματα μακράν απέχοντα από την πραγματικότητα μεν, τα οποία όμως αποδείχθηκαν αποτελεσματικά κομματικά όπλα για εκλογικές εξαγγελίες. Και πόσες επικοινωνιακές πλάνες τροφοδότησαν σε περιόδους εκλογικής αναμέτρησης!
Τα περί διογκωμένου δημόσιου τομέα, για παράδειγμα, του οποίου όμως την ακριβή διόγκωση και τις εποχές κατά τις οποίες συνέβαινε αυτή, κατά προσέγγιση και με δυσκολίες καταφέρνουμε να μετρήσουμε. Ενδεικτικώς, διαβάζουμε στο πολύ ενδιαφέρον πόνημα του Χρυσάφη Ι. Ιορδάνογλου («Κράτος και ομάδες συμφερόντων», Πόλις) για τη δυσκολία εξεύρεσης στοιχείων προκειμένου να καταγραφεί η μεταπολιτευτική εξέλιξη του δημόσιου τομέα και ως εκ τούτου και η οικονομική πτυχή του κύριου αυτού πυλώνα της λειτουργίας του κράτους: «Η μεταπολίτευση πυροδότησε μια περίοδο έξαρσης των πελατειακών σχέσεων που με λιγότερη ή περισσότερη ένταση παρακολουθεί τον βίο της 3ης Ελληνικής Δημοκρατίας. Η γενεσιουργός αιτία της έξαρσης ήταν η αδυναμία ελέγχου των δημόσιων οικονομικών» (σελ. 63).
Κατόπιν αυτών είναι προφανές πως ουδεμία σχέση με την έννοια της Διαφάνειας έχει η θέα στα ιδιωτικά μυστικά οποιασδήποτε διασημότητας, ούτε το βουρκώδες περιβάλλον που δημιουργεί η ακατάσχετη ιντερνετική, τουιτερική και φεϊσμπουκική έκθεση προσωπικών καημών και αντιπαλοτήτων. Ούτε, πολύ περισσότερο, το φαντασμαγορικό ριάλιτι της πολιτικής, το οποίο μπορεί να εκτείνεται αδιακρίτως από τη θέα στην κρεβατοκάμαρα οποιουδήποτε πολιτικού μέχρι τα καθημερινά παραθυράτα ξεσπάσματά του (εγχώρια ιδιομορφία αυτή), με την ίδια την πολιτική να μετατρέπεται σε υπόθεση προσώπων και δη με «επικοινωνιακά χαρακτηριστικά», την ηλικία για παράδειγμα ή την ευκολία στην κενή ρητορεία.
Η θέα στο προσωπικό, είτε αυτό αφορά ερωτική επιλογή ή θρησκευτική, είτε ό,τι άλλο, είναι απλώς η παγίδα για διαρκή περιδίνηση των πολιτών-θεατών στην κλειστοφοβική σφαίρα ηθικολαγνικών κρίσεων.