Ντοστογιέφσκι sold out

Και μόνο το γεγονός ότι μεσούντος ενός ζεστού Μαΐου το Από Μηχανής θέατρο γεμίζει ασφυκτικά (και με λίστα αναμονής) για να παρακολουθήσει τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι από την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου σε μια παράσταση τρεισήμισι ωρών, σκηνοθετημένη από τον Στάθη Λιβαθινό, είναι θέμα συζήτησης. Τις Κυριακές μάλιστα που παρουσιάζονται και τα δύο μέρη (συνολική διάρκεια πάνω από 6 ώρες) τα εισιτήρια είναι προπωλημένα ώς την ερχόμενη -και τελευταία- Κυριακή. Sold out ο Ντοστογιέφσκι, λοιπόν. Να οφείλεται στο ρεύμα που προτείνει «επιστροφή στους κλασικούς»; Μα, ούτε νέο είναι, ούτε μόδα που κυριαρχεί σε ζώνες υψηλής τηλεθέασης. Να υπαγορεύεται από την προσωπικότητα του κορυφαίου μυθιστοριογράφου, που περιπλανήθηκε όσο κανείς άλλος στους δαιδάλους της ανθρώπινης φύσης; Μα, ουδέποτε έπαψε ο Ντοστογιέφσκι να διαβάζεται, να αναλύεται, να προσεγγίζεται ποικιλοτρόπως. Να ανακαλύπτουμε στο «απόλυτα καλό» που αντιπροσωπεύει ο πρίγκιπας Μίσκιν, στην ταπεινοφροσύνη και αυτοθυσία του, το κύρος μιας άλλης εξουσίας; Μα, πόσοι να είναι οι θεατές που έσπευσαν από μια ακατανίκητη επιθυμία να συναντήσουν επί σκηνής το καθηλωτικό ανάγνωσμα των νεανικών (ή και ωριμότερων) χρόνων τους; Καιρό τώρα, παρακολουθούμε από κοντά μια αυξημένη κινητικότητα γύρω από το έργο του Ρώσου συγγραφέα: Πριν από δύο χρόνια ο Πατρίς Σερό μας επισκέφθηκε με μονόλογο από το «Υπόγειο» (είχε προηγηθεί και σε παράσταση του Εθνικού), η Φωτεινή Σισκοπούλου γύρισε ταινία με θέμα τη «Ράκουσκα» (ελεύθερη απόδοση της «Ημερης»), ο Λευτέρης Βογιατζής έχει ανακοινώσει ότι θα ασχοληθεί με την «Ημερη», η Μάγια Λυμπεροπούλου ετοιμάζει για το Φεστιβάλ Αθηνών τους «Δαίμονες», ενώ την ερχόμενη Τετάρτη ο Πίτερ Μπρουκ θα παρουσιάσει στην Αθήνα τον «Μεγάλο Ιεροεξεταστή» (από τους «Αδελφούς Καραμάζοφ»)… Συνωστισμός. Οσο και αν βυθιστούμε στην εσωτερική ζωή των ντοστογιεφσκικών ηρώων, όσο και αν ταυτιστούμε με την κόλασή τους αναζητώντας τη λύτρωση, όσο και αν μοιραστούμε την άποψη του Ρασκόλνικοφ ότι «υπάρχει κάποια υψηλή αρχή του βίου μέσα στον πόνο», και προχωρήσουμε σε σύγχρονες αναγωγές, δεν αρκεί για να ερμηνεύσουμε την κλίση του κοινού στον μυστικιστή συγγραφέα. Μπορούμε να κατανοήσουμε την έλξη και το «καλλιτεχνικό στοίχημα» των δημιουργών αλλά για την επιτυχία του θεάματος συντείνουν και άλλοι παράγοντες. Και ο «Ηλίθιος» του Εθνικού, ευτύχησε από μια ευκρινή παράσταση, χωρίς κανένα τερτίπι, μια ασκητική και ταυτόχρονα πλήρη δραματουργική επεξεργασία και σκηνοθεσία, που αναδεικνύει το μέγεθος του έργου, από ερμηνείες παλλόμενες και τόσο «συνδιαλεγόμενες» ώστε να απολαμβάνει κανείς έναν θίασο ολοκληρωμένο μέσα από δουλειά ετών. Γιατί το «εργαστήρι» της Πειραματικής Σκηνής παράγει με συνέπεια και οίστρο, από τότε που ιδρύθηκε, παραστάσεις μεγάλης ακρίβειας, θεατρικής χάρης και ουσίας. Η προσέλευση στον «Ηλίθιο» επιβεβαιώνει την ομορφιά της τέχνης όταν εμπεριέχει αλώβητο τον παιδαγωγικό της χαρακτήρα. Που σημαίνει: ο θεατής συναντάει τον αναγνώστη και ο Ντοστογιέφσκι είναι παρών, όχι ως όχημα αλλά ως προορισμός.