Η Ουκρανία έφτασε στο χείλος της αβύσσου, αλλά το ενδεχόμενο μιας εμφύλιας σύρραξης αποσοβήθηκε – προς το παρόν. Η διχασμένη ουκρανική κοινωνία πρέπει τώρα να αποφασίσει πώς θα διαχειριστεί μια σειρά από κρίσιμα προβλήματα: την επίτευξη πολιτικής σταθερότητας και την οικοδόμηση θεσμών στηριζόμενη σε πολιτικούς διεφθαρμένους, άπειρους ή ανίκανους (και με τους ολιγάρχες να κινούν τα νήματα από το παρασκήνιο), την αποφυγή της άτακτης χρεοκοπίας χωρίς την υποβολή στην εξαιρετικά επώδυνη θεραπεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, τη διατήρηση της ενότητας της χώρας και τη μελλοντική σχοινοβασία μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης.
Η Ρωσία ενοχλήθηκε από την ταχεία μετατόπιση του πολιτικού εκκρεμούς από την υποταγή στη Μόσχα σε λατρεία των Βρυξελλών (ή καλύτερα του Βερολίνου, που έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τη δυνητικά μεγάλη ουκρανική αγορά) και το έδειξε μέσω της Κριμαίας (περιοχή που μέχρι το 1954 ανήκε στη Ρωσία). Πιθανώς θα το δείξει και με τη χρήση οικονομικών ή ενεργειακών «εργαλείων», αφού για τη Ρωσία η Ουκρανία είναι σημαντική τόσο για ιστορικούς (καθώς το Κίεβο θεωρείται το λίκνο του ρωσικού έθνους) και στρατηγικούς όσο και για ψυχολογικούς λόγους. Η δε Ευρώπη, κληθείσα να διαχειριστεί μια μεγάλη κρίση στον πρώην σοβιετικό χώρο με τις ΗΠΑ σε ρόλο ενδιαφερόμενου παρατηρητή και όχι ενεργού παίκτη, δεν εντυπωσίασε με τον χειρισμό του ουκρανικού ζητήματος. Αναρωτιέται, δε, κανείς γιατί η ελληνική προεδρία δεν είχε ουσιαστικότερο ρόλο, δεδομένης και της ιδιαίτερης σχέσης Αθήνας – Μόσχας.
Σε κάθε περίπτωση, Ρωσία και Ευρώπη/Δύση πρέπει να ξεφύγουν από ψυχροπολεμικές νοοτροπίες και λογικές μηδενικού αθροίσματος, και να αναζητήσουν συμβιβαστικές λύσεις. Υπάρχουν προφανείς διαφορές και αποκλίνοντα συμφέροντα σε μια σειρά ζητημάτων, αλλά η έμφαση θα πρέπει να είναι στα κοινά συμφέροντα και στη δημιουργία ενός οδικού χάρτη για την οικοδόμηση της επιδιωκόμενης στρατηγικής εταιρικής σχέσης (με τα ανθρώπινα δικαιώματα να αποτελούν σημαντικό αλλά όχι υποχρεωτικά κεντρικό στοιχείο). Ούτε όμως και η πολιτική της Ε.Ε. προς τη Ρωσία θα πρέπει να είναι στη λογική του κατευνασμού σε όλα τα θέματα, καθώς η Ιστορία έχει δείξει ότι η Ρωσία σέβεται περισσότερο τους ισχυρούς συνομιλητές με σταθερές θέσεις.
Το καλύτερο σενάριο είναι η ταυτόχρονη προώθηση των σχέσεων της Ουκρανίας με την Ε.Ε. και την Ευρω-Ασιατική Οικονομική Ενωση (Ρωσία, Καζαχστάν, Λευκορωσία), με ταυτόχρονη προσφορά αξιόλογης οικονομικής βοήθειας τόσο από την Ε.Ε. όσο και από τη Ρωσία. Η Ουκρανία έχει μπροστά της μια δύσκολη πορεία. Ουδείς θα ωφεληθεί από μια νέα ανάφλεξη, ενώ η απόσχιση της Κριμαίας θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο προηγούμενο για την ίδια την πολυεθνοτική Ρωσία, αλλά πάντοτε υπάρχει ο κίνδυνος ατυχημάτων ή λανθασμένων υπολογισμών. Χρειάζεται σύνεση από όλους.
* Ο κ. Θ. Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.