Το «2666» του Χιλιανού Ρομπέρτο Μπολάνιο είναι σπουδαίο και ζοφερό. Και η συνάντηση με το έργο συντριπτική (μετ. Κρίτων Ηλιόπουλος, εκδ. Αγρα). Το μέγεθος, το βάθος, η φρίκη, η συνθετική ιδιοφυΐα, η αφηγηματική δεξιοτεχνία και ο επινοητικός σαρκασμός αφήνουν πάνω στον αναγνώστη ένα σημάδι βαθύ. Από τις 1.166 σελίδες του έργου (που αν εξαιρέσεις το δεύτερο μέρος και τις αρχές του τρίτου, δεν σε αφήνουν να τις αφήσεις) κανείς δεν βγαίνει αλώβητος. Το «2666» συντίθεται από πέντε επιμέρους μυθιστορήματα που ο εγκατεστημένος στην Ισπανία Ρομπέρτο Μπολάνιο (1953-2003) δούλεψε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Για να δώσει ένα ανοιχτό βιβλίο που κάθε μέρος του πραγματοποιεί μια παραβολική τροχιά, διατρέχει απέραντες εκτάσεις πραγματικού και φανταστικού, περιλαμβάνει συγκαλυμμένες διασυνδέσεις και έκκεντρους σχολιασμούς, περιέχει δύο κρυφά κέντρα βάρους και ένα απομακρυσμένο σημείο διαφυγής (που είναι ενδεχομένως το νόημα του αινιγματικού νούμερου 2666). Αλλόκοτο, όπως και η θεματική του, παράδοξο, τραγικό αλλά και πνευματώδες και κωμικό, το «2666» ανασυνθέτει τη λογοτεχνία και ταυτόχρονα τον κόσμο, παραπέμποντας άλλοτε στο έπος, άλλοτε στο αστυνομικό μυθιστόρημα, άλλοτε στο πανεπιστημιακό ρομάντζο, άλλοτε στο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, στην ελληνιστική μυθιστορία, στο λυρικό αφήγημα, στη θεατρική φάρσα, στο πεζογράφημα ερωτικής μαθητείας, στο μυθιστόρημα φιλοσοφικών ιδεών. Και όπως τα μεγάλα κλασικά έργα περιλαμβάνει έναν στοχασμό για την ανθρώπινη ύπαρξη, μια αντίληψη για τον χρόνο και μια άποψη για την ιστορία, το ισοδύναμο των οποίων συμπυκνώνεται στη φράση-μότο του Μποντλέρ: «Μια όαση φρίκης εν μέσω μιας ερήμου ανίας».
Αυτή είναι η ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο συγγραφέας ο οποίος κυκλοφορεί σε ολόκληρο πλανήτη, όπως περπατά στα δρομάκια της γειτονιάς που πρωτοείδε το φως. Το πρώτο μέρος του βιβλίου «Οι κριτικοί» εκτυλίσσεται στην Ευρώπη. (Ενα διασκεδαστικότατο, σαρκαστικότατο σχόλιο για τη στείρα λογιοσύνη πανεπιστημιακών και κριτικών που χωμένοι μες στα άψυχα βιβλία θεωρεί πως ζούμε στερημένοι από εμπειρίες ζωής). Το δεύτερο μέρος εκτυλίσσεται στην Σάντα Τερέσα, στα βόρεια του Μεξικού και μαζί με το τρίτο μέρος, σταδιακά μας εισάγει στο κεντρικό του θέμα, στη βία: στα ειδεχθή σεξουαλικά εγκλήματα που πλήττουν την ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανική πόλη του μεξικανικού Βορρά. Το όνομα Σάντα Τερέσα συγκαλύπτει την πραγματική πόλη Χουάρες που από το 1993 άρχισε να βιώνει τον εφιαλτικό τρόμο της εξαφάνισης κοριτσιών από δέκα έως είκοσι πέντε ετών. Υστερα από λίγο τα πτώματα βρίσκονταν πεταμένα στους απέραντους σκουπιδότοπους της πόλης βασανισμένα, βιασμένα και ακρωτηριασμένα. Εκατό, διακόσια, τετρακόσια κορίτσια! Μια πραγματική ιστορία! Το τέταρτο κεφάλαιο «Εγκλήματα» αναδεικνύεται έτσι σε ένα συγκλονιστικό έπος – μια ουδέτερη περιγραφή της κατάστασης των άψυχων κουφαριών και μια ελεγειακή εξιστόρηση της ανεύρεσής τους που, επαναλαμβανόμενη σαν απαίσιο μοτίβο, εξελίσσεται σιγά σιγά δημιουργώντας ένα αχνό υποβλητικό σκαρίφημα των σκοτεινών κυκλωμάτων που συγκαλύπτουν ώς το τέλος την απαίσια διαστροφή.
Στο πέμπτο μέρος «Αρτσιμπόλντι» ανακαλύπτουμε το δεύτερο κρυφό κέντρο βάρους του βιβλίου: την τυφλή, δημιουργική δύναμη της λογοτεχνίας. Πρωταγωνιστής ένας Γερμανός συγγραφέας που πολεμώντας στα νιάτα του στο ανατολικό μέτωπο ζει στο πετσί του τον ναζισμό και έρχεται σε απευθείας επαφή με τον σταλινισμό – και που ταξιδεύοντας στα ογδόντα του χρόνια στη Σάντα Τερέσα, μας κάνει να αντικρίσουμε κατάματα τον ακαταμάχητο, αιμοβόρο, ανεξέλεγκτο τέρας: τον κανιβαλισμό. Ποια είναι η κατάρα που καταδιώκει το άσπλαχνο, ανάλγητο, παράδοξο ανθρώπινο πλάσμα που αδίστακτα, παράφορα και χωρίς ενοχές, κατ’ εξακολούθησιν επιτίθεται κατασπαράζοντας την καρδιά των άλλων πλασμάτων που κατοικούν μαζί του πάνω στη γη;