Ο διαγωνισμός PISA
Ι
Kύριε διευθυντά
Τελευταία η «Κ» έχει αφιερώσει πολλές στήλες στην αποτυχία των Ελλήνων μαθητών στις εξετάσεις PISA του ΟΟΣΑ. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν αποτελέσματα σχολικών εξετάσεων. Για παράδειγμα, ένας τέτοιος παράγοντας είναι ο συγκεντρωτισμός του εκπαιδευτικού συστήματος. Χώρες με σχεδόν πλήρως αποκεντρωμένο σύστημα βρίσκονται ψηλά στους πίνακες επιτυχίας του PISA (βλέπε π.χ. Φινλανδία, Νότιος Κορέα, Ιαπωνία) και αντίστροφα. Η Ελλάδα, όπου περίπου το 80% των αποφάσεων λαμβάνεται στο υπουργείο Παιδείας, το Λουξεμβούργο (65% των αποφάσεων) και η Πορτογαλία (50% των αποφάσεων) βρίσκονται σχετικά χαμηλά στον πίνακα. Eνας άλλος παράγοντας, πιο σημαντικός από τον προηγούμενο, είναι ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται η μάθηση. Τα εξεταστικά θέματα είναι διαφορετικά δομημένα όταν η μάθηση οργανώνεται με βάση τη διδακτέα ύλη (αναλυτικά προγράμματα) και διαφορετικά όταν οργανώνεται με βάση στόχους εφαρμογών (learning outcomes). Τα σύγχρονα σχολικά προγράμματα αποβλέπουν περισσότερο στο τι οι μαθητές μπορούν να κάνουν με αυτά που μαθαίνουν και λιγότερο στο τι μαθαίνουν! Αυτό είναι εύλογο διότι η ύλη στα περισσότερα επιστημονικά πεδία είναι πλέον ανεξάντλητη. Επομένως, εξετάσεις τύπου PISA, που σχεδιάζονται με βάση τα «learning outcomes» του μαθήματος, είναι εύλογο να δυσκολεύουν μαθητές που παρακολουθούν αναλυτικά προγράμματα. Αυτή η διαφορά θα γίνει πιο κατανοητή τώρα που το υπουργείο Παιδείας δημιουργεί βάση δεδομένων με εξεταστικά θέματα, όπου οι εκπαιδευτικοί που θα συντάξουν τα θέματα θα αναγκαστούν να προσφύγουν σε στόχους εφαρμογών που οι ίδιοι θα διατυπώσουν, έστω και αυθαίρετα, με βάση τα αναλυτικά προγράμματα. Διότι μόνο έτσι τα νέα θέματα θα είναι έγκυρα και αξιόπιστα, σύμφωνα με τις επιστημονικές αρχές που διέπουν τη σύνταξη εξεταστικών θεμάτων.
Σταματης Παλαιοκρασας – Φάρος Αυλίδας
ΙΙ
Κύριε διευθυντά
Στο άρθρο του (27/3/2014) για τη χαλαρότητα εκ μέρους του υπουργείου Παιδείας στο θέμα της συμμετοχής της χώρας στον διαγωνισμό PISA του ΟΟΣΑ, έχει απόλυτα δίκιο ο συνεργάτης σας κ. Λακασάς. Η αδιάφορη συμπεριφορά του υπουργείου αντιστοιχεί στη χαμηλή θέση που παίρνουν οι Eλληνες μαθητές σε αυτό τον διαγωνισμό.
Ο συνεργάτης σας κάνει όμως ένα λάθος, υποβαθμίζοντας τη σημασία του διαγωνισμού με την αναφορά του ότι «Eλληνες μαθητές πρωτεύουν σε παγκόσμιους μαθηματικούς διαγωνισμούς και Eλληνες πανεπιστημιακοί διαπρέπουν σε ξένα ΑΕΙ… κ.λπ.». Aρα, συμπεραίνει κάποιος πρόχειρα, δεν χάλασε και ο κόσμος αν δεν πάρει μέρος για μια τριετία στον διαγωνισμό η χώρα… Αυτά είναι όμως δύο τελείως διαφορετικά πράγματα και αυτό το λάθος στον συσχετισμό των δύο θεμάτων γίνεται πολύ συχνά στον Tύπο και στις συζητήσεις.
Σε κάθε οργανωμένη κοινωνία και κάθε πληθυσμό στον κόσμο εμφανίζονται ευφυείς και ιδιοφυείς μαθητές και μαθήτριες, και αυτά τα άτομα αναδεικνύονται με την κατάλληλη εκπαίδευση στις υψηλές θέσεις της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών. Ο διαγωνισμός PISA δεν καταγράφει όμως αυτούς τους άριστους, αλλά τον μέσο όρο των καλύτερων μαθητών που εκπαιδεύονται σε μία χώρα και συγκεκριμένα, πόσο καλά είναι προετοιμασμένοι οι μαθητές να αξιοποιούν γνώσεις και δεξιότητες για να αντιμετωπίζουν ζητήματα της καθημερινής ζωής.
Αυτός ο μέσος όρος στον διαγωνισμό PISA δείχνει αν είναι αποτελεσματικό το εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας και αν πιάνουν τόπο τα κονδύλια που διαθέτουν το κράτος και οι γονείς. Αν μας ενδιέφερε μόνο η ανάδειξη επιφανών επιστημόνων, θα έστελνε το κράτος κάθε χρόνο τους 20-30 άριστους στα καλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής και θα είχε λήξει η δημόσια εκπαιδευτική προσπάθεια.
Η σημερινή χαμηλή θέση κατά μέσον όρο των 15χρονων μαθητών της Ελλάδας στα αποτελέσματα αυτού του διαγωνισμού –42η στις 65 διαγωνιζόμενες χώρες και στον πάτο των χωρών της Ε.Ε.– δείχνει ότι σε 10, 20, 30 χρόνια η χώρα μας θα διαθέτει πολίτες με ελλιπή μόρφωση (κατανόηση κειμένου και φυσικομαθηματικές δεξιότητες) και το ίδιο θα συμβαίνει και στις μεγαλύτερες ηλικίες, αφού και πριν από 10-20 χρόνια τα αποτελέσματα δεν ήταν διαφορετικά.
Συνολικά θα διαθέτει δηλαδή η χώρα έναν πληθυσμό με υποβαθμισμένο επίπεδο γνώσεων, αφού οι καλύτεροι εκ των αποφοίτων θα έχουν φύγει στο εξωτερικό για καλύτερη επαγγελματική τύχη και οι υπόλοιποι θα μένουν εδώ στα αζήτητα. Αντιλαμβάνεται καθένας ότι η χώρα θα βρίσκεται ταυτόχρονα και διαρκώς χαμηλά στους επενδυτικούς στόχους, αφού δεν θα είναι διαθέσιμο προσωπικό με επαρκείς γνώσεις και δεξιότητες, άρα δεν θα είναι δυνατή οποιαδήποτε οικονομική ανάπτυξη.
Στυλ. Γ. Φραγκοπουλος – Δρ μηχανικός, καθηγητής