Η παράσταση στην Αθήνα πήγαινε πολύ καλά, η Κατερίνα είχε βρει τον ρυθμό της, το κοινό ανταποκρινόταν. Ηταν η ώρα που έπιανε το αγαπημένο της θέμα, τα μαλλιά της. Αυτόν τον γιγάντιο, σγουρό θύσανο, υπερβολικό ακόμα και για τα ελληνικά δεδομένα. Αφού τα κορόιδεψε για τα καλά, θυμήθηκε μία ατάκα της μαμάς της. «Ακόμα και η μαμά μου μου είχε πει μια φορά “όταν γεννήθηκες, ήσουν τόσο άσχημη”!» Ανάμεσα στα γέλια ακούγεται μια κυρία στο μπροστινό τραπέζι να φωνάζει: «Είσαι θαύμα τώρα, Κατερίνα, μη στενοχωριέσαι»! Και μια άλλη πιο πίσω: «Μη μιλάς για τα μαλλιά σου έτσι, μην ακούς κανέναν»!
«Ε, αυτό δεν θα ’χε συμβεί ποτέ στην Αγγλία», μου λέει γελώντας η Κατερίνα Βρανά. «Οι Αγγλοι έχουν ανεπτυγμένο τον αυτοσαρκασμό, είναι must στην καθημερινή συζήτηση και δεν παινεύουν ποτέ τον εαυτό τους. Στην Ελλάδα, αντίθετα, δεν λειτουργούν τα αυτοσαρκαστικά αστεία. Το κοινό νιώθει άβολα όταν αυτοσαρκάζομαι στη σκηνή».
Η Κατερίνα ζει τα τελευταία 14 χρόνια μόνιμα στο Λονδίνο. Πήγε για να σπουδάσει ηθοποιός και έμεινε. Το ’99 αποφάσισε να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη stand-up comedy, μεταξύ άλλων και για να έχει μεγαλύτερο έλεγχο της επαγγελματικής της ζωής. «Εσύ γράφεις, εσύ παίζεις. Παρουσιάζεις τον εαυτό σου όπως θες. Παλαιότερα είχα έναν ατζέντη που με έστελνε συνέχεια σε οντισιόν για μεσογειακούς ρόλους επειδή ήμουν Ελληνίδα, αλλά δεν με έπαιρναν, γιατί δεν μοιάζω με κλασική Ελληνίδα. Είναι μεγάλος ο ίσκιος της Ειρήνης Παπά».
Εκτοτε εμφανίζεται σε κλαμπ και φεστιβάλ στη Μεγάλη Βρετανία, όπως το φημισμένο Fringe του Εδιμβούργου (το καλοκαίρι απέσπασε διθυραμβικές κριτικές), ενώ έρχεται για παραστάσεις και στην Αθήνα. Διασκεδάζει «χαρτογραφώντας» τις διαφορές στην υποδοχή του χιούμορ. «Για παράδειγμα, στα αγγλικά φτάνεις πιο γρήγορα στο αστείο, γιατί η γλώσσα έχει πολλές μικρές λέξεις. Οι πολυσύλλαβες ελληνικές λέξεις λειτουργούν διαφορετικά. Ακούγεται περίεργο, αλλά έχει απόλυτη σχέση με τον ρυθμό του αστείου. Εχω κείμενα στα ελληνικά που ξέρω ότι δεν μεταφράζονται στα αγγλικά και κείμενα στα αγγλικά που δεν βγάζουν γέλιο στα ελληνικά».
Η ίδια είναι φορέας και των δύο σχολών. «Μέσα μου δεν υπάρχει διαχωρισμός. Εχω εντρυφήσει στο βρετανικό χιούμορ, έχω συνηθίσει να αυτοσχεδιάζω σε αυτό. Ταυτόχρονα λατρεύω και το κοφτερό ελληνικό χιούμορ, το οποίο είναι ιδιαίτερα σαρκαστικό. Γι’ αυτό, το καλύτερο κοινό για μένα είναι οι Αγγλοι που ζουν στην Ελλάδα (σ.σ. η συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ είναι ανάμεσα στους μεγάλους θαυμαστές της) και οι Ελληνες που ζουν στην Αγγλία».
Με ραχοκοκαλιά την ελληνικότητά της
Σε όλες τις γλώσσες, ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος είναι να μη βγάλει γέλιο. «Είναι το χειρότερο που μπορεί να σου τύχει. Στα παρασκήνια το λέμε “πέθανα”. Είναι ο θάνατος επί σκηνής. Να λες το αστείο και να ακούς τους γρύλους. Πάντως, με το χρόνο μαθαίνεις να ελίσσεσαι, να κατεβαίνεις κάτω και να πιάνεις κουβέντα με το κοινό. Σιγά σιγά συνειδητοποιείς ότι είναι πολλά που παίζουν ρόλο· από τον φωτισμό μέχρι το να υπάρχουν εξωτερικά ερεθίσματα στην αίθουσα. Ενα από αυτά να πάει λάθος, το αστείο δεν θα πιάσει και δεν θα φταις ούτε εσύ ούτε το κοινό. Το ξαναδοκιμάζεις για να δεις πού και πώς πιάνει καλύτερα. Καμιά φορά επίσης, όταν δεν γελάνε, είναι γιατί σε παρακολουθούν – όταν αργότερα θα γελάσουν, το γέλιο τους θα είναι πιο ουσιώδες».
Στη ραχοκοκαλιά των κειμένων της, η ελληνικότητά της. «Οταν ξεκίνησα, η θεματολογία μου ήταν γενική, αλλά ήρθε η κρίση και τα άλλαξε όλα. Ολοι άρχισαν να με ρωτούν γι’ αυτό. Ξαφνικά η Ελλάδα απέκτησε τρομερό ενδιαφέρον».
Η τελευταία της παράσταση λέγεται «Feta with the Queen» (φέτα με τη βασίλισσα), στην οποία πραγματεύεται τις εμπειρίες της ως Ελληνίδα στο εξωτερικό, τη μεγαλομανία των δύο λαών, αλλά και τα στερεότυπα που έχει ο ένας για τον άλλο. «Θεωρώ ότι δεν χρησιμοποιούμε σωστά τα στερεότυπα. Είτε τα απορρίπτουμε ως παρωχημένα κλισέ είτε θιγόμαστε επειδή νομίζουμε ότι περιγράφουν τη χώρα 100%. Είναι λάθος. Ή μάλλον είναι και τα δύο. Επιπλέον, ένα κλισέ λέει κάτι και για τη χώρα από την οποία βγήκε. Οταν, για παράδειγμα, εμείς λέμε ότι οι Αγγλοι είναι ξενέρωτοι, αυτό λέει πολλά και για τους Ελληνες».
Σεξ; Α πα πα!
Πώς εξηγεί ότι παρά τη βαθιά παράδοσή μας στην κωμωδία, το stand-up, η πιο «καθαρή» μορφή κωμωδίας, δεν έχει βγάλει ακόμα γερές ρίζες στην Ελλάδα; «Νομίζω ότι εδώ λειτουργεί αυτό που έκαναν παλιά στις επιθεωρήσεις, όταν το αστέρι κατέβαινε στην πλατεία και έπιανε κουβέντα με το κοινό. Ο Χορν, η Βασιλειάδου, αλλά και αργότερα ο Μαρίνος, ο Χάρρυ Κλυνν, ακόμα και ο Λαζόπουλος, έκαναν ενός είδους stand-up που όμως δεν εξελίχθηκε στη μορφή “μόνος με ένα μικρόφωνο”. Ισως ο Ελληνας ήθελε περισσότερο θέαμα, ίσως ήταν λίγο στεγνό για εμάς. Στην Ελλάδα μόλις τώρα περνάει φάση αναγέννησης χάρη περισσότερο στο YouTube».
Είμαστε και κατά τι πιο συντηρητικοί. Τον τελευταίο καιρό, η Κατερίνα «πονοκεφαλιάζει» με το πώς θα μεταφέρει στα ελληνικά ένα κείμενό της για το σεξ. «Είναι δύσκολο να μιλήσεις για το ίδιο πράγμα στα ελληνικά και να μην ακουστεί χυδαίο. Αγχώνονται και οι γονείς μου. Οταν τους είπα την ιδέα για την επόμενη παράσταση, ο πατέρας μου μου είπε: Παιδί μου, με ανησυχεί αυτό».