Η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές δεν ήταν μία εύκολη απόφαση. Χρειάστηκαν μήνες μυστικής προετοιμασίας και κρυφών συναντήσεων εντός κι εκτός Ελλάδας για να φτάσει η χώρα να δανειστεί τα τρία δισεκατομμύρια ευρώ.
Πέρα από τον ίδιο τον κ. Αντώνη Σαμαρά και τον υπουργό Οικονομικών, Γιάννη Στουρνάρα, τρεις άνθρωποι έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην παρασκηνιακή προετοιμασία: οι στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού, Χρύσανθος Λαζαρίδης και Σταύρος Παπασταύρου και ο επικεφαλής του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, Στέλιος Παπαδόπουλος.
Ο κ. Σαμαράς είχε αποφασίσει στα τέλη του 2013 να «δοκιμάσει» τις αγορές το πρώτο εξάμηνο του 2014. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι δεν υπήρξε συνάντηση με μεγάλο ξένο θεσμικό επενδυτή στην οποία να μη συζήτησε αυτήν την προοπτική. Και όπως λένε άνθρωποι των αγορών, ο πρωθυπουργός δεν άφησε και πολλούς σημαντικούς παίκτες με τους οποίους να μη συναντήθηκε είτε στην Αθήνα είτε στη Νέα Υόρκη.
Οταν βγήκαν τα πρώτα επίσημα δημοσιονομικά στοιχεία για το πρωτογενές πλεόνασμα, τον Ιανουάριο, ο πρωθυπουργός ανέθεσε στον κ. Λαζαρίδη να επεξεργασθεί έναν οδικό χάρτη (roadmap) για το πώς θα φτάναμε στην έκδοση. Εκτοτε, οι επιτελείς του Μεγάρου Μαξίμου έβλεπαν τον κ. Λαζαρίδη να δουλεύει συνεχώς με οικονομετρικά μοντέλα. Και αυτό γιατί η έκδοση έπρεπε να γίνει σε ένα χρονικό σημείο που δεν θα ήταν απαραίτητη για την κάλυψη ταμειακών αναγκών του ελληνικού κράτους.
Από θέση ισχύος
«Θέλαμε να βγούμε στις αγορές όχι από ανάγκη, αλλά από θέση ισχύος», λέει χαρακτηριστικά ένας από τους χειριστές του σχετικού φακέλου. Ο Φεβρουάριος και ο μισός Μάρτιος απεδείχθησαν, όμως, πολύ δύσκολοι για την Αθήνα και δεν ευνοούσαν την έκδοση. Η διαπραγμάτευση με την τρόικα καρκινοβατούσε. Ο κ. Πόουλ Τόμσεν απειλούσε με το λεγόμενο «πυρηνικό όπλο», τον ισχυρισμό, δηλαδή, πως οι ελληνικές τράπεζες θα χρειάζονταν τουλάχιστον άλλα 16 δισεκατομμύρια, γεγονός που αν γινόταν αποδεκτό, θα τίναζε το εγχείρημα στον αέρα. Οταν αποσύρθηκε η «απειλή Τόμσεν», η απόφαση να προχωρήσει η έκδοση ήταν απλώς ζήτημα σωστού χρόνου. Η απόφαση του κ. Σαμαρά ελήφθη ενώ βρισκόταν στις Βρυξέλλες για τη σύνοδο κορυφής στις 20-21 Μαρτίου.
Λίγες ημέρες μετά, το βράδυ της 24ης Μαρτίου, συγκεντρώθηκαν στο σπίτι του πρωθυπουργού, στην Κηφισιά, πέραν του ιδίου, οι κ. Γ. Στουρνάρας, Χρ. Λαζαρίδης και Στ. Παπασταύρου. Οι συζητήσεις διήρκεσαν μέχρι τις 3 το πρωί και την επόμενη μέρα οι συμμετέχοντες, πλην Σαμαρά, και με την προσθήκη του κ. Παπαδόπουλου, βρέθηκαν στο γραφείο του υπουργού Οικονομικών. Εκεί, την ώρα που διεξαγόταν η στρατιωτική παρέλαση, άρχισε η υλοποίηση του σχεδίου. Βασικοί στόχοι ήταν να μην υπάρξει οποιαδήποτε διαρροή και να μην είναι «σιγουράκι» η έκδοση, δηλαδή να μη βασίζεται στην υπόσχεση δύο μεγάλων τραπεζών, αλλά σε περισσότερους και διαφορετικούς παίκτες, τόσο από τις ΗΠΑ και από την Ευρώπη. Για να κρατηθεί το απόρρητο, αποφασίστηκε η νομική υποστήριξη και η σύνθετη τεχνοκρατική προεργασία να ανατεθούν σε συμβούλους που είχαν ενεργοποιηθεί και για το PSI (Gotlieb κ.λπ.), έτσι ώστε να μη χρειαστούν νέες διαπραγματεύσεις με συμβούλους που θα οδηγούσαν σε… διαρροές.
Ο κ. Λαζαρίδης συνέταξε έναν οδικό χάρτη μιας σελίδας, ο οποίος δόθηκε εμπιστευτικά στους υποψηφίους για συμμετοχή στην έκδοση. Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι πως δεν διέρρευσε ποτέ και πως επίσης το χρονοδιάγραμμα τηρήθηκε μέχρι κεραίας. Βασική προϋπόθεση για να γίνει η έκδοση ήταν να κλείσει η διαπραγμάτευση με την τρόικα και να ψηφιστεί το σχετικό νομοσχέδιο μέχρι την 1η Απριλίου. Αυτό ήταν και το μεγάλο άγχος των κ. Στουρνάρα και Παπασταύρου. Γεγονός είναι, πάντως, ότι στελέχη της τρόικας, που είχαν προφανώς εικόνα για τις πρωτοβουλίες της ελληνικής πλευράς, έλεγαν εμπιστευτικά στους Ελληνες αξιωματούχους πως «αν το κλίμα είναι καλό, θα είστε τρελοί να μην αρπάξετε την ευκαιρία».
Η υπόθεση Μπαλτάκου
Η αρχική απόφαση ήταν να γίνει η έκδοση τη Μεγάλη Δευτέρα, μετά την επίσκεψη Μέρκελ στην Αθήνα. Σε αυτό το σενάριο, όμως, υπήρχε το ρίσκο να μην εκπληρωθούν οι προσδοκίες των αγορών για τα αποτελέσματα της επίσκεψης. Αποφασίστηκε έτσι η έκδοση να γίνει λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη. Η τελευταία ημέρα για να ακυρωθεί η έκδοση χωρίς να υπάρξουν σοβαρές παρενέργειες ήταν η 4η Απριλίου. Δύο ημέρες πριν έσκασε η υπόθεση Μπαλτάκου.
Σε μια κλειστή σύσκεψη στο Μαξίμου, με τη συμμετοχή μόνο του υπουργού Επικρατείας Δ. Σταμάτη, που ήταν και ο μόνος που γνώριζε το παρασκήνιο της έκδοσης πλην των αρμοδίων χειριστών, ο κ. Σαμαράς αποφάσισε να δώσει το «πράσινο φως» και να μην την ακυρώσει, παρά τον κίνδυνο να υπάρξει «θόρυβος» για πολιτικό ατύχημα λόγω Μπαλτάκου ή να θεωρηθεί η έξοδος στις αγορές «απάντηση» στον σάλο που ξέσπασε.
Η επόμενη σκηνή που θυμούνται οι επιτελείς του Μεγάρου Μαξίμου είναι από το μεσημέρι της ημέρας της έκδοσης. Είχαν περάσει πολλές μέρες που ο πρωθυπουργός ήταν κυριολεκτικά «σκασμένος» και σπάνια χαμογελούσε. Οταν βεβαιώθηκε πως το εγχείρημα πήγε καλά, οι υπόλοιποι ένοικοι του Μεγάρου Μαξίμου τον είδαν ύστερα από καιρό χαμογελαστό, ντυμένο χαλαρά, να σφυρίζει στους διαδρόμους…