Οταν ο Ντε Γκωλ ήταν πρόεδρος της Γαλλίας παραπονιόταν αστειευόμενος ότι «δεν είναι δυνατόν να κυβερνηθεί μια χώρα, όπου υπάρχουν 246 διαφορετικές ποικιλίες τυριού». Υποθέτω ότι κάπως έτσι θα νιώθουν σήμερα ο Παπανδρέου, ο Παπακωνσταντίνου, η Κατσέλη και οι συνάδελφοί τους, στην προσπάθειά τους να τα βγάλουν πέρα με την οικονομική κρίση της Ελλάδας. Για παράδειγμα, η Ευρώπη ζητάει αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση. Την ίδια στιγμή όμως, ο περυσινός προϋπολογισμός περιείχε 14.000 διαφορετικούς κωδικούς. Φέτος, οι κωδικοί μειώθηκαν στους 1.000. Και πάλι όμως, σε σύγκριση με τους Ελληνες πολιτικούς, ο Ντε Γκωλ ήταν τυχερός που είχε να αντιμετωπίσει μόνο το χάος με τις ποικιλίες των τυριών.
Η αποτελεσματικότητα στη διακυβέρνηση απαιτεί επίσης επάρκεια πληροφόρησης. Για παράδειγμα, πόσα χρήματα διοχετεύει κάθε χρόνο η Ελλάδα για την παιδεία; Επειδή κανείς δεν ξέρει ακριβώς, όσοι ερωτώνται απαντούν ότι διαθέτει όσα χρήματα πιστώνονται στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Παιδείας. Πρόκειται όμως για δύο διαφορετικά πράγματα, απόδειξη ότι το «σύστημα» δεν γνωρίζει πού πηγαίνουν τα λεφτά και τι αποτελεσματικότητα έχουν οι δαπάνες. Η «αξιολόγηση αποτελεσμάτων» είναι άγνωστος όρος στην Ελλάδα.
Η συνάδελφός μου, Ευφροσύνη Βράνιαλη, παρατηρεί ότι η Ελλάδα ουδέποτε είχε σύστημα στρατηγικής αξιολόγησης των δαπανών της και, μαζί με τη Μάλτα και την Κύπρο, είναι οι μοναδικές χώρες στην Ευρώπη που δεν θέτουν μακροχρόνιους δημοσιονομικούς κανόνες, οι οποίοι να δεσμεύουν τις κυβερνήσεις.
Η αποτελεσματική διακυβέρνηση, όμως, δεν επιτυγχάνεται μόνο με την περικοπή δαπανών. Ολοι σχεδόν αποδέχονται ότι υπάρχουν τομείς όπου οι δημόσιες δαπάνες πρέπει να αυξηθούν, ώστε η ελληνική κοινωνία να γίνει πιο δίκαιη και η χώρα να καταφέρει να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις στο διεθνές περιβάλλον.
Εχω γράψει και παλαιότερα για τα προβλήματα συντονισμού που κατατρύχουν τις ελληνικές κυβερνήσεις και πώς γίνεται να αντιμετωπιστούν. Το ζήτημα αυτό, το οποίο χρονίζει εδώ και δεκαετίες, είναι και κεντρικό θέμα του βιβλίου που πρόκειται να δημοσιεύσω σύντομα μαζί με τον συνάδελφό μου, Δημήτρη Παπαδημητρίου, από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.
Οπως φαίνεται, η επίτευξη καλύτερου και αποτελεσματικότερου συντονισμού απασχολεί και τον πρωθυπουργό. Γι’ αυτό και συνέστησε μία ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων, η οποία έχει επιφορτιστεί με τη σύνταξη προτάσεων για τον «εκσυγχρονισμό» της λειτουργίας της κυβέρνησης. Η Επιτροπή είναι πενταμελής και αποτελείται από τον Geoff Mulgan (Μεγάλη Βρετανία), Leif Pagrotsky (Σουηδία), Richard Parker (ΗΠΑ), Roger Wilkins (Αυστραλία) και, τέλος, τον υπογράφοντα το παρόν άρθρο. Η έκθεσή μας θα ολοκληρωθεί εντός ολίγων μηνών. Θα επικεντρωθούμε στο σύστημα διοίκησης και όχι στην κατάρτιση του προϋπολογισμού, αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το ένα εξαρτάται από το άλλο.
Πρέπει άραγε να ψέξουμε την κυβέρνηση που αποφάσισε τη σύσταση αυτής της Επιτροπής, της οποίας τα μέλη προέρχονται από το εξωτερικό; Πρόκειται μήπως για περιττή πολυτέλεια;
Το σίγουρο είναι ότι η Επιτροπή δεν θα κοστίσει σε χρήματα στον ελληνικό λαό. Ολοι μας δεχθήκαμε να εργαστούμε χωρίς αμοιβή και με μοναδικό γνώμονα την προσφορά στα κοινά. Επιπλέον, το γεγονός ότι η κυβέρνηση ζητάει συμβουλές από το εξωτερικό είναι σημάδι σιγουριάς και ένδειξη προσήλωσης στον στόχο των μεταρρυθμίσεων. Γι’ αυτό και ζητάει τη γνώμη ανθρώπων εκτός συστήματος. Οταν κάποιος αναγνωρίζει ότι υπάρχουν δομικές αδυναμίες στο σύστημα, οι οποίες δεν λύθηκαν από διαδοχικές κυβερνήσεις, είναι λογικό να ζητάει μία «εξωτερική» γνώμη. Οι προτάσεις μας θα βασίζονται στις γνώσεις και τις εμπειρίες ανθρώπων από το εσωτερικό. Τέλος, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ο ρόλος της Επιτροπής θα είναι συμβουλευτικός, όχι δεσμευτικός.
Γιατί δέχθηκα να συμμετάσχω; Η αλήθεια είναι ότι δεν ήθελα να ταυτιστώ με οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα στην Ελλάδα. Οταν όμως η εφημερίδα «Πρώτο Θέμα» ανέφερε ότι είμαι φίλος με τη Λούκα Κατσέλη στο facebook, η σελίδα μου κατακλύστηκε από αιτήσεις Ελλήνων από ολόκληρη τη χώρα να γίνουν και εκείνοι φίλοι μου. Ωστόσο, ούτε έχω συναντηθεί ούτε έχω ποτέ ανταλλάξει μηνύματα με την κυρία Κατσέλη στο facebook: είμαι απλώς ένας δεινόσαυρος που προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με τις νέες τεχνολογίες. Θα ήθελα ακόμη να προσθέσω ότι αν η προηγούμενη κυβέρνηση μού είχε απευθύνει ανάλογη πρόταση, θα είχα επίσης δεχθεί. Πώς θα μπορούσα να αρνηθώ;
Θα καταφέρει τίποτε η Επιτροπή; Αν όχι, σίγουρα δεν θα είναι η πρώτη φορά που μία ελληνική κυβέρνηση αγνοεί τα ευρήματα διεθνών εμπειρογνώμων που η ίδια έχει διορίσει. Αυτή τη φορά όμως, οι περισσότεροι διακρίνουν ότι τόσο η κοινωνία, όσο και οι κυβερνώντες είναι αποφασισμένοι για ριζικές αλλαγές, που θα παίξουν σημαντικό ρόλο και στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης.
Η επιρροή της Επιτροπής μας θα είναι περιορισμένη. Στόχος μας είναι απλώς να ενισχύσουμε τον πολιτικό διάλογο για προβλήματα που είναι σε όλους γνωστά και να προτείνουμε λύσεις.
* Ο καθηγητής Kevin Featherstone διευθύνει το Ελληνικό Παρατηρητήριο στο London School of Economics και είναι μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τον Εκσυγχρονισμό της Λειτουργίας της Ελληνικής Κυβέρνησης.