«Είμαι ένας χειρουργός των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και βρίσκομαι στη Σιέρα Λεόνε, στην πόλη Φρίταουν, που είναι περικυκλωμένη από αντάρτες. Το αεροδρόμιο είναι υπό κατάληψη, η σκηνή μας είναι η τελευταία ιατρική οργάνωση που έχει απομείνει κι εγώ είμαι ο μοναδικός χειρουργός». Ακούω τη φωνή του γιατρού να μου μιλάει καθαρά στα ακουστικά, ενώ στο tablet που κρατώ στα χέρια, διαβάζω και βλέπω τι πρέπει να κάνω. Είμαι μόνη μου σε ένα από τα δωμάτια του «Situation Rooms», της πρωτοποριακής περφόρμανς/παράστασης των Rimini Protokoll, η οποία σε λίγες μέρες θα παρουσιαστεί στην Αθήνα στο Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος (27/4 – 3/5) στο πλαίσιο του Fast Forward Festival που διοργανώνει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.
Ξαπλώνω σ’ έναν ιατρικό πάγκο, ενώ ένας άλλος θεατής μπαίνει στο δωμάτιο και μου παίρνει την πίεση. Εχω γίνει ένας από τους ασθενείς, ένας Νιγηριανός αντάρτης.
«Ενας από τους τυπικούς ασθενείς μου είχε και τα δύο του χέρια κομμένα», συνεχίζει η φωνή του γιατρού στα ακουστικά. Είναι πραγματικός γιατρός, όχι ηθοποιός, και η ιστορία που διηγείται του έχει συμβεί στην πραγματικότητα. «Τα γεγονότα εκείνης της περιόδου με στοιχειώνουν ακόμη στα όνειρά μου», λέει, καθώς οι οδηγίες στο tablet με καθοδηγούν να ανοίξω το συρτάρι και να δω τη φωτογραφία των ακρωτηριασμών που είχε χειρουργήσει υπό δυσμενείς συνθήκες όπως του δωματίου όπου βρίσκομαι. «Κάθε βράδυ αναγκάζομαι να σηκώνομαι και να κοιτάζω εάν τα παιδιά μου έχουν τα χέρια τους», προσθέτει και οι οδηγίες με κατευθύνουν να αλλάξω δωμάτιο και κατάσταση…
Δεν υπάρχουν ρόλοι
Εχει περάσει αρκετός καιρός από τότε που με ομάδα δημοσιογράφων παρακολούθησα στη Φρανκφούρτη το «Situation Rooms» στο Frankfurt Lab, έναν από τους κεντρικούς χώρους παρουσιάσεων πειραματικών και πρωτοπόρων παραστάσεων της πόλης, σπίτι μεταξύ άλλων της ομάδας χορού του Ουίλιαμ Φορσάιθ. Παρ’ όλα αυτά, ο χρόνος δεν κατάφερε να σβήσει από το μυαλό μου την ένταση της εμπειρίας που είχα όχι απλώς ως θεατής, αλλά ως ένας από τους συμμέτοχους της παράστασης.
Οσοι έχουν δει δουλειά των Rimini Protokoll, κορυφαίας ευρωπαϊκής πρωτοποριακής ομάδας που διεύρυνε την έννοια του θεάτρου-ντοκουμέντου (έχουν έρθει αρκετές φορές στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια), θα γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά τους. Ενα από αυτά είναι η συνεργασία όχι με επαγγελματίες ηθοποιούς, αλλά με «ειδικούς» ανθρώπους, οι οποίοι ζωντανεύουν όχι απλώς έναν ρόλο αλλά την πραγματική τους ζωή.
Το «Situation Rooms» συγκεντρώνει είκοσι ανθρώπους από διάφορες ηπείρους, οι ζωές των οποίων έχουν διαμορφωθεί από τη χρήση όπλων, σε ένα κινηματογραφικό σκηνικό που αναδημιουργεί τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο των όπλων και των εκτοξευόμενων χειροβομβίδων, των εξουσιαστών και των προσφύγων μέσα από απροσδόκητες διαδρομές και συναντήσεις.
Το σκηνικό αποτελείται από έναν τεράστιο χώρο με αυτόνομα δωμάτια. Με τις προσωπικές αφηγήσεις των «κατοίκων» τους, οι εικόνες αρχίζουν να κινούνται και οι θεατές παρακολουθούν τις μεμονωμένες πορείες τους μέσα από τις ατομικές κάμερες και τα ακουστικά τους. Αρχίζουν να κατοικούν οι ίδιοι στο κτίριο και να ζουν για ενενήντα λεπτά τις ζωές των άλλων, ακολουθώντας την προσωπική οπτική των πρωταγωνιστών. Το κοινό εισχωρεί όλο και πιο βαθιά μέσα σε αυτό το κινηματογραφικό σκηνικό, σαν σε λαβύρινθο, ενώ ο καθένας γίνεται τμήμα της αναπαράστασης ενός περίτεχνου γυρίσματος με πολλαπλές, ταυτόχρονες οπτικές γωνίες.
Σε αληθινό χώρο
Ηταν η πρώτη φορά που ως θεατής μιας παράστασης ένιωσα ότι δεν μπορούσα να χαλαρώσω απλώς για να παρακολουθήσω κάτι που δεν ήξερα εάν θα με αφορούσε ή όχι. Επρεπε να είμαι εκεί με όλη μου την προσοχή, αφού στην ουσία θα ήμουν κι εγώ μέρος της παράστασης (αρκετές φορές ως θεατές χαθήκαμε στα δωμάτια…).
Αυτή τη σκέψη, κοινή σε αρκετούς από εμάς, επιβεβαίωσε σε συζήτηση μαζί μας ο Daniel Wetzel, ένας από τους τρεις σκηνοθέτες και δημιουργούς των Rimini Protokoll. «Είναι δύσκολο να φανταστώ ένα θέατρο που δεν είναι πολιτικό. Δεν μας ενδιαφέρει η διαδραστικότητα, μισούμε αυτή τη λέξη, αυτό που θέλουμε να πούμε στο κοινό μας είναι ότι βρίσκονται σε έναν αληθινό χώρο», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Daniel Wetzel, ο οποίος μίλησε για τη δυσκολία αλλά και το ενδιαφέρον της διαδικασίας εύρεσης ατόμων που ήταν «μπλεγμένοι» με το εμπόριο όπλων.
«Να σπάσουμε τους κανόνες»
«Η επιθυμία μας είναι να “ξαναχρησιμοποιήσουμε” τη σκηνή και να σπάσουμε τους κανόνες», τόνισε ο Wetzel. «Είναι εξελικτική και επιθετική δουλειά», πρόσθεσε, εξηγώντας το δημοσιογραφικό έργο που χρειάστηκε να γίνει ψάχνοντας και τηλεφωνώντας σε πολλούς ανθρώπους οι οποίοι θα δέχονταν να πουν την ιστορία τους και να παίξουν. «Κάποιοι έχουν άλλα ονόματα. Ριψοκινδυνεύουν συμμετέχοντας, αλλά όχι πολύ, γιατί το πρόσωπό τους δεν φαίνεται», επισήμανε ο Wetzel αναφερόμενος επίσης στην επικινδυνότητα που είχε η έρευνα στην Ουκρανία και σε άλλες χώρες.
Η ομάδα Rimini Protokoll ιδρύθηκε από τρεις σκηνοθέτες και δραματουργούς, τη Γερμανίδα Helgard Haug, τον Ελβετό Stefan Kaegi και τον Γερμανό Daniel Wetzel στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Ανάμεσα στις πολυάριθμες διακρίσεις τους συγκαταλέγεται ο Ασημένιος Λέοντας στην 41η Μπιενάλε της Βενετίας (2011).
Οι παραστάσεις στον Ελληνικό Κόσμο (Κτίριο 56, Πειραιώς 254, Ταύρος) θα δοθούν από 27/4 έως 3/5, καθημερινά στις 2, 4, 6 και 10 μ.μ. (πληροφορίες: 210 9005800).