«Ενας στους τρεις οφειλέτες ζητεί οικονομική βοήθεια από τους γονείς του, πολλές φορές άτομα υπερήλικα και με μικρές συντάξεις». Ηταν ένα από τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε έρευνα της Ενωσης Καταναλωτών Ποιότητας Ζωής (ΕΚΠΟΙΖΩ), που ανακοινώθηκε προχθές.
Αποτελεί κοινή πραγματικότητα. Ανεργία, υποαπασχόληση, υψηλό κόστος ζωής ωθούν πολλούς νέους να ζητούν «δανεικά» από τους γονείς, σταθερή μηνιαία βοήθεια, στήριξη ακόμη και σε… είδος (τρόφιμα), την επιστροφή στην οικογενειακή εστία. «Εχω κόψει ακόμη και δαπάνες για στοιχειώδεις ανάγκες για να πληρώνω τα ασφάλιστρα του γιου μου, τους λογαριασμούς του, ακόμη και ψώνια του σούπερ μάρκετ, είναι ελεύθερος επαγγελματίας με ελάχιστα έσοδα και δύο μικρά παιδιά» λέει 72χρονος. Εάν ένα σημαντικό ποσοστό άνεργων ή χαμηλόμισθων νέων δεν έχει περιθωριοποιηθεί, οφείλεται στο ισχυρό προστατευτικό δίχτυ που προσφέρει η ελληνική οικογένεια, η συνεκτική δομή της οποίας απορροφά τους κοινωνικούς κραδασμούς υποκαθιστώντας το κράτος πρόνοιας. Η οικογένεια στην Ελλάδα ακόμη αναδιανέμει εισόδημα, φροντίζοντας τα αδύναμα μέλη της. Ανακουφιστικό, σωτήριο στις δύσκολες εποχές μαζικής εκπτώχευσης. Αλλά με σοβαρές «παράπλευρες επιπτώσεις».
Οι γονείς αποκτούν κι άλλα έξοδα, κι άλλες υποχρεώσεις, συχνά ανυπέρβλητες, περισσότερες έγνοιες σε μια περίοδο που πίστευαν ότι είχαν απαλλαγεί από αυτές, άγχος, ανησυχία για το μέλλον του παιδιού, που εν τέλει δεν αποκαταστάθηκε, αμφιβολίες για τον δικό τους ρόλο, ενοχές…
Τα τέκνα με τη σειρά τους βιώνουν συχνά ένα οδυνηρό πισωγύρισμα και αισθήματα αποτυχίας. Η αυτοεκτίμηση μειώνεται και μαζί η δύναμη για δημιουργία. Απώλεια του ελέγχου της ζωής, της ανεξαρτησίας, γκρίνια, ρήξεις, συγκρούσεις.
Αρα, το οικογενειακό δίχτυ ασφαλείας, το ιδιότυπο ελληνικό σκιώδες «κοινωνικό κράτος» μπορεί να σώζει από την εξαθλίωση, να διαχειρίζεται τις συνέπειες της κρίσης, αλλά μέχρις ενός σημείου. Οι αντοχές του δεν είναι ανεξάντλητες, τα εισοδήματα συρρικνώνονται, η ύφεση βαθαίνει, ενώ παράλληλα είναι το ίδιο πηγή δεινών – ματαίωσης και δυστυχίας. Δεν γίνεται να μην υπάρχει άλλο τείχος προστασίας πέρα από το οικογενειακό, δεν μπορεί το πελατειακό κράτος να καταλαμβάνει μονίμως τη θέση του προνοιακού, να επωφελούνται οι ημέτεροι, οι κομπιναδόροι, οι συναλλασσόμενοι, οι οσφυοκάμπτες και όχι όσοι έχουν ανάγκη, τα κονδύλια της κοινωνικής πολιτικής να διανέμονται μέσω των δικτύων της διαφθοράς. Ούτε να καλλιεργείται η αντίληψη ότι η κρατική πρόνοια αποτελεί οριστικά και αμετάκλητα παρελθόν (ώστε να συνεχιστεί το πλιάτσικο;), ότι οι επιπτώσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής είναι μη αναστρέψιμες (ώστε να εξακολουθήσει η λεηλασία;), ότι η βοήθεια μπορεί να έρθει μόνο από τη φιλανθρωπία και την ιδιωτική χορηγία… Είναι εμφανής η παρασιτική φύση του αναδιανεμητικού μηχανισμού. Τα πάντα στον πολιτικό κόσμο αποτυπώνουν τον χαρακτήρα του· η «νύχτα» της κρίσης δεν είναι αρκετά πυκνή για να καλύψει τη δυσμορφία του.
Η σπίθα που σοβεί στα βάθη της κοινωνίας επιβάλλει άμεση αλλαγή. Μια διαφανής κοινωνική πολιτική, πέρα από απόπειρα απονομής δικαιοσύνης, θα ήταν και δείγμα πολιτικής σύνεσης. Διότι, αν η έκρηξη εν τέλει πυροδοτηθεί, ακόμη πιο επώδυνα, πιο βασανιστικά θα αναδυθεί ο βλαστός μέσα από τη στάχτη που μετρά την απώλειά μας.