Μια σειρά αναλύσεων το 2008 προσέγγιζε τα ιστορικά αίτια της κατάρρευσης της πίστης ως εξής: Καθώς παρήλθαν πολλές δεκαετίες από το προηγούμενο κραχ, οι μνήμες των συνεπειών μιας «φούσκας» ρευστότητας είχαν ξεθωριάσει. Οι άνθρωποι που είχαν βιώσει την κατάρρευση του 1929 και θα μπορούσαν να αποτρέψουν μια ανάλογη πορεία είχαν πια φύγει από τη ζωή, έτσι οι σύγχρονοι παράγοντες της αγοράς και οι νομισματικές αρχές φούσκωσαν ένα ασταθές σύστημα με κέφι και αμεριμνησία. Οι αναλύσεις εξηγούσαν ότι είναι αναμενόμενο κάθε 70 ή 80 χρόνια να επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη: τα παλιά τραύματα περνούν στη λήθη και στη θέση τους θεριεύει άπληστη ελπίδα. Το συμπέρασμα ήταν ότι μετά την κρίση του 2008 (με αφορμή τα αμερικανικά στεγαστικά υψηλού ρίσκου) αυτοί που έπαθαν, έμαθαν. Με δεδομένη την εμπειρία τους, στο εξής θα ήταν πιο προσεκτικοί με το πώς αυξάνουν τη ρευστότητα, πιο επιφυλακτικοί με παράγωγα προϊόντα υψηλού ρίσκου. Τα αντανακλαστικά τους θα φρέναραν τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές.
Η περίοδος, όμως, που η συλλογική μνήμη παραμένει ζωντανή συρρικνώνεται. Χρειάστηκαν 80 χρόνια για να σβήσει η μνήμη του 1929, μα μόλις έξι για να ξεθωριάσει εκείνη του 2008. Η Δύση ενορχήστρωσε τη φυγή προς τα μπρος με όχημα ακόμα μεγαλύτερη ρευστότητα, περισσότερα δανεικά. Προς το παρόν, δείχνει να τα έχει καταφέρει. Οι ΗΠΑ παραμένουν οικονομία-καταφύγιο, απολαμβάνουν χαμηλά επιτόκια, έχουν σημαντικά αποθέματα επενδεδυμένα ανά τον πλανήτη, έτοιμα να ενισχύσουν την ντόπια ανάπτυξη. Η Ευρωζώνη ανέρρωσε στα χαρτιά από την υπαρξιακή κρίση χρέους. Ο πλέον αδύναμος κρίκος της αποκαθιστά τον δανεισμό του από τις αγορές, πολλές χώρες της περιφέρειας δανείζονται με χαμηλά επιτόκια-ρεκόρ, ενώ χιλιάδες τράπεζες και επιχειρήσεις ανά την Ευρωζώνη δανείζονται πια με ομόλογα. Σε επίπεδο συμβολισμού, πιο μεγάλη ένδειξη της θεραπευμένης αυτοπεποίθησης είναι η προσπάθεια επαναφοράς προϊόντων που θεωρήθηκαν όσο λίγα υπεύθυνα για την κατάρρευση του 2008. Πρόκειται για απαιτήσεις τραπεζών από δανειολήπτες που πακετάρονται και πωλούνται ως παράγωγα προϊόντα σε επενδυτές (ABS). Αυτοί οι τίτλοι στη συνέχεια κατατίθενται ως εγγύηση στις κεντρικές τράπεζες, που με τη σειρά τους δίνουν ρευστό σε τραπεζες και επιχειρήσεις. Την Παρασκευή, η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Αγγλίας ανέλαβαν πρωτοβουλία για την αποκατάσταση της φήμης αυτών των προϊόντων. Η λογική τους είναι ότι τα ευρωπαϊκά τιτλοποιημένα προϊόντα δυσφημίστηκαν από τα μοιραία αντίστοιχα αμερικανικά. Είναι άδικο, λένε, καθώς τα ευρωπαικά δανειακά χαρτοφυλάκια είναι πιο ασφαλή. Πρέπει να αρθεί το στίγμα που τα συνοδεύει, ώστε να λειτουργήσουν και πάλι ως μηχανισμός ενίσχυσης της ρευστότητας, ώστε οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να έχουν καλύτερη πρόσβαση σε δανεικά.
Οι διαφορές με το 2008 είναι μεγάλες: Από τότε, η Ευρώπη κατάφερε να ενορχηστρώσει τη βελτίωση της εικόνας της. Η Δύση γενικότερα έχει ενισχύσει την αξιοπιστία της – σε βάρος της αξιοπιστίας των αναδυόμενων οικονομιών. Πόσο ρίσκο έχει όμως η επαναφορά προϊόντων που στο πρόσφατο παρελθόν από τη μια μέρα στην άλλη έγιναν τοξικά; Η Ε.Ε. ισχυρίζεται πως είναι μια ασφαλής επιλογή, που υποστηρίζεται από την ανακάμπτουσα οικονομία, τους βελτιωμένους δείκτες – αυτήν την περίοδο η Ε.Ε. είναι στα καλύτερά της, και πείθει. Ομως, οι ισχνοί ρυθμοί ανάπτυξης, αν δεν ζωηρέψουν μεσοπρόθεσμα, η πραγματική δυνατότητα για κατανάλωση και αποπληρωμή δανείων θα μειωθεί. Σε μια επόμενη φάση που η εύθραυστη ανάκαμψη σκοντάψει, η πιστοληπτική αξιοπιστία όλων και η ποιότητα των χαρτοφυλακίων θα τεθούν εν μια νυκτί σε αμφιβολία. Τα «καλύτερα» ευρωπαϊκά ABS θα μπουν στο μικροσκόπιο.
Εν μέσω ευφορίας, πάντως, μοιάζει ασφαλής επιλογή. Ευρώπη και ΗΠΑ έχουν το ειδικό βάρος και την τεχνογνωσία να υπαγορεύουν την αφήγηση που τους βολεύει στις διεθνείς αγορές. Οι νομισματικές αρχές έχουν αποκτήσει εμπειρία διαχείρισης κρίσεων και σταθεροποιητικών παρεμβάσεων ώστε να αποφευχθεί μια νέα κρίση γενικευμένου πανικού. Πιο σημαντικό: η Δύση έχει αυτοπροσδιοριστεί ως καταφύγιο απέναντι στις αναδυόμενες οικονομίες, εξάγει πληθωρισμό, έτσι σε μια μελλοντική αναταραχή θα είναι πιο εύκολο να νίψει τας χείρας και να αποφύγει τη στοχοποίηση. Ομως η απρόσμενη μεγάλη πτώση της Πέμπτης και της Παρασκευής σε Νέα Υόρκη και Τόκιο φανερώνει πως ο πανικός μπορεί να κρύβεται στην επόμενη γωνία – όπως οι κατσαρίδες στα πιο καθαρά σπίτια. Η γεωπολιτική ατζέντα, άλλωστε, είναι πολύ πιο φορτωμένη από ό,τι το 2008.