Από την έλευση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, πριν από έξι χρόνια, το ΑΕΠ της Ιταλίας έπεσε σε πραγματικούς όρους σχεδόν 10%, ποσοστό μεγαλύτερο από οποιασδήποτε άλλης μεγάλης χώρας. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ιταλία τώρα είναι χαμηλότερο από όταν η χώρα εντάχθηκε στο κοινό νόμισμα, το 1999. Η νεανική ανεργία βρίσκεται στο 40% και το δημόσιο χρέος ξεπερνά το 130% του ΑΕΠ. Και άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν δεχθεί τα πλήγματα των αγορών, αλλά ο θεμελιώδης λόγος για την παρακμή της Ιταλίας είναι η αποτυχία διαδοχικών κυβερνήσεων να κυβερνήσουν σωστά.
Αυτό εξηγεί τον ενθουσιασμό που περιβάλλει την επικείμενη πρωθυπουργοποίηση του Ματέο Ρέντσι. Υπογραμμίζει επίσης την κλίμακα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει. Υπάρχουν πολλοί λόγοι να είναι κανείς ενθουσιασμένος. Στα 39 του, ο Ρέντσι θα είναι ο νεότερος πρωθυπουργός στην ιστορία της Ιταλίας, μια ευχάριστη αλλαγή μετά τη συνήθη γεροντοκρατία. Είναι ένας εξωτερικός παίκτης, γεμάτος ενέργεια και δυναμισμό, χωρίς τη ρετσινιά του συναγελασμού με την απαξιωμένη τάξη των Ιταλών πολιτικών. Επιπλέον, ξεχειλίζει από ωραίες ιδέες για τις πρώτες 100 ημέρες: νέος εκλογικός νόμος για να αυξηθεί η πιθανότητα ανάδειξης ισχυρών κυβερνήσεων που θα είναι ικανές να εφαρμόσουν την πολιτική τους, απελευθέρωση της αγοράς εργασίας που θα βοηθήσει στη δημιουργία θέσεων εργασίας, αναδιάρθρωση του αρτηριοσκληρωτικού και δυσλειτουργικού κρατικού μηχανισμού, συνταγματική αλλαγή και φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Αν μπορούσε να υλοποιηθεί μια τόσο φιλόδοξη ατζέντα, θα συνέβαλλε πολύ στην ανόρθωση της χώρας.
Αλλά ο κ. Ρέντσι μπορεί να μην είναι σε θέση να προωθήσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις. Παρόλο που εξελέγη πρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος της Ιταλίας τον Δεκέμβριο και υπηρετεί εδώ και καιρό ως δήμαρχος της Φλωρεντίας, δεν έχει υπάρξει ποτέ βουλευτής ούτε υπουργός. Ο κ. Ρέντσι έδειξε ένα αδίστακτο πρόσωπο παραμερίζοντας τον συνάδελφό του στο κόμμα, Ενρίκο Λέτα, ο οποίος είχε επιλεγεί για τη θέση του πρωθυπουργού μετά το συγκεχυμένο αποτέλεσμα των περυσινών βουλευτικών εκλογών. Αλλά ο Ρέντσι θα ηγηθεί ενός πλαδαρού συνασπισμού Αριστεράς-Δεξιάς, που είναι παρόμοιος με αυτόν του Λέτα και με τα κόμματα που υποστήριξαν την τεχνοκρατική κυβέρνηση του Μάριο Μόντι. Και οι δύο αυτοί πρωθυπουργοί προσπάθησαν με όλες τους τις δυνάμεις να προωθήσουν τις ριζικές μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη η Ιταλία. Και οι δύο διαπίστωσαν ότι, με αυτή τη σύνθεση, είναι αδύνατο να υπερνικήσουν τις αντιστάσεις. Ο Ρέντσι μπορεί να βρει μπροστά του την αριστερή πτέρυγα του κόμματός του, τα συνδικάτα, τους εταίρους του, την αντιπολίτευση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και τους οπαδούς του Μπέπε Γκρίλο.
Κατεστημένα συμφέροντα
Μπορεί ο νέος άνδρας να βρει αποθέματα επιμονής και σκληρότητας που θα του επιτρέψουν να πετύχει εκεί όπου απέτυχαν οι σεβάσμιοι προκάτοχοί του, κάτι που θα αυξήσει τη δύναμή του. Αλλά είναι ευάλωτος – και όχι μόνο λόγω της συνήθους δυσκολίας που ενέχει η διαχείριση μιας ετερόκλητης κυβερνητικής πλειοψηφίας και η αντιμετώπιση των κατεστημένων συμφερόντων. Ο Ρέντσι ήδη επικρίνεται σφοδρά για το γεγονός ότι είναι ο τρίτος πρωθυπουργός στη σειρά που αναλαμβάνει την πρωθυπουργία χωρίς να έχει παρουσιαστεί στο εκλογικό σώμα ως υποψήφιος. Οι δημοσκοπήσεις αναφέρουν ότι είναι ο πιο δημοφιλής πολιτικός της Ιταλίας, αλλά υποδεικνύουν επίσης ότι οι ψηφοφόροι διαφωνούν με την πισώπλατη μαχαιριά στον Λέτα.
Τα εμπόδια στον δρόμο της αλλαγής στην Ιταλία είναι τεράστια. Θα ήταν πιο εύκολο να ξεπεραστούν αν υπήρχε μια κυβέρνηση με μεγαλύτερη συνοχή, η οποία θα ελάμβανε σαφή εντολή από τους ψηφοφόρους. Ο κ.Ρέντσι δηλώνει ότι θα υπηρετήσει ως πρωθυπουργός ώς το 2018, οπότε λήγει η θητεία της παρούσας Βουλής. Αντ’ αυτού, θα έπρεπε να προωθήσει τις εκλογικές μεταρρυθμίσεις τις οποίες συμφώνησε με τον κ. Μπερλουσκόνι και να προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Ο κ. Ρέντσι ίσως είναι ο σωστός άνθρωπος για να αντιμετωπίσει τα χρόνια οικονομικά προβλήματα της Ιταλίας, αλλά για να αλλάξει τη χώρα του, χρειάζεται μια κανονική εντολή.