Η συζήτηση που άνοιξε για το Μέγαρο Μουσικής, οι προβληματισμοί και τα ερωτήματα είναι κατανοητά και δικαιολογημένα, ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο που περνάει η χώρα μας. Ακριβώς για τον λόγο αυτό πιστεύω ότι η συγκεκριμένη συζήτηση χρειάζεται να γίνει με τη μεγαλύτερη δυνατή ενημέρωση και γνώση.
Αισθάνομαι την υποχρέωση, την κρίσιμη αυτή στιγμή, για το Μέγαρο και τις προοπτικές ανάπτυξής του να αποσαφηνίσω ορισμένα πράγματα:
1. H μεγάλη προσφορά του Μεγάρου στη μουσική, στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση είναι πιστεύω από όλους αδιαμφισβήτητη. Οταν το 2010 ανέλαβε η τωρινή διοίκηση το Μέγαρο, έπρεπε να διαχειριστεί άμεσα και να επιλύσει χρονίζοντα ζητήματα, μεταξύ των οποίων η αντιμετώπιση του ζητήματος των δανείων που δόθηκαν με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου για την αποπεράτωση του δεύτερου κτιρίου. Το κτίριο αυτό, εκτάσεως 140.000 τ.μ., περιλαμβάνει αίθουσα συνεδρίων και όπερας 1.600 θέσεων, με υποδομές υψηλής τεχνολογίας, αίθουσες διαλέξεων, εκθεσιακό κέντρο, αίθουσες δοκιμών, συναυλιών, χορού και θεάτρου, στούντιο ηχογραφήσεων, γκαράζ 700 θέσεων κ.ά. Πρόκειται για ένα πολιτιστικό και συνεδριακό κέντρο, από τα μεγαλύτερα της νοτιοανατολικής Ευρώπης, που μπορεί να φιλοξενήσει συνέδρια δυναμικότητας 9.000 ατόμων.
Η πρόσθετη επιχορήγηση
Μέχρι το 2009 το Μέγαρο, πέρα από την ετήσια λειτουργική επιχορήγηση, που προβλέπεται από τον ιδρυτικό του νόμο, λάμβανε επιπλέον ετησίως μια πρόσθετη επιχορήγηση, με την οποία πλήρωνε τις δόσεις των δανείων για το κτίριο αυτό. Τα δάνεια όπως επισημάναμε είχαν συναφθεί με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου, το οποίο είχε, με τον ιδρυτικό νόμο και με μεταγενέστερες Πράξεις του Υπουργικού Συμβουλίου, αναλάβει την υποχρέωση χρηματοδότησης του κτιριακού προγράμματος, πλην όμως επέλεξε να χρηματοδοτήσει την κατασκευή από ένα σημείο και μετά έμμεσα, με την παροχή εγγυήσεως σε δάνεια που δόθηκαν από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων το 2003 και την Εθνική Τράπεζα το 2007 για τον σκοπό αυτό.
Η πρόσθετη χρηματοδότηση για την αποπληρωμή των δόσεων είχε παρασχεθεί γιατί ήταν σαφές από την αρχή ότι το Μέγαρο δεν μπορούσε από δικούς του πόρους να αποπληρώνει δόσεις πολύ μεγάλου ύψους σε σχέση με τον προϋπολογισμό του. Το 2010 η πρόσθετη αυτή χρηματοδότηση διακόπηκε λόγω της οικονομικής κρίσης. Εκτοτε το κράτος συνεχίζει να καταβάλει τα ποσά των δόσεων αυτών, ως εγγυητής πλέον, κατόπιν στρέφεται κατά του Μεγάρου, από το οποίο απαιτεί τα ποσά αυτά, συμψηφίζοντάς τα στην αρχή με τον οφειλόμενο στο Μέγαρο ΦΠΑ και τον τελευταίο καιρό με τη λειτουργική επιχορήγηση του υπουργείου Πολιτισμού. Δεν είναι λοιπόν η λειτουργία του Μεγάρου που επέφερε την οικονομική ασφυξία, αλλά η κατάσταση που δημιουργήθηκε από τα δάνεια του παρελθόντος, τα οποία λόγω της κρατικής εγγύησης θα αναλάβει το κράτος να αποπληρώνει ούτως ή άλλως, ακόμα και αν κλείσει το Μέγαρο.
Κατόπιν τούτου, ο πρωταρχικός στόχος, η μέγιστη προτεραιότητα της τωρινής διοίκησης ήταν η σωτηρία του Μεγάρου, να υπάρξει οριστική και βιώσιμη λύση, η οποία θα του επιτρέψει να συνεχίσει το πολιτιστικό και εκπαιδευτικό του έργο, χωρίς να δημιουργεί πρόσθετα βάρη στο Δημόσιο.
Στόχος μας ήταν, τα δύσκολα αυτά χρόνια, να διατηρήσουμε το Μέγαρο όρθιο, σε πλήρη λειτουργία, παρά την κρίση και τη δραστική μείωση της ετήσιας λειτουργικής επιχορήγησης (μείωση της τάξης του 60%). Αν ανατρέξει κανείς στους προϋπολογισμούς του υπουργείου Πολιτισμού, διαπιστώνει ότι η επιχορήγηση λειτουργίας του Μεγάρου κατά την περίοδο 2010-2014 κυμαίνεται σε ποσοστά μεταξύ 30%-70% της επιχορήγησης άλλων πολιτιστικών φορέων της χώρας.
Το τρίπτυχο «άνοιγμα στον κόσμο, άνοιγμα στην πόλη, άνοιγμα στους νέους» οριοθέτησε τις δράσεις μας. Ανοίξαμε το Μέγαρο σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα (περίπου 350.000 ήρθαν αυτά τα χρόνια δωρεάν στις διαλέξεις του Megaron Plus), αποδώσαμε τον κήπο στους Αθηναίους, όπου κάθε καλοκαίρι 45.000 συμπολίτες μας παρακολουθούν τις μουσικές εκδηλώσεις. Εγκαινιάσαμε μια τιμολογιακή πολιτική για τους συμπολίτες μας με ειδικές ανάγκες, τους άνεργους, τους νέους, τους ηλικιωμένους και τους πολύτεκνους. Το τετράμηνο Σεπτ.-Δεκ. 2013 είχαμε αύξηση εισιτηρίων της τάξεως του 31% σε σχέση με πέρυσι (158.000 εισιτήρια), αλλά μια αύξηση εσόδων 4%, που οφείλεται στις μειώσεις των τιμών. Την περίοδο 2010-2013 το Μέγαρο διοργάνωσε 1.304 παραστάσεις με τη συμμετοχή 1.139.523 θεατών. Παρά την κρίση, αυξήσαμε τον αριθμό παραγωγών και συμπαραγωγών από 115 για την περίοδο 2009-2010 σε 167 για την περίοδο 2012-2013. Τέλος, αυτοβούλως το Μέγαρο εκπόνησε, με τη συνδρομή διεθνούς εταιρείας συμβούλων, μελέτη βιωσιμότητας και ανάπτυξης στην οποία θα βασιστεί το επιχειρησιακό σχέδιο της επόμενης μέρας. Γιατί, πέρα από τις εμπνεύσεις και το όραμα, χρειάζεται να διαχειριστεί κανείς με ισοσκελισμένη οικονομικά χρήση και με ιδιωτικο-οικονομικά κριτήρια το σύνολο των δύο κτιρίων του Μεγάρου, συνολικής έκτασης 170.000 τ.μ. – πράγμα καθόλου εύκολο με τις σημερινές συνθήκες.
2. Η πρόταση οριστικής λύσης, η οποία διαμορφώθηκε χάρις στην πολύτιμη συμβολή του προέδρου Π. Πικραμμένου, ο οποίος ανέλαβε την προεδρία σχετικής επιτροπής για την επεξεργασία σχεδίου νομοθετικής ρύθμισης, διασφαλίζει απόλυτα το δημόσιο συμφέρον. Δηλαδή:
Ανάληψη της υποχρέωσης απευθείας αποπληρωμής από το Δημόσιο του υπολοίπου των δανείων, ύψους 226 εκατ., για τα οποία έχει εγγυηθεί, πληρωτέων σε μια 25ετία, με αντάλλαγμα τη μεταβίβαση στο Δημόσιο της κυριότητας του δευτέρου ακινήτου για το οποίο εδόθησαν τα δάνεια και του οποίου η αξία, κατά την έκθεση αξιολόγησης εξειδικευμένης στον τομέα αυτό ελληνικής εταιρείας, που επαληθεύεται και από πόρισμα διεθνούς ελεγκτικού οίκου, ανέρχεται σε 432 εκατ. Το κτίριο αυτό παραχωρείται εκ νέου στο Μέγαρο μόνο για χρήση επί μια εικοσιπενταετία. Το Ελληνικό Δημόσιο αποκτά πλέον την πλειοψηφία του Δ.Σ. του Μεγάρου, το οποίο θα διαχειρίζεται ενιαία το όλο συγκρότημα. Η διαχείριση αυτή θα γίνεται στο πλαίσιο προγραμματικής συμφωνίας της οποίας η υλοποίηση θα ελέγχεται από τα υπουργεία Οικονομικών και Πολιτισμού. Ας σημειωθεί ότι όλα τα χρόνια της λειτουργίας του, το Μέγαρο υπέβαλε στα αρμόδια υπουργεία προϋπολογισμό, απολογισμό και ισολογισμό με την έκθεση των ορκωτών ελεγκτών, ενώ πραγματοποιούνται οικονομικοί και φορολογικοί έλεγχοι. Η λύση αυτή διασφαλίζει επίσης τις θέσεις εργασίας του προσωπικού, που έδειξε αξιοπρέπεια και υπομονή στις δύσκολες ώρες. Διασφαλίζει επίσης τη λειτουργία της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης, δημιούργημα του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής, που τόσα έχουν προσφέρει στο Μέγαρο.
Η λύση αυτή οφείλει να έχει την ευρύτερη πολιτική συναίνεση, αφού διασφαλίζει τη λειτουργία ενός πολυπολιτιστικού οργανισμού, που ανήκει σε όλους χωρίς κοινωνικές διακρίσεις. Χρειάζεται να έχει τη στήριξη της καλλιτεχνικής και μουσικής κοινότητας και, πάντοτε, την κριτική στήριξη της κοινωνίας.
3. Η επόμενη μέρα θα βρει το Μέγαρο στην αφετηρία μιας νέας αλλά πολύ δύσκολης εποχής. Ενα Μέγαρο απαλλαγμένο από τα βάρη, έχοντας τηρήσει τις υποχρεώσεις του, ένα Μέγαρο φιλόξενο, ορθολογικά οργανωμένο και καινοτόμο. Στόχος μας είναι η ισχυροποίηση της παρουσίας της κλασικής μουσικής, που αποτελεί δεσπόζουσα προτεραιότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα Mέγαρο Mουσικής, με την πιο προηγμένη στην Ευρώπη από πλευράς ακουστικής αίθουσα συναυλιών, την Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης στο θαυμάσιο πρώτο κτίριο. Στόχος μας είναι η ενίσχυση προγραμμάτων που αφορούν όλες τις εκφάνσεις της μουσικής, το μουσικό θέατρο και το χορό καθώς και προγράμματα μύησης στη μουσική για τα παιδιά των σχολείων. Η ενίσχυση της παρουσίας των Ελλήνων καλλιτεχνών, που από συνεργάτες μετατρέπονται σε πρωταγωνιστές, και η ενδυνάμωση της εκπαιδευτικής φυσιογνωμίας του Megaron Plus αποτελούν άξονες των δράσεών μας.
Θεσμοποιημένη συνεργασία
Πρέπει ακόμη να υπάρξει μια θεσμοποιημένη συνεργασία με την ΚΟΑ και το Ελληνικό Φεστιβάλ με σεβασμό στην αυτονομία και ιστορία κάθε οργανισμού. Είναι αυτονόητο ότι θα αναπτύξουμε μια δραστική πολιτική προσέλκυσης συνεδρίων. Πρέπει, τέλος, να ακολουθήσουμε τους νέους στην παροχή ψηφιακών υπηρεσιών μέσω του Διαδικτύου και στην ανάπτυξη ενεργής παρουσίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Γενικά το Μέγαρο με όλες τις δραστηριότητές του, πρέπει να απευθύνεται στο ευρύ κοινό διατηρώντας την ποιότητα και την αισθητική του.
Τούτες οι ώρες είναι οι πιο κρίσιμες στην ιστορία του Μεγάρου. Η καθυστέρηση, ακόμη και ολίγων εβδομάδων, της λύσης υπονομεύει άμεσα τη λειτουργία του. Είναι η ύστατη ώρα. Οπως είπε, πρόσφατα, ο Γιώργος Κουρουπός, «εις πείσμα πολλών που έσπευσαν να προεξοφλήσουν τον αργό θάνατο του Μεγάρου, εις πείσμα άλλων που θα επιθυμούσαν την εμπορευματοποίησή του, δηλαδή τη μετατροπή του σε ίδρυμα αποχαύνωσης, κοινή και βαθιά πίστη όλων μας είναι ότι το Μέγαρο θα είναι για πολλά χρόνια ακόμα το κορυφαίο ίδρυμα πολιτιστικής αφύπνισης». Και πράγματι αυτή είναι η αποστολή του. Η ανάδειξη της Μουσικής και του Πολιτισμού, που είναι δημόσιο αγαθό.
*Ο κ. Ιωάννης Μάνος είναι πρόεδρος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.