«Αυτό το βιβλίο θα επιχειρήσει για πρώτη φορά να προβλέψει την
Ιστορία»! Με αυτήν τη βαρύγδουπη δήλωση παρουσίαζε το έργο του «Η
παρακμή της Δύσης» ο Γερμανός ιστορικός Οσβαλντ Σπένγκλερ, το 1918.
Η κεντρική του ιδέα, κατά την οποία όλοι οι πολιτισμοί διανύουν,
όπως οι βιολογικοί οργανισμοί, τον κύκλο της γέννησης, της
ωρίμασης, της ακμής, της παρακμής και του θανάτου, άσκησε τεράστια
επιρροή σε έναν αβέβαιο κόσμο, την περίοδο του Μεσοπολέμου, και
λειτούργησε παρηγορητικά σε μια ηττημένη Γερμανία, που ήταν πρόθυμη
να δει την ταπείνωσή της, με τη συνθήκη των Bερσαλλιών, ως σύμπτωμα
μιας σκληρής αλλά οικουμενικής μοίρας.
Γόνος οικογένειας ανθρακωρύχων και τεχνικών ορυχείων, ο
Σπένγκλερ σπούδασε ευρύ φάσμα θετικών και ανθρωπιστικών επιστημών
προτού αφοσιωθεί στη συγγραφή ιστορικών έργων, θυσιάζοντας για το
πάθος του τη θέση καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του
Γκέτιγκεν, που του είχε προταθεί. Στο πολύκροτο έργο του διατύπωσε
την εκτίμηση πως ο 19ος αιώνας ήταν «ο χειμώνας της Δύσης, η νίκη
του υλισμού και του σκεπτικισμού, του σοσιαλισμού, του
κοινοβουλευτισμού και του χρήματος». Η πεσιμιστική – ρομαντική
οπτική του είχε έντονες επιρροές από τον Νίτσε και συνοδευόταν από
την εχθρότητα απέναντι στην τεχνολογία και στις «έγχρωμες φυλές».
Αν και ψήφισε τον Χίτλερ στις εκλογές του 1932, απογοητεύθηκε από
την «ωμή» προσωπικότητά του όταν τον συνάντησε, την επόμενη χρονιά,
και απέρριψε επανειλημμένες εκκλήσεις του Γκέμπελς να δώσει
δημόσιες διαλέξεις. Αργότερα, οι ναζί απαγόρευσαν το βιβλίο του «Η
ώρα της απόφασης», το οποίο υπερασπιζόταν μεν τον γερμανικό
εθνικισμό, αλλά απέρριπτε τον αντισημιτισμό.
Ο Σπένγκλερ πέθανε στο περιθώριο της ναζιστικής Γερμανίας, το
1936, αλλά οι πεσιμιστικές ιδέες του περί παρακμής της Δύσης
άσκησαν διαχρονική επιρροή, ιδιαίτερα σε εποχές κρίσεων. Ανάμεσα σε
αυτούς που επηρεάστηκαν από τις ιδέες του συγκαταλέγονται πολύ
διαφορετικές προσωπικότητες, από τον ηγέτη των μαύρων της Αμερικής
Μάλκομ Χ μέχρι τον Χένρι Κίσινγκερ και τον συγγραφέα της
«Σύγκρουσης των πολιτισμών», Σάμιουελ Χάντιγκτον.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ