Ξαφνικά αντιληφθήκαμε ότι ο δανεισμός από την Ε. Ε. δεν είναι δωρεάν, ότι έχει κόστος και μάλιστα υψηλό. Οτι οι δανειστές μας, εν προκειμένω τα κράτη της Ευρωζώνης, για να μας δανείσουν, θέλουν ένα κέρδος διόλου ευκαταφρόνητο, ακόμη και αν είναι χαμηλότερο από αυτό που ζητούσαν οι αγορές. Αργήσαμε να συνειδητοποιήσουμε ότι τίποτα δεν είναι δωρεάν, πολλώ δε μάλλον το χρήμα, ακόμη κι όταν είναι ευρωπαϊκό. Κατά τον ίδιο τρόπο δεν είχαμε αντιληφθεί τα προηγούμενα χρόνια, ότι δεν ήταν δωρεάν ούτε οι κοινοτικές επιδοτήσεις ούτε η νομισματική σταθερότητα και τα χαμηλά επιτόκια της Ευρωζώνης; Το «αντίτιμο» ήταν η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης, η αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος και πολλά άλλα, που τα αγνοήσαμε, που δεν ετέθησαν ποτέ ως στρατηγικοί στόχοι και ως συλλογικές προκλήσεις.
Θεωρούσαμε ότι παίρνουμε δωρεάν χρήμα από τα κοινοτικά ταμεία, αλλά στην πραγματικότητα οι Ευρωπαίοι μας «δάνειζαν» για να αγοράσουμε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Σταδιακά, ενώ αυτοί συνέχιζαν να παράγουν περισσότερα και να μας επιδοτούν λιγότερο (γιατί εν τω μεταξύ είχαν αρχίσει να ανοίγουν κι άλλες, μεγαλύτερες και πιο δυναμικές αγορές όπως η Αν. Ευρώπη, η Κίνα κ. λπ.), εμείς καταναλώναμε ολοένα περισσότερο και χρειαζόμασταν ακόμη περισσότερα δανεικά, τα οποία μέχρι πριν από λίγο καιρό τα βρίσκαμε φθηνά από τις αγορές. Το χάσμα μεταξύ της Ελλάδας και της Ευρωζώνης διευρυνόταν, αποτυπωνόταν σε όλους τους δείκτες και σε αυτούς που δεν μας προβλημάτισαν ποτέ, επειδή δεν βρίσκονται πολύ ψηλά στο αξιακό μας σύστημα, όπως οι χαμηλές μαθησιακές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών, αλλά και σε εκείνους που εσχάτως ανακαλύψαμε, όπως το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Εως το 2000 συγκλίναμε, στη συνέχεια αποκλίναμε της Ευρωζώνης. Από το 2004 και μετά με ακόμη ταχύτερο ρυθμό. Η παρουσία των στελεχών του ΔΝΤ στην Αθήνα το αποδεικνύει. Δεν είμαστε πλέον ούτε στον Βορρά ούτε στον Νότο της Ευρώπης. Δεν είμαστε ούτε στην πρώτη ούτε στη δεύτερη ταχύτητα της Ευρωζώνης. Είμαστε, προς το παρόν, μια ειδική κατηγορία εντός της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Η μία εναλλακτική είναι να επιστρέψουμε σε αυτό που μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε ως τον φυσικό μας χώρο, την οικονομική και νομισματική ένωση. Σε αυτό που σε τελευταία ανάλυση αποτέλεσε την τελευταία στρατηγική επιλογή της χώρας. Δυνατότητα υπάρχει, αρκεί να κάνουμε από μόνοι μας αυτά που θα μας επιβάλουν έτσι κι αλλιώς οι αγορές και οι άλλοι δανειστές μας (ΔΝΤ και κράτη-μέλη), αυτά που έπρεπε να κάνουμε στα χρόνια της επίπλαστης ευμάρειας και δεν τα κάναμε. Με αυτόν τον τρόπο η προσπάθεια θα είναι πιο αξιόπιστη, το κόστος δικαιότερα κατανεμημένο και θα διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για έξοδο από την κρίση και διατηρήσιμη ανάπτυξη. Η άλλη εναλλακτική είναι ο πρωθυπουργός να συνεχίσει να υποστηρίζει ότι αυτά που θα γίνουν δεν είναι ΠΑΣΟΚ, αλλά επιβλήθηκαν από το ΔΝΤ και τις συντηρητικές δυνάμεις της Ευρώπης. Να αφήσει δυο ντουζίνες νεοφιλελεύθερων τεχνοκρατών να αναλάβουν εν λευκώ τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της οικονομικής πολιτικής της επόμενης 3ετίας. Να συνεχίσει να ακούει όσους χθες του εμφάνιζαν ως από μηχανής θεούς, άλλοτε την Goldman Sachs, άλλοτε τα επενδυτικά κεφάλαια των Κινέζων, άλλοτε το ΔΝΤ και εσχάτως την αναδιάρθρωση του χρέους. Δηλαδή, αντί να κάνουμε ό, τι απαιτείται για να εξυπηρετήσουμε το χρέος μας (επεκτείνοντας τη διάρκεια του δανεισμού με swaps και εθελοντικές συμφωνίες), να συμφωνήσουμε με τους κατόχους ελληνικών ομολόγων για τους επιστρέψουμε το 60% ή το 70% του κεφαλαίου που επένδυσαν. Είναι μια επιλογή που ενδεχομένως για κάποιους μπορεί να αποτελεί μια μορφή εκδίκησης της κοινωνίας στους κερδοσκόπους και τους ραντιέρηδες. Το βέβαιο είναι πως πρόκειται για μια επιλογή που θα θέσει την Ελλάδα οριστικά και αμετάκλητα εκτός της Ευρωζώνης και θα την εισαγάγει στο Κλαμπ του Παρισιού, μαζί με το Αφγανιστάν, την Γκάνα και την Μπουρκίνα Φάσο, που έχουν προσφύγει σε αυτό για να επαναδιαπραγματευθούν το χρέος τους με τους πιστωτές τους.