Φέτος γιορτάζουμε τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Ραούλ Βάλενμπεργκ, του θαρραλέου Σουηδού διπλωμάτη που έσωσε τις ζωές δεκάδων χιλιάδων Εβραίων στην Ουγγαρία κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Ραούλ Βάλενμπεργκ γεννήθηκε το 1912 σε επιφανή σουηδική οικογένεια τραπεζιτών και διπλωματών. Αφού εργάστηκε ως διευθυντής μιας διεθνούς εμπορικής επιχείρησης στην κεντρική Ευρώπη, ο νεαρός επιχειρηματίας διορίστηκε επιτετραμμένος για ανθρωπιστικά ζητήματα στη σουηδική διπλωματική αποστολή στη Βουδαπέστη το 1944, έχοντας αποστολή τη διάσωση της εβραϊκής κοινότητας της Ουγγαρίας.
Ο Βάλενμπεργκ επέλεξε να μη μείνει αδιάφορος και άπραγος όταν ήρθε αντιμέτωπος με τα αποτρόπαια σχέδια του Χίτλερ για την εξόντωση όλου του εβραϊκού πληθυσμού της Ευρώπης. Οταν έφτασε στη Βουδαπέστη, ασχολήθηκε πυρετωδώς με την έκδοση χιλιάδων σουηδικών διαβατηρίων για τη διάσωση όσο περισσοτέρων Ούγγρων Εβραίων μπορούσε, ώστε να μην εκτοπιστούν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη ενός δικτύου σουηδικών «ασφαλών κατοικιών», όπου στεγάστηκαν περίπου 15.000 Εβραίοι. Μετά από αυτήν την παρέμβαση, ο διοικητής των ναζί αναγκάστηκε να ακυρώσει την εντολή για την εξολόθρευση του πληθυσμού του μεγαλύτερου εβραϊκού γκέτο της Βουδαπέστης.
Ο Ραούλ Βάλενμπεργκ αρνήθηκε να υποκύψει στις εκκλήσεις του Σουηδού συναδέλφου του Περ Ούνγκερ, ο οποίος τον παρότρυνε να κρυφτεί, λέγοντας: «Δεν έχω άλλη επιλογή. (…) Αποδέχθηκα αυτή την αποστολή και δεν θα μπορούσα να επιστρέψω στη Στοκχόλμη γνωρίζοντας πως δεν έκανα τα πάντα για να σώσω όσο περισσότερους Εβραίους μπορούσα». Στις αρχές του 1945 έφυγε από τη Βουδαπέστη για μια πόλη στα ανατολικά της Ουγγαρίας, αλλά δεν έφτασε ποτέ. Τον απήγαγαν και εξαφανίστηκε στη Σοβιετική Ενωση. Η τύχη του αγνοείται μέχρι σήμερα.
Οι λαοί της Ουγγαρίας, της Σουηδίας και του Ισραήλ τιμούν τη μνήμη του Σουηδού διπλωμάτη-μάρτυρα. Στο Ισραήλ, ο Βάλενμπεργκ έχει αναγνωριστεί από το Γιαντ Βασέμ, το παγκόσμιο κέντρο καταγραφής, έρευνας, εκπαίδευσης και μνήμης του Ολοκαυτώματος, ως ένας εκ των «Δικαίων των Εθνών», ως μια εξαίρετη προσωπικότητα που έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή της για να σώσει Εβραίους. Το 1986 απονεμήθηκε στον Ραούλ Βάλενμπεργκ η ισραηλινή υπηκοότητα τιμής ένεκεν και το 2003 ανακηρύχθηκε επίτιμος πολίτης της Βουδαπέστης.
Οι κυβερνήσεις της Σουηδίας και της Ουγγαρίας ανακήρυξαν το έτος 2012 Ετος Βάλενμπεργκ με τη ρήση «Ο άνθρωπος σε έναν κόσμο απανθρωπιάς». Πολυάριθμες εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα στην Ουγγαρία καθώς και σε πολλές άλλες χώρες σε συνεργασία με τις πρεσβείες της Ουγγαρίας, του Ισραήλ και της Σουηδίας.
Οι τρεις πρεσβείες οργανώνουν ένα σεμινάριο στην Αθήνα, τον Ιούλιο, με τη συμμετοχή ερευνητών και ομιλητών από το Ισραήλ, την Ουγγαρία, τη Σουηδία και την Ελλάδα. Η ουγγρική πρεσβεία θα παρουσιάσει έκθεση για τη ζωή και το έργο του Ραούλ Βάλενμπεργκ στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, το δεύτερο εξάμηνο του 2012, με υλικό αρχείου.
Η Ακρόπολη είναι μια διαρκής υπενθύμιση πως η Αθήνα είναι η γενέτειρα της δημοκρατίας. Ο ηρωισμός των Ελλήνων και οι σοβαρές απώλειες του ελληνικού εβραϊσμού κατά τη ναζιστική κατοχή και το Ολοκαύτωμα είναι παγκοσμίως γνωστά. Η εκατονταετηρίδα δεν αποτελεί μόνο μία ευκαιρία μνήμης, αλλά μπορεί ταυτόχρονα να μας ενώσει στο να καταδικάσουμε τα επικίνδυνα φαινόμενα όπως η μισαλλοδοξία, η ξενοφοβία και ο αντισημιτισμός. Οι αδιάκοπες και ανιδιοτελείς προσπάθειες του Ραούλ Βάλενμπεργκ είναι μία διαρκής υπενθύμιση ότι πρέπει να παραμείνουμε «άνθρωποι ακόμα και όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με την απανθρωπιά».
* Ο κ. Εστερ Σάντορφι είναι πρέσβης της Ουγγαρίας, ο κ. Αριε Μέκελ είναι πρέσβης του Ισραήλ, ο κ. Χόκαν Μάλμκβιστ είναι πρέσβης της Σουηδίας.