Απολογισμός πενταετίας

3' 53" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η αρχή μιας καινούργιας χρονιάς προσφέρεται συνήθως για έναν απολογισμό της προηγούμενης. Θα επιχειρήσω κάτι παραπλήσιο: μια αναφορά στους πολιτικούς σταθμούς της πενταετίας που κλείνει, όπως αυτή προκύπτει από κάποια κείμενα που έγραψα εδώ.

Το πρώτο κείμενό μου καταπιάνεται με τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 2008. Εστίαζα τότε στην κουλτούρα της μεταπολίτευσης, επισημαίνοντας πως «το σύστημα αξιών που μας κληροδότησε η μεταπολίτευση ενοποιεί θύτες και θύματα σε ένα τραγικό αδιέξοδο. Χωρίς την απαλλαγή από αυτές τις αξίες δύσκολα θα μπορέσουμε να βρούμε τον δρόμο των αλλαγών».

Το δεύτερο κείμενό μου δημοσιεύθηκε αμέσως μετά τις εκλογές του Μαΐου 2009 και τον θρίαμβο του ΠΑΣΟΚ, με τίτλο «Τέλος εποχής χωρίς να ξεκινά η επόμενη». Το ΠΑΣΟΚ, ο πυλώνας της Μεταπολιτευτικής Ελλάδας, πανηγύριζε την ώρα που το έδαφος υποχωρούσε κάτω από τα πόδια του. Απέδιδα την αποτυχία της Νέας Δημοκρατίας όχι σε κάποια εγγενή χαρακτηριστικά της αλλά στην κρίση του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος και υπογράμμιζα τα τρία ερωτήματα που προέκυπταν για το ΠΑΣΟΚ: «Πότε ακριβώς θα αντιληφθεί τα όρια του μεταπολιτευτικού συστήματος από το οποίο αναδύθηκε και στο οποίο άνθησε; Πώς ακριβώς θα αντιδράσει όταν βρεθεί αντιμέτωπο με τα ίδια αδιέξοδα που ταλάνισαν τη Νέα Δημοκρατία; Και εάν αντιδράσει σωστά, πώς θα καταφέρει να πείσει την κοινωνία να το ακολουθήσει σε ένα δρόμο που προβλέπεται ιδιαίτερα δύσκολος;».

Ο επόμενος πολιτικός σταθμός ήταν οι δημοτικές εκλογές, τον Νοέμβριο του 2010. Ημασταν ήδη στο Μνημόνιο, είχαν προηγηθεί τα τραγικά γεγονότα του Μαΐου, αλλά το εκλογικό σώμα έδειχνε μιαν ασυνήθιστη ωριμότητα. Τότε επεσήμαινα την ελπίδα που σηματοδοτούσε η εκλογή ανεξάρτητων δημάρχων στους δύο μεγάλους δήμους της χώρας, αλλά και τον κίνδυνο που αποτελούσε η εμφάνιση της Χρυσής Αυγής. Η Αθήνα, έγραφα, είναι το «εργαστήριο του πολιτικού μας μέλλοντος».

Οι εξελίξεις έγιναν ραγδαίες τον Νοέμβριο του 2011 με την αυτοχειρία του Γ. Παπανδρέου στις Κάννες και το απίστευτο σίριαλ Πετσάλνικου που ακολούθησε. Τότε χαρακτήριζα την κυβέρνηση Παπαδήμου ως την τελευταία ευκαιρία, επισημαίνοντας τις προϋποθέσεις που απαιτούσε η επιτυχία της: την ανόρθωση της κλονισμένης αξιοπιστίας της χώρας στο εξωτερικό, τη διόρθωση των αδικιών στο εσωτερικό και την έναρξη μιας μεγάλης μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Πάνω απ’ όλα, έγραφα, «ο Λουκάς Παπαδήμος πρέπει να λειτουργήσει ως ηγέτης και όχι ως απλός τεχνοκράτης». Παρά το δημοσιονομικό της έργο, η κυβέρνηση αυτή υπήρξε παρένθετη, σε μεγάλο βαθμό επειδή τα δύο μεγάλα κόμματα της Μεταπολίτευσης αρνήθηκαν να της παράσχουν οποιοδήποτε περιθώριο να κινηθεί αυτόνομα.

Ετσι, αντί για ένα νέο ξεκίνημα φθάνουμε στις διπλές εκλογές του 2012. Το φάσμα της κατάρρευσης κυριαρχεί. Περιγράφω τις εκλογές του Μαΐου ως ένα μεγάλο παράδοξο: «Ηττήθηκαν το κομματικό σύστημα και ο απολογισμός της τελευταίας τριακονταετίας, θριάμβευσε όμως το πνεύμα της». Οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι στις εκλογές του Ιουνίου κρίνεται η παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Περιγράφω το αποτέλεσμα ως «μια ανάσα και μια παράταση» που «εξασφαλίζει μια παράταση μικρής διαρκείας. Σε καμιά περίπτωση, δεν εγγυάται τη σωτηρία της χώρας. Αυτή θα απαιτήσει δραματικές κινήσεις για την αποκατάσταση της πολιτικής αξιοπιστίας, την επανεκκίνηση του κρατικού μηχανισμού και της οικονομίας και την έναρξη των μεταρρυθμίσεων που δεν έγιναν ώς τώρα. Είναι αλήθεια πως η Ν.Δ. δεν εμπνέει εμπιστοσύνη πως θα μπορέσει να ανταποκριθεί στην πρόκληση αυτή. Ελπίζω να βρει τις δυνάμεις να το κάνει, γιατί δεν θα υπάρξει άλλη ευκαιρία».

Το διάστημα μετά τις διπλές εκλογές του ’12 είναι μια περίοδος ψυχολογικής και δημοσιονομικής εξισορρόπησης. Ψυχολογικά, ο τερματισμός της διεθνούς φιλολογίας περί άτακτης χρεοκοπίας επιτρέπει στη χώρα να ξεφύγει από την τρελή αβεβαιότητα στην οποία παρέπαιε ώς τότε. Δημοσιονομικά, βρισκόμαστε κοντά στην ολοκλήρωση μιας τεράστιας προσπάθειας προσαρμογής που πολλοί θεωρούσαν αδύνατη. Το κόστος της προσπάθειας αυτής είναι τεράστιο, τόσο κοινωνικά όσο και πολιτικά, ενώ το όφελος δεν θα είναι άμεσο. Στον τομέα των μεταρρυθμίσεων και της αναδιοργάνωσης του κράτους τα πράγματα προχωρούν με απελπιστικά αργούς ρυθμούς, ενώ στο συμβολικό πεδίο έχουμε ένα πραγματικό Βατερλώ που θα μπορούσε να περιγραφεί με δύο μόνο λέξεις: Χρήστος Παπουτσής, ένα έμβλημα του παλαιού αποτυχημένου συστήματος που επιβραβεύεται για το «έργο» του.

Τρία πράγματα θα υπογράμμιζα στο τέλος της πενταετίας αυτής: Πρώτον, οι αιτίες του προβλήματος ήταν μπροστά στα μάτια μας προτού ξεσπάσει η κρίση αλλά εμείς προτιμούσαμε να τις αγνοούμε. Δεύτερον, ο δρόμος προς την καταστροφή είναι σπαρμένος με χαμένες ευκαιρίες. Τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και η Ν.Δ. είχαν κάποιες μεγάλες ευκαιρίες να διορθώσουν την πορεία τους σε κρίσιμες καμπές. Προτιμώντας όμως να διατηρήσουν αυτά που είχαν, τελικά έχασαν τα πάντα (το ΠΑΣΟΚ) ή κινδυνεύουν να καταλήξουν εκεί (η Ν.Δ.). Τρίτον, σταθήκαμε τυχεροί. Φθάσαμε κάμποσες φορές στο χείλος της αβύσσου, αλλά κάναμε πίσω την τελευταία στιγμή. Καμία από τις «τελευταίες ευκαιρίες» που φάνηκαν στον ορίζοντα δεν υπήρξε η τελευταία. Για πόσο ακόμη άραγε;

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή