Για τον ανίδεο τουρίστα, το Παρίσι είναι μια πόλη που παραδίδεται αμαχητί. Ολα είναι μπροστά στα μάτια του. O υποψιασμένος επισκέπτης, αντιθέτως, γνωρίζει ότι ξετυλίγεται σαν ανέμη. Σε κάθε ταξίδι αποκαλύπτονται έξαφνα γωνιές, περάσματα, εσωτερικές αυλές. Ενας καλά κρυμμένος μικρόκοσμος, εξίσου σπουδαίος όσο τα λαμπερά μνημεία. Για να βρείτε ένα τέτοιο μυστικό ξέφωτο, ακολουθήστε τις οδηγίες μας. Περπατήστε στην κομψή Avenue Foch, μέχρι να συναντήσετε τον αριθμό 68. Εκεί, πίσω από μια καγκελόπορτα, ξεκινά η μικρή αδιέξοδη οδός Villa Said. Tην έκανε διάσημη ο Ανατόλ Φρανς, ένοικος ενός από τα αρχοντικά της, χαρίζοντάς της λογοτεχνική αθανασία στο βιβλίο «Les Matinées de Villa Said». Στα 200 της μέτρα, αριστοκρατικά κτίρια, σφιχταγκαλιασμένα μεταξύ τους, δημιουργούν μια μικρή ζωφόρο από όμορφες προσόψεις. Αριστερά, στον αριθμό 15, είναι η έδρα της ελληνικής αντιπροσωπείας στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Ανάδειξη του κτιρίου
Το οικοδόμημα που αγοράστηκε από το ελληνικό Δημόσιο το 1954 κρύβει μια σκοτεινή ιστορία. Ηταν η κατοικία του εκτελεσθέντος Πιερ Λαβάλ, πρωθυπουργού της κατοχικής κυβέρνησης του Βισί. Για δεκαετίες, ως κτήμα της ελληνικής Πολιτείας, ήταν εγκληματικά παραμελημένο. Κοντολογίς, κάτι μεταξύ αποθηκευτικού χώρου και δημόσιας υπηρεσίας.
Ο νέος μας πρέσβης στον ΟΟΣΑ, Γιώργος Πρεβελάκης, αρχιτέκτων και καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σορβόννη, πήρε τη γενναία απόφαση να το αναδείξει. Μέσα σε μερικούς μήνες, εκ των ενόντων, το κτίριο επισκευάστηκε, νοικοκυρεύτηκε, καθαρίστηκε και απέκτησε τη χαμένη του μεγαλοαστική αίγλη, που ήταν θαμμένη κάτω από βιβλιοθήκες, σκόνη και χαλασμένα φωτοτυπικά.
Και από την περασμένη εβδομάδα φιλοξενεί μια εξαιρετική έκθεση του καλλιτέχνη Κωνσταντίνου Ξενάκη, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για την ελληνική προεδρία στην Ε.Ε.. Τίτλος της, «No way out. Εικαστικές Καταγραφές. Χάρτες και Κώδικες», με 30 έργα. Αρωγός στην πρωτοβουλία αυτή ήταν η γκαλερίστα Τατιάνα Σπινάρη, που προσφέρθηκε να βοηθήσει εθελοντικά ως επιμελήτρια του αφιερώματος. Κάπως έτσι, από ένα μικρό θαύμα, το κτίριο ξαναμπήκε στον αρχιτεκτονικό χάρτη με μια έκθεση με θέμα τους χάρτες.
Panier de crabes
Ως πανεπιστημιακός δάσκαλος της Γεωπολιτικής, ο Πρεβελάκης γνωρίζει καλά τη γοητεία που ασκούν οι χάρτες. Και ο Ξενάκης με τη σειρά του -Ελληνας του Καΐρου, κοσμοπολίτης από πετριά, κάτοικος Παρισιού- ξέρει τη μαγική δύναμη των συμβόλων. Αλλωστε τα έργα του δεν είναι τίποτε άλλο από την επινόηση μιας νέας γλώσσας, μιας διαλέκτου ιερογλυφικών που τονίζουν την αδυναμία του ανθρώπου να επικοινωνήσει.
Ηδη από τη δεκαετία του ’60, ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης αγωνιούσε για την επέλαση της τεχνολογίας και την άλωση της καθημερινότητάς μας από τη μηχανή.
Πολιτικά ευαισθητοποιημένος αλλά ουδέποτε ενταγμένος, το 1973, στην εκπνοή της χούντας, φτιάχνει έναν χάρτη της Ελλάδας με τίτλο «No way οut».
Τα δεκάδες σύμβολά του φτιάχνουν έναν λαβύρινθο μέσα στην ελληνική επικράτεια, από τον οποίον είναι αδύνατον να εξέλθει κανείς. Σαράντα χρόνια αργότερα ζωγραφίζει για τις ανάγκες της έκθεσης το έργο «La nouvelle carte europeene. Panier de crabes». Χρησιμοποιεί έναν γαλλικό ιδιωματισμό για να περιγράψει την Ευρωπαϊκή Ενωση ως μια περιφέρεια βυθισμένη στην ασυνεννοησία και την εχθρικότητα των μελών της.
«Ο λόγος για τον οποίο επιλέξαμε να διοργανώσουμε μια έκθεση με τίτλο “No way out” ήταν διότι οι Ελληνες αισθάνονται σήμερα ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο. Μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία εξωτερικεύουμε το άγχος, τους πόνους, το πένθος μας για μια εποχή που έφυγε ανεπιστρεπτί», είπε ο Γιώργος Πρεβελάκης σε φοιτητές, αλλά και Γάλλους δημοσιογράφους που παρευρέθησαν στην παρουσίαση της έκθεσης, η οποία έμοιαζε περισσότερο με σεμινάριο για τη σύγχρονη Ελλάδα παρά με συνέντευξη Τύπου.
Μια νέα οδός
Ο πρέσβης εξήγησε ότι η επίπλαστη ευημερία που απολαύσαμε για δεκαετίες λειτούργησε περίπου ως αναισθητικό που δεν μας άφηνε να αντιδράσουμε κατά τρόπο συγκροτημένο και αποτελεσματικό απέναντι στη σώρευση των προβλημάτων και των δυσλειτουργιών. Υπό αυτήν την έννοια, η κρίση μάς οδηγεί να ανακαλύψουμε μια νέα ευρωπαϊκή όδό για το μέλλον μας, περισσότερο προσαρμοσμένη στη φυσιογνωμία μας. Με καλύτερη διαχείριση των πόρων, των άξιων ανθρώπων, της Διασποράς, των ανταγωνιστικών μας πλεονεκτημάτων.
Η έκθεση, σύμφωνα με τον Γιώργο Πρεβελάκη, εντάσσεται ιδανικά στη θεματική του «Resilience» (προσαρμοστικότητα), η οποία κυριαρχεί στην εφετινή προβληματική του ΟΟΣΑ: εφόσον δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις κρίσεις, πρέπει να βρούμε πώς μπορούμε να φτάσουμε νωρίτερα στις συνθήκες ανάκαμψης· να κάνουμε σωστή εκτίμηση του προβλήματος, να ενισχύσουμε την κοινωνική συνοχή, να ανακαλύψουμε εκ νέου τη συλλογικότητα.
Υπέρβαση
Ο καλλιτέχνης συμπληρώνει: «Συμφωνώ με τον πρέσβη ότι πρέπει οι Ελληνες να πενθήσουμε για να καταφέρουμε να κάνουμε την υπέρβαση και να πάμε μπροστά. Ποιος όμως πενθεί τελικά; Μόνο τα θύματα της κρίσης, αυτοί που έχουν φτάσει στην απόγνωση είναι έτοιμοι για την αυτοκριτική και πιο πρόθυμοι να την κάνουν από εκείνους που έχουν πληρώσει μικρότερο τίμημα. Το πένθος στο τελευταίο του στάδιο οδηγεί στην αναγέννηση. Και μέσα από το βαθύ σκοτάδι, βλέπεις επιτέλους μια αχτίδα φωτός. Ο καλλιτέχνης οφείλει να θέτει συνεχώς ερωτήσεις. Λειτουργεί μια δύναμη υπερβατική που μετασχηματίζει το ερέθισμα, την ερώτηση, την πληροφορία, σε κάτι διαφορετικό για την ίδια την κοινωνία».
Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή ώς τις 12 Μαρτίου. Οι ώρες που είναι επισκέψιμη είναι Δευτέρα – Παρασκευή 10.00 – 17.00. Τηλεφωνήστε στο 0145022411 για να σας ανοίξουν την είσοδο στη Villa Said.