Μόλις την περασμένη Κυριακή ήταν η επέτειος του αιφνιδιαστικού σχεδίου της Κύπρου για την αρπαγή των καταθέσεων. Ακριβώς ένα χρόνο πριν συζητούσαν ένα φόρο, με τη στήριξη της Ευρωζώνης, που θα επιβάρυνε αδιακρίτως όλες τις καταθέσεις, είτε ήταν ασφαλισμένες είτε όχι, σε όλες τις τράπεζες. Αν και το σχέδιο αυτό εγκαταλείφθηκε αργότερα, προκλήθηκε ζημία σε μια χώρα που είχε ήδη κλονιστεί από μια χρηματοπιστωτική κρίση. Οι ανασφάλιστες καταθέσεις των μεγαλύτερων τραπεζών της Κύπρου υπέστησαν μεγάλο «κούρεμα». Επιβλήθηκαν, επίσης, περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων.
Αυτοί οι περιορισμοί υποτίθεται ότι είχαν επιβληθεί βραχυπρόθεσμα, αν και κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να είναι εφικτό. Ενα χρόνο μετά, οι μεγαλύτεροι περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων –δηλαδή οι απαγορεύσεις σε ιδιώτες και επιχειρήσεις να αποσύρουν μεγάλα χρηματικά ποσά από τις τράπεζες– συνεχίζουν να ισχύουν και να επιβαρύνουν το οικονομικό κλίμα στο νησί.
Η Κύπρος φέρει τη μεγαλύτερη ευθύνη για τα προβλήματά της. Αλλά ευθύνη φέρει και η Ευρωζώνη καθώς δεν αντέδρασε στα σχέδια ενός «κουρέματος» σε όλες τις καταθέσεις, ούτε και σε άλλες, πολύ κακές αποφάσεις. Σήμερα οφείλει να προσφέρει ένα χέρι βοήθειας, ιδίως σε ό,τι αφορά την απομάκρυνση των περιορισμών στην κίνηση των κεφαλαίων.
Τα καλά νέα είναι ότι η κυπριακή οικονομία συρρικνώθηκε κατά… μόνο 5,4% πέρυσι. Η τρόικα –δηλαδή η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο– είχε προβλέψει ύφεση με πτώση σχεδόν 9% του ΑΕΠ. Υπάρχουν τρεις λόγοι που δικαιολογούν τη σχετικά ψύχραιμη αντίδραση της κυπριακής οικονομίας στην κρίση. Πρώτον, ο τουρισμός. Ιδιαίτερα ο τουρισμός από τη Ρωσία διατηρήθηκε σε πολύ καλά επίπεδα. Δεύτερον, υπάρχει μεγάλος βαθμός ευελιξίας στην οικονομία. Αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις μπόρεσαν να προχωρήσουν σε μειώσεις μισθών για να επιβιώσουν, όπως επισημαίνει η Φιόνα Μούλεν, στέλεχος της εταιρείας παροχής υπηρεσιών συμβούλου Sapient Economics. Τρίτον, η πτώση της εγχώριας κατανάλωσης δεν ήταν τόσο χαμηλή όσο αναμενόταν, ίσως διότι δεν επηρεάστηκε η αγοραστική δύναμη εκείνων που είχαν καταθέσεις χαμηλότερες από 100.000 ευρώ.
Παρ’ όλα αυτά δεν πηγαίνουν όλα κατ’ ευχήν. Μια πηγή ανησυχίας είναι ότι η κρίση στην Κριμαία μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις στην Κύπρο. Η τουριστική κίνηση μπορεί να μειωθεί δραματικά από τη Ρωσία εάν τελικά επιβληθούν περιορισμοί στη χορήγηση βίζας από τη Δύση ή ξεσπάσουν οικονομικά προβλήματα στη Μόσχα. Υπάρχουν, επίσης, πιο κοντινά προβλήματα. Κατ’ αρχάς, οι επενδύσεις έχουν παγώσει. Προβλέψεις του ΔΝΤ δείχνουν ότι οι επενδύσεις θα είναι κατά 60% χαμηλότερες σε σχέση με τα υψηλά επίπεδα του 2008.
Μέρος αυτής της πτώσης είναι διορθωτική και άρα υγιής. Η Κύπρος είχε εμφανή σημάδια μιας «φούσκας» στα ακίνητα. Αλλά η μεγάλη πτώση του μηχανολογικού εξοπλισμού σημαίνει ότι η χώρα έχει πάψει να κτίζει θεμέλια για το μέλλον της. Αυτό εξηγείται, εν μέρει, από τη συσσώρευση χρεών στις επιχειρήσεις. Την ίδια ώρα, οι «πόρτες» των εγχώριων τραπεζών είναι κλειστές διότι είναι φορτωμένες με επισφαλή δάνεια. Ο συνολικός δανεισμός του ιδιωτικού τομέα ανέρχεται στο 300% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με το πιο απαισιόδοξο σενάριο της επενδυτικής εταιρείας Pimco, το 60% των συνολικών δανείων μπορεί να μην αποπληρωθούν ποτέ.
Μια λύση που έχει προταθεί από τον Μάρκο Ζαχαριάδη, μέλος του οικονομικού συμβουλίου της κυβέρνησης, είναι να απομακρυνθούν οι περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων, αλλά να επιβληθεί φόρος 35% στις «εξαγωγές» τους. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να μειώνει σταδιακά τον φόρο μέχρι να εκμηδενιστεί. Μια δεύτερη λύση θα ήταν η δημιουργία μιας «κακής» τράπεζας που θα απορροφούσε όλα τα επισφαλή δάνεια από το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου. Ανάλογο σχέδιο έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στην Ισπανία και την Ιρλανδία. Η Κύπρος είναι αρκετά μικρή για να την ξεχάσει κανείς. Αλλά, παράλληλα, είναι αρκετά μικρή για να τη βοηθήσει. Κάτω από τη στενή παρακολούθηση της τρόικας είναι σχεδόν ο ιδανικός μαθητής. Εφθασε λοιπόν η στιγμή να ανταμειφθεί.