Αίγινα, θέση Πλακάκια, τρία χιλιόμετρα από το λιμάνι κατά μήκος του παραλιακού δρόμου. Ενας ωραίος περίπατος, εάν ρισκάρει κανείς τα σμήνη από τα δίκυκλα. Στο βάθος του ορίζοντα το ηλιοβασίλεμα υποχωρεί αργά, μαζεύοντας και σβήνοντας τα χρώματά του, απαράλλαχτα όπως ο καλλιτέχνης μαζεύει τα πινέλα του και ρίχνει μια ματιά στο έργο του «Αύριο πάλι με το φως της ημέρας».
Στην Αίγινα το φως είναι η πρώτη ύλη, η κινητήριος δύναμη. Μετά έρχεται η έμπνευση του καλλιτέχνη. Ολοι όσοι έζησαν και δημιούργησαν στην Αίγινα: ο Νίκος Νικολάου, ο Σπύρος Βασιλείου, ο Γιάννης Μόραλης που, στην Αίγινα, έχει το ατελιέ του πάντα – μιλούν για το φως της Αίγινας. Ακόμα και όταν σβήνει, απαλά, νυχοπατώντας, για να δώσει τη θέση του στη νύχτα, το φως είναι κυρίαρχο. Πάνω στον ασβεστωμένο εξώστη τα γλυπτά του Χρήστου Καπράλου αποχαιρετούν το φως που αποσύρεται από την αυλή.
«Ολα εδώ μέσα είναι φτιαγμένα από τον Χρήστο», εξηγεί η Σούλη Καπράλου που άνοιξε την πόρτα για το σπίτι -εργαστήριο εκθεσιακό χώρο που έγινε Μουσείο, το Μουσείο Χρήστου Καπράλου και στεγάζει όλο το έργο του- γλυπτική σε πωρόλιθο, μάρμαρο, ξύλο και ζωγραφική, τερακότες και κεραμικά, όλα φτιαγμένα επί τόπου στο μακρότατο καλοκαίρι της Αίγινας. Τον χειμώνα στο εργαστήρι του στο Κουκάκι δούλευε έργα σε χαλκό που χύτευε στο προσωπικό χυτήριο. H αυλή, με χώμα και μυριστικά και ανθισμένες πικροδάφνες έχει στρωμένο ένα διάδρομο με πλακάκια – γλυπτά από το χέρι του Χρήστου. Μικροκαμωμένη, λεπτή, μια σταλιά άνθρωπος η Σούλη Καπράλου είναι ο φύλακας – άγγελος του Μουσείου που δημιουργήθηκε με κόπους, αγωνίες, από το Ιδρυμα που φέρει και των δύο τα ονόματα Ιδρυμα Χρήστου και Σούλης Καπράλου – ους ο Θεός και η τέχνη ένωσεν, άνθρωπος μη χωριζέτω…
Ο Χρήστος Καπράλος, από το Παναιτώλιον της Αιτωλοακαρνανίας, σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ της Αθήνας και γλυπτική στο Παρίσι από το 1934-1940, με υποτροφίες και σημαντική διαρκή βοήθεια από τον Ευάγγελο Παπαστράτο, του Αγρινίου, που θαύμασε και στήριξε το ταλέντο του συμπατριώτη του. Πόλεμος, Κατοχή, στερήσεις και το έργο να πληθαίνει, να παίρνει χίλιες μορφές πάνω στον χαλκό, στο πουρί, στο μάρμαρο. H Ελληνίδα Μάνα, που έχει το πρόσωπο της αγρότισσας μάνας του καλλιτέχνη, χάλκινο άγαλμα μεγάλων διαστάσεων, στημένο στον ορμίσκο κοιτάζει το Μουσείο και γυρίζει τη σκυμμένη πλάτη στη θάλασσα, στα βράχια. Φρουρεί κι αυτή το έργο που άφησε φεύγοντας, το 1993, ο Χρήστος Καπράλος από σύντομη αρρώστια, ενώ δούλευε έως το τέλος. Και όλα αυτά, το σπίτι, τα συνεχόμενα έξι εργαστήρια, όπου φυλάσσεται το σύνολο του έργου του, το φιλοτεχνημένο στην Αίγινα, τ’ άφησε στη Σούλη να τα φυλάει. Με επιμονή και αντοχή η Σούλη όχι μόνο προστατεύει το έργο, αλλά χτυπάει πόρτες και βρίσκει τρόπους να κρατάει ζωντανή τη φήμη του.
Το 1962 ο Χρήστος Καπράλος εκπροσώπησε την Ελλάδα στη Biennale της Βενετίας. Με τα χρήματα που πήρε, ήρθε στην Αίγινα το ’63 κι αγόρασε γη, έχτισε πρώτα ένα μικρό εργαστήρι – σπίτι, σαν υπόστεγο, όπου εκεί δούλευε. Σιγά σιγά, χάρις σε φιλότεχνους συλλέκτες που τον στήριξαν – οι Παπαστράτοι, ο Τηλέμαχος Αποστολόπουλος, από τους νέους, ο Ζαχαρίας Πορταλάκης, μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος, τα εργαστήρια πλήθαιναν για να χωρέσουν την έμπνευση που ξεχείλιζε.
Η καταξίωση
Εργα που στολίζουν τώρα τη Βουλή των Ελλήνων με επόμενο σταθμό τις 26 Ιουλίου, όταν ο Χρήστος Καπράλος συναντά και πάλι τον Henry Moore. Πάνω σε ιδέα της καθηγήτριας Μαρίνας Λαμπράκη – Πλάκα, μέλος του Ιδρύματος στο Γουδί, στη Γλυπτοθήκη της Εθνικής Πινακοθήκης, τον περιμένει μια ακόμη καταξίωση. Θα εκτεθούν έργα του απέναντι στα γλυπτά του Hnery Moore που είχε ζητήσει να τον γνωρίσει, όταν επισκέφθηκε την Αθήνα και τον πήγε στο Κουκάκι, η πρέσβειρα της Αγγλίας λαίδη Νόρτον! Εως τότε θα ‘χει πολλά να μας πει η Σούλη.
Εκείνο το μυρωμένο βράδυ, όμως, με το θάρρος της φιλίας πολλών ετών, αφήσαμε πίσω το φως και μπήκαμε μέσα στο εργαστήρι, όπου μας περίμεναν τα γλυπτά από ευκάλυπτο. Μνημειώδεις συνθέσεις, σμιλεμένες σε κορμούς ευκαλύπτου που λες κι έχουν κρατήσει τη θέρμη και τη λάμψη του ήλιου του κατακαλόκαιρου! Αυτούς τους κορμούς τους σμίλευε, τους έδινε ζωή.
Ηταν εκεί, αντίκρυ μας, η Σταύρωση, πέντε φιγούρες. O Χριστός στο μαρτύριο του Σταυρού, μορφή ανάποδα με τους δύο ληστές, δεξιά και αριστερά, και δίπλα του, σκυμμένη, σε σύνδεση με το σώμα του Χριστού, η Παναγία. Απέναντι, ολοφυρομένη, η φιγούρα της Μαρίας Μαγδαληνής, σκαλισμένη στον κορμό μιας λεμονιάς 150 ετών, της μόνης που βρήκε ο Χρήστος στην Αίγινα.
Τους ευκάλυπτους τους έφερναν συνεργεία, που εργάζονταν στις διαπλατύνσεις οδών στην ύπαιθρο. Από Αττική, Τρίπολη, Κιάτο, και από το ίδιο το Γουδί, για να γίνει το Πανεπιστήμιο ήρθαν οι ευκάλυπτοι. O μπαρμπα-Διονύσης τους έφερνε, ο πιστός βοηθός του είχε μάθει τι ήθελε, τι ζητούσε ο Χρήστος από το ξύλο…
Λίγο παρακάτω η σύνθεση «Αχιλλέας» πάνω στο άρμα με το δόρυ καρφωμένο στο κορμί του «Εκτορα». Ενας «Οπλίτης», μια άλλη φιγούρα παραστέκουν.
«Πρόσεχε το σκαλοπάτι». Περνάμε στο τελευταίο εργαστήρι. H Σούλη ανάβει το φως, έξω από τα παράθυρα ο ουρανός πήρε μαβί χρώμα. Μπροστά μας, από το πιο ζεστό χρώμα ξύλου που μπορεί κανείς ποτέ να φανταστεί, το αέτωμα που εμπνεύστηκε από το έργο του Φειδία στην Ολυμπία. O Καπράλος το ‘λεγε «Παρωδία», ο Χρύσανθος Χρήστου το ‘χει ονομάσει «Αναφορά στην Ολυμπία», ταιριαστά. Ξεκινάει με τον Αλφειό ποταμό, με κορμό Εφήβου, με τη Νίκη, τον Κένταυρο που χαϊδολογάει μία κόρη, μετά είναι ο Απόλλωνας, με ριγμένη την κάπα, σαν βοσκός, στον αριστερό ώμο, δύο Κόρες, ένας Κούρος και τελειώνει με τον ποταμό Κλαδέο, με χαραγμένο, σαν υπογραφή, το όνομά του «Κλαδέος» πάνω στο ξύλο.
Και είναι σαν να τριγυρνάει ανάμεσά τους ο Χρήστος Καπράλος στην ησυχία της μπλε ώρας, που μπαίνει μέσα από το παράθυρο. Ανατριχίλα. Στον πάγκο τα πινέλα του, οι μπογιές του, τα κεσεδάκια που ανακάτευε τα χρώματα, η κασετίνα με τα φτερά που του ‘στελνε η Μελπομένη, η αδελφή του, για να σχεδιάζει. O Χρήστος Καπράλος είναι εδώ στις 26 Ιουλίου θα συναντηθεί και πάλι με τον Χένρι Μουρ, με έργα που στέλνει το Ιδρυμα Moore από το Λονδίνο. Τελικά, ο ξένος επισκέπτης θα ‘χει κάτι σημαντικό να δει στην Ελλάδα πριν από τους Αγώνες…