Η Ελέν Μπερ, γεννημένη στο Παρίσι το 1921, από παλιά γαλλική οικογένεια με εβραϊκές ρίζες, είχε όλα όσα μπορεί να επιθυμήσει μια νέα κοπέλα. Ηταν όμορφη, με μουσικό ταλέντο και ιδιαίτερη αγάπη στη λογοτεχνία και στην ποίηση, είχε σπουδάσει φιλολογία στη Σορβόννη και η γερμανική κατοχή τη βρήκε να κάνει το διδακτορικό της. Κάθε βράδυ το μεγαλοαστικό σπίτι της είχε καλεσμένους στο δείπνο και οι φίλοι έρχονταν και έπαιζαν μουσική και απήγγειλαν Κιτς, τον αγαπημένο της ποιητή. Από το 1941 η Ελέν είχε ενταχθεί σε οργάνωση που φρόντιζε παιδιά εβραϊκής καταγωγής που οι γονείς τους είχαν συλληφθεί ή εκτοπισθεί.
Στις 7 Απριλίου 1942, στο γεμάτο φως Παρίσι, η Ελέν διαισθάνεται τον κλοιό που σφίγγει γύρω από οικογένειες σαν τη δική της και αρχίζει να κρατά ημερολόγιο «για να θυμάται όταν θα ‘ρθει ο καιρός να καταγράψει όλα όσα συνέβησαν, να μείνει ζωντανή η μνήμη». Συνέχισε να γράφει για τα δικά της συναισθήματα, για τον Ζ.Μ., τον αρραβωνιαστικό της που έδινε κι αυτός τον αγώνα του με τις ελεύθερες γαλλικές δυνάμεις του Ντε Γκωλ και για τις αντιδράσεις του κόσμου όταν έραψε το Αστρο στην τσέπη της κομψής ζακέτας της. Στις 8 Μαρτίου 1944 η Ελέν Μπερ συλλαμβάνεται μαζί με τους γονείς της και εκτοπίζεται στις 27 Μαρτίου 1944. Ο πατέρας της δολοφονείται στο Αουσβιτς στα τέλη Σεπτεμβρίου 1944. Η μητέρα της οδηγείται στους θαλάμους αερίων τον Μάιο του 1944.
Η Ελέν από το Αουσβιτς μεταφέρθηκε στο Μπέργκεν – Μπέλσεν όπου και πέθανε από τις κακουχίες και την επιδημία τύφου στις αρχές Απριλίου του 1945, λίγες μέρες πριν από την απελευθέρωση του στρατοπέδου από τους Αγγλους. «Δεν σκέφτομαι τον θάνατό μου γιατί θέλω να ζήσω. Θα ξαναγυρίσω, θέλω να ξαναγυρίσω» γράφει. Δεν ξαναγύρισε. Ηταν 24 ετών. Το Ημερολόγιό της το είχε εγκαίρως εμπιστευτεί στην Αντρέ Μπαρντιό για να το παραδώσει, εάν εκείνη συλληφθεί στον μνηστήρα της, όπως κι έγινε. Εκείνος το έδωσε στην αδελφή της Ντενίζ που με την άδεια της οικογένειάς της δώρισε το πρωτότυπο του Ημερολογίου στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος (το 2002). Η πρώτη του δημοσίευση έγινε στις αρχές του 2008. Στην ελληνική έκδοση από το «ΠΟΛΙΣ» υπάρχει εκτενής πρόλογος του Patrick Modiano καθώς και επίλογος – επίμετρο από μαρτυρίες της οικογένειας και φίλων της που επέζησαν και μίλησαν στη Mariette Job, κόρη της Ντενίζ Job, ανιψιάς της Ελέν Μπερ.
Σελίδες σχολικού τετραδίου τακτοποιημένες μέσα σε ένα φάκελο από χοντρό χαρτί. Γραμμένο το Ημερολόγιο ολόκληρο στο χέρι, σχεδόν χωρίς μουντζούρες, χωρίς διορθώσεις. Το κείμενο είναι απίστευτα καθαρό, η σκέψη ξετυλίγεται χωρίς τον παραμικρό δισταγμό με μια πνοή, με τέλεια ισορροπία σκέψης και συναισθήματος», γράφει η Μαριέτ Ζομπ.
«Ημέρα Μνήμης
Το βιβλίο της Helene Berr «Ημερολόγιο 1942-1944» είναι η καλύτερη απάντηση για όσους προβαίνουν σε καταδικαστέες πράξεις εναντίον συναγωγών, όπως στα Χανιά. Οι Ελληνες ορθόδοξοι μεγαλώσαμε μαζί με Ελληνες εβραίους το θρήσκευμα, παίξαμε μαζί, πήγαμε σχολείο, πανεπιστήμιο μαζί, οι άνδρες πολέμησαν δίπλα δίπλα στην Αλβανία. Η Ελέν Μπερ μπορούσε να ‘ναι γειτόνισσά μας σε αστικό σπίτι της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης. Από τη Θεσσαλονίκη ξεκίνησαν τα τρένα με τους Εβραίους της Ελλάδος «στιβαγμένους σαν τα ζώα, χωρίς άχυρο, στα βαγόνια», όπως γράφει η Ελέν για τους Παριζιάνους Εβραίους.
Τώρα που πλησιάζει η «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος», στις 27 Ιανουαρίου, γνωρίζουμε ότι μας αφορά πέρα ώς πέρα. Αρχίζει ώρα 12 μεσημβρινή με κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο Αγνώστου Στρατιώτου από τον πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος κ. Μωυσή Κωνσταντίνη, τον πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών κ. Βενιαμίν Αλμπάλας, τον Νομάρχη Αθηνών κ. Γιάννη Σγουρό, τον Δήμαρχο Αθηναίων κ. Νικήτα Κακλαμάνη και εκπρόσωπο Ελλήνων Ομήρων Επιζώντων Στρατοπέδων, καθώς και εκπροσώπους Βουλής, πολιτικών κομμάτων και της κυβέρνησης. Ακολουθεί τήρηση ενός λεπτού σιγής, ανάκρουση του Εθνικού μας Υμνου. Το βράδυ στην Ιερά Συναγωγή Αθηνών, στο Θησείο, ώρα 19.00, θα γίνει ειδική τελετή, με προσφωνήσεις και κεντρική ομιλήτρια την υπουργό Παιδείας κ. Αννα Διαμαντοπούλου. Ελληνικά και σεφαραδίτικα τραγούδια στο πρόγραμμα, από την Αλίκη Καγιαλόγλου και κλασικά εβραϊκά τραγούδια από την υψίφωνο Ελένη – Λυδία Σταμέλλου, στην κλασική κιθάρα ο Νίκος Μανιταράς, άρπα η Αννα Δερμάνη. Την πρόσκληση υπογράφει ο Νομάρχης Αθηνών Ιωάννης Σγουρός και, όπως τονίζεται, η «Ημέρα Μνήμης» είναι και προς τιμήν των Ελλήνων Εβραίων Θυμάτων και των Ομήρων που επέζησαν και επέστρεψαν από τα ναζιστικά στρατόπεδα στην πατρίδα τους, την Ελλάδα, έκαναν οικογένεια και τα παιδιά τους συνεχίζουν να ζουν και να τιμούν την Ελλάδα, εδώ και στο εξωτερικό. Αυτή είναι η περίπτωση του Μίμη Κοέν, του καθηγητού και διευθυντού Πλαστικής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο, εκλεγμένου για το 2009 – 2010 προέδρου της American Society of Maxilofacial Surgeons. Αυτός ο θαυμάσιος Ελληνας που πήρε πτυχίο και διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και που διαπρέπει στην Αμερική, είναι ο Μίμης Κοέν, γιος του γιατρού Νισίμ Κοέν και της Νίνας Σάρα, αδελφός της γειτόνισσας και φίλης Αλίντας Κοέν – Πολένα, που μαζεύει όλες τις φίλες κάθε φορά που επιστρέφει ο Μίμης στην Αθήνα, στο σπίτι του, για να δει τη μητέρα του και την οικογένεια της αδελφής του. Μια χαμογελαστή φωτογραφία πάνω από το βιβλίο της Ελέν Μπερ, στο σπίτι του Χρήστου και της Αλίντας Πολένα είναι η καλύτερη συμβολή στην «Ημέρα Μνήμης» αυτών που σώθηκαν, αφιερωμένη και σ’ αυτούς που τους έσωσαν, τους έκρυψαν στα σπίτια τους, τους βοήθησαν να επιζήσουν, στους Ελληνες, δηλαδή, που μαζί μεγάλωσαν και μαζί ζουν αγαπημένοι.