Η μακραίωνη ιστορία της περιοχής και της καλλιέργειας της ποικιλίας
Αγιωργίτικο ήτο επόμενο να μετονομάζεται από τα Ομηρικά χρόνια από
το όνομα Αραιθυρέα,στα ιστορικά χρόνια σε Φλιασία,στους μέσους
χρόνους σε ’γιο Γεώργιο και από το 1923 σε Νεμέα μέχρι
Σήμερα.
Η καλλιέργεια της αμπέλου κυρίως στο Φλιάσιο οινοπέδιο,γινόταν σε
πυκνή φύτευση ισόπλευρου τετραγώνου 1μ.x 1μ.,δηλαδή 1000 φυτά ανά
στρέμμα.Η διαμόρφωσή της ήταν η λεγόμενη ‘’χαμίτις’’δηλαδή χωρίς
ανύψωση του πρέμνου,κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την προσβολή των
οφθαλμών την άνοιξη από παγετό (ακτινοβολία της εδαφικής θερμότητας
τις ανέφελες νύχτες).Οι Φλιάσιοι,όπως συνήθως οι Ελληνες εύρισκαν
πάντα από μηχανής θεούς,αφιέρωσαν επίχρυση κατσίκα (αίγα) για να
εξευμενίσουν τον Αστερισμό της Αιγός ως υπαίτιου του παγετού.Εκτός
όμως από τον εξευμενισμό,έκαναν και τις απαραίτητες προσαρμογές
στις καλλιεργητικές φροντίδες ίσως αποτελεσματικότερες,όπως εποχή
κλαδεύματος,σκαψίματος,ανεμοφράκτες κ.λ.π.,επίσης με φωτιές
παραγωγής καπνού και δημιουργίας τεχνητής νέφωσης.
Ο τρόπος φύτευσης (πυκνότητα),καλλιέργειας,καταπολέμησης
ασθενειών,έδινε όχι μόνο μεγάλη στρεμματική παραγωγή αλλά και
ποιοτική,τουλάχιστον για τα δεδομένα της εποχής μέχρι το
1960.Έκτοτε η καλλιέργεια γίνεται με γραμμική φύτευση,λιγότερα
πρέμνα ανά στρέμμα (400-500),με ανύψωση των φυτών μέχρι
0,50-0,60μ.,με πολύ μικρότερη στρεμμ.παραγωγή και βέβαια πολύ
καλύτερη ποιότητα και υγιεινή σταφυλιών.
Ο τρύγος γίνεται και σήμερα από 15 Σεπτεμβρίου έως και αρχές
Οκτωβρίου με μικρές διαφορές οφειλόμενες στην διακύμανση ανά έτος
των κλιματικών συνθηκών.
Η γλευκοποίηση γινόταν σε ληνούς αρχικά υπαίθριους στον αμπελώνα
(Κλασσική Περίοδος),αργότερα δε σε στεγασμένους χώρους,όπου τα
σταφύλια πριν πατηθούν απλώνονταν σε τραπέζια ή σκάφες για να γίνει
ο διαχωρισμός της καλής ποιότητας καρπών από τους ‘’όμφακες’’
(αγουρίδες) και τους χαλασμένους καρπούς.Η μέτρηση της πυκνότητας
σε σάκχαρα γινόταν τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια από πληροφορίες
που υπάρχουν,με τη χρήση αυγού όρνιθας,το οποίο βυθιζόμενο στο
γλεύκος,αν το μέγεθος της διαμέτρου του αυγού του άνω μισού ήταν
μεγάλο τότε το γλεύκος ήταν πυκνό σε σάκχαρα.
Ο σταφυλοπολτός μεταφερόταν με προβιές (δέρματα κυρίως
γιδιών,ύστερα από κατεργασία με αλάτι) στις αποθήκες ζύμωσης
(πιθεώνες).Τα πιθάρια αποθήκευσης του οίνου θάβονταν στη γη χάριν
της σταθερής θερμοκρασίας.Η ερυθρά οινοποίηση γινόταν σε μεγάλα
πιθάρια μαζί με τα στέμφυλα και διαρκούσε 30-40 ημέρες.Η
‘’άρτυσις’’,η χρησιμοποίηση ουσιών όχι μόνο για αρωματισμό του
οίνου αλλά και για θεραπευτικούς λόγους,όπως μέλι,ρητίνες κ.λ.π. Η
χρήση ρητίνης πεύκου δημιουργεί αμφισβήτηση,αν δηλαδή γινόταν για
αρωματισμό του οίνου ή για συντήρησή του.Επιβεβαιώνεται όμως ότι η
ποσότητα ρητίνης ήτο μεγάλη (ίσης αξίας με την αξία του
μούστου:μαρτυρία Γ.Κ.Παπαϊωάννου),για να δικαιολογεί αρωματισμό που
μπορούσε να επιτευχθεί με πολύ μικρότερη ποσότητα. Εκείνο που είναι
βέβαιο ότι η προσθήκη ρητίνης πριν αρχίσει η ζύμωση σε μεγάλη
ποσότητα είχε σαν αποτέλεσμα με την παραγωγή αλκοόλης την εκχύλιση
του ελαίου της ρητίνης (τερεβινθέλαιο) το οποίο επέπλεε του οίνου
και παρεμπόδιζε την επίδραση του οξυγόνου και όλες τις δυσμενείς
συνέπειες (οξειδωση,αερόβιοιμικροοργανισμοί και άλλες ασθένειες του
οίνου),αν ληφθεί υπ’όψιν ότι η διάθεση του οίνου γινόταν τμηματικά
και κατά την διάρκεια του έτους.
Στους μέσους χρόνους η ερυθρά οινοποίηση γινόταν σε κλειστ5ούς
λιθόκτιστους χώρους ύψους 3μ. περίπου,ενσωματωμένους σε κτίρια
κατοικίας,όπου στην οροφή τους και σε ξύλινους κάδους γινόταν το
πάτημα των σταφυλιών και στη συνέχεια το άδειασμα εντός του χώρου.Η
στεγανοποίηση των τοιχωμάτων γινόταν με το πανάρχαιο υλικό το
‘’κουρασάνι’’,τριμμένα κεραμίδια και ασβέστη,ισχυρότατο μίγμα που
ακόμα και σήμερα διατηρείται ανέπαφο όπου κυρίως σε αρχαιολογικούς
χώρους διασώζεται.Ο κλειστός αυτός χώρος,πλήν της οροφής της
ερυθράς οινοποίησης περιέκλειε για μεγάλο χρονικό διάστημα
διοξείδιο του άνθρακος (CO2) που είναι πνιγηρό αέριο,λόγω δε
μακρόχρονης ζύμωσης και ακόμα μετά απ’αυτήν,ήταν αδύνατο να
εξαχθούν τα στέμφυλα αμέσως μετά την απορροή του οίνου.’Ηταν
επόμενο τα βακτήρια του όξους να πολλαπλασιαστούν,που οι τότε
παροικούντες Ιταλοί έδωσαν το όνομα ‘’μπρούσκο’’ ο δε όρος
‘’μπρουσκάδιασε’’ ήταν συνώνυμος του ξινίσματος λιγότερο ή
περισσοτερο.Την ομηρική και ιστορική εποχή δεν έλειπαν και οι
γευσιγνώστες ή οινόπτες η δε πράξις αυτή οινογευστία.Οι
γευσιγνώστες δεν δοκίμαζαν νηστικοί ή μετά από οινοποσία αλλά
ύστερα από λιτά γεύματα.
Η ανάγκη αποθήκευσης των οίνων μετά την χρήση πιθαριών,λόγω
ποσότητας ίσως,δηνιούργησε την ανάγκη μεγαλύτερων χώρων οπότε τα
ξύλινα οινοβάρελα μικρού ή μεγαλύτερου χώρου μέχρι και 10.000
lt.,έδωσαν τη λύση.Η ξυλεία ήταν από δρυ,καστανιά ή άλλα πρόσφορα
δένδρα.
Στους μέσους χρόνους άρχισε η κατασκευή οινοδεξαμενών από μπετόν
που ακόμα και σήμερα θεωρούνται εύχρηστες ως αποθηκευτικός
χώρος.Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν μεταλλικές δεξαμενές με
επίχρισμα εποξειδικών ρητινών.Τελευταία έχουν κυριαρχήσει
ανοξείδωτες,διπλού τοιχώματος και ελεγχόμενης θερμοκρασίας
δεξαμενές.Τέλος,παράλληλα τα δρύινα οινοβάρελα μικρού όγκου για
παλαίωση των οίνων.
Το εμπόριο των οίνων της Νεμέας,λόγω έλλειψης θαλάσσιων μεταφορών
γινόταν περιορισμένα και περιμετρικά της Νεμέας,κυρίως όμως στην
Αργολίδα.Η μεταφορά γινόταν με ζώα ή ιππήλατες άμαξες (σούστες),σε
ασκούς από επεξεργασμένα δέρματα βάρους κυρίως 50 οκάδων (1 οκά
=1280gr).Η μέτρηση του μούστου ή του κρασιού γινόταν με ένα τοπικό
μέτρο που λεγόταν ‘’τέσα’’,ένα χάλκινο επικασσιτερωμένο σκεύος που
περιείχε 3 μπότσες (1 μπότσα= 2 οκάδες).
Υπήρχε μια ειδυλλιακή εποχή,όταν ξημερώματα άρχιζε το γέμισμα των
ασκών αφού είχε προηγηθεί δοκιμή κρασιών από πολλούς παραγωγούς
μέχρι μέθης (ευχέρεια κορεσμού) των αγοραστών,το παζάρεμα της
τιμής,ο λογαριασμός,η πληρωμή,το φόρτωμα και το ταξίδι για τον τόπο
προορισμού.Δημιουργούντο φιλίες,συγγένειες,κουμπαριές εξ οθ και
κρασοκούμπαροι.Υπήρχαν αυστηρά ήθη και τηρούντο με θρησκευτική
ευλάβεια όπως’’το κρασί και το λάδι δεν παίρνει ψευτιά’’ ίσως
πονηρό ίσως όχι.Η εποχή αυτή είχε συνέχεια μέχρι τον πόλεμο
(1941-1945) και λίγο μετά απ’αυτόν,οπότε και άλλαξε πολύ γρήγορα
επειδή τα μέσα μεταφοράς που διέθεταν κυρίως οι έμποροι,επεξέτειναν
τα κλειστά όρια της Νεμέας μέχρι την Αθήνα και ευρύτερα,σήμερα δε
πανελλαδικά και παγκόσμια.
Οι αμπελουργοί που ήταν παράλληλα και οινοποιοί άρχισαν να
εγκαταλείπουν την παραδοσιακή τους απασχόληση,αρκούμενοι μόνο στην
καλλιέργεια του αμπελιού.Δημιουργήθηκαν μεσαίου μεγέθους οινοποιεία
κυρίως για χύμα κρασί.Αναφέρεται ότι στη Νεμέα ένας Κορίνθιος
ονόματι Τρύπος είχε αμπέλια και οινοποιείο,έκανε εμφιάλωση,ακόμα
και εξαγωγές.Τη δεκαετία του ’30 συνεστήθη ο Οινοποιητικός
Συνεταιρισμός ο οποίος συνεχίζει να υπάρχει,προέβη και σε εμφιάλωση
και κάποιες εξαγωγές.Το 1950 περίπου, ένας Νεμεάτης χημικός μαζί με
τον αδερφό του (ΑΦΟΙ ΛΑΖΟΠΟΥΛΟΙ) άρχισαν εμφιάλωση με το γνωστό
τότε κρασί το ‘’Αίμα Ηρακλέους’’.Όλες αυτές οι μονάδες δεν
ευδοκίμησαν,δεν δημιούργησαν φήμη στο Αγιωργίτικο ή στη Νεμέα και
έκλεισαν.Το 1971 το τοπωνύμιο ΝΕΜΕΑ αναγνωρίστηκε ως VQPRD.Στη
δεκαετία του 1980 υπήρξε πράγματι μια επαναστατική αλλαγή στην
παραγωγή ποιοτικού εμφιαλωμένου κρασιού.Το ξεκίνημα έκανε ένας
αμπελουργός-οινοποιός*στην Αρχαία Νεμέα ο οποίος με αξιοζήλευτες
γνώσεις αμπελουργίας και οινοποιίας οριοθέτησε την εποχή του με
κύρια φιλοσοφία ότι το καλό κρασί ξεκινάει από το αμπέλι,με σύμμαχό
του τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του αμπελώνα της ΝΕΜΕΑΣ και της
ποικιλίας ‘’ΑΓΙΩΡΓΙΤΙΚΟ’’.
Το ξεκίνημα αυτό προσείλκυσε δεκάδες οινοποιούς και
οινολόγους,ντόπιους και ξένους,να εγκαταστήσουν αμπελώνες και
οινοποιεία με στόχο το ποιοτικό κρασί.
*Ο Θανάσης Παπαϊωάννου είναι Αμπελουργός-Οινοποιός.