Εδώ και λίγο καιρό η μεγάλη πλειονότητα των ειδικών συμφωνούσε πως μια χώρα δεν μπορεί να βγει από μια οικονομική κρίση αν δεν διασφαλίσει ρευστότητα για τις άμεσες ανάγκες της και δεν βρει τρόπο να διαχειριστεί το χρέος της που εκκρεμεί. Στην Ευρώπη φαίνεται πως εκλείπει αυτού του είδους η κοινή λογική. Οι χώρες της θριαμβολογούν επειδή έλυσαν το πρόβλημα της ρευστότητας χωρίς να έχουν βρει λύση για τη μεγάλη πρόκληση, το χρέος.
Μια χώρα σε κρίση πρέπει να παράγει αρκετούς πόρους για να καλύψει τις πιεστικές χρηματοδοτικές της ανάγκες και κατά τρόπο που δεν υπονομεύει την ανάπτυξή της. Στη συνέχεια, ή καλύτερα ταυτοχρόνως, πρέπει να δρομολογήσει την πληρωμή των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεών της κατά τρόπο που να αντανακλά τη δυνατότητά της και την προθυμία της να πληρώσει. Αν δεν κινηθεί παράλληλα στις δύο αυτές κατευθύνσεις, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να προσελκύσει το ύψος των μακροπρόθεσμων άμεσων επενδύσεων που θα βοηθήσουν στην τόνωση της ανάπτυξης, της αγοράς εργασίας και της εθνικής ευημερίας.
Την ανάγκη για μια συνεκτική προσέγγιση στο θέμα σκιαγράφησαν ανάγλυφα οι κρίσεις χρέους χωρών της Λατινικής Αμερικής. Εχοντας διασφαλίσει την αναγκαία χρηματοδότηση και εγκαινιάσει ένα σοβαρό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, οι χώρες που τα κατάφεραν κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια για να βελτιώσουν το προφίλ του χρέους τους και να περιορίσουν το μέγεθος των υποχρεώσεών τους. Οι προσπάθειές τους έπεισαν τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα να προχωρήσει σε επενδύσεις και προσείλκυσαν και σημαντικές ξένες επενδύσεις. Τα τελευταία χρόνια, οι χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία, κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα ρευστότητας. Εχουν σημειώσει, άλλωστε, μεγάλη πρόοδο στην αντιμετώπιση του προβλήματος του χρέους, αλλά πρέπει να κάνουν ακόμη πολλά.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, έχουν καταβληθεί προσπάθειες για τη μείωση του ελλείμματος που βελτίωσαν τα οικονομικά της χώρας. Το χρέος της υπερβαίνει ακόμη το 175% του ΑΕΠ, ένα επίπεδο υπερβολικά μεγάλο για μια χώρα που προσβλέπει σε γρήγορη ανάπτυξη και θέλει να μειώσει την ανεργία του 26% και προπαντός εκείνη των νέων που υπερβαίνει το 50%. Κανείς από τους πιστωτές της Ελλάδας, Ευρωπαϊκή Επιτρoπή, ΕΚΤ και ΔΝΤ ή η Γερμανία, δεν έχει τη διάθεση να θίξει το ζήτημα του χρέους, καθώς τα δάνειά τους ίσως να είναι υποψήφια για κάποιου είδους διαγραφή. Η Ελλάδα απέφυγε μια πολύ μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική καταστροφή, επειδή πήρε τολμηρές αποφάσεις και διασφάλισε την απαιτούμενη άμεση χρηματοδότηση. Είναι φυσικό να διστάζει να απευθυνθεί στους πιστωτές της, πολλοί από τους οποίους διαφωνούσαν από την αρχή με το σχέδιο διάσωσής της, και να ζητήσει έστω μερική διαγραφή του χρέους της.
Σε ό,τι αφορά τους πιστωτές της από τον ιδιωτικό τομέα, είναι αλήθεια πως οι καινούργιοι ή οι ενδεχόμενοι πιστωτές της θα είναι πιο ασφαλείς αν διαγραφεί μέρος του παλαιού χρέους της. Δεδομένου ότι έχουν διευθετηθεί τα άμεσα προβλήματα ρευστότητας της Ελλάδας και εφόσον οι κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο διατηρούν τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα, ευχαρίστως θα επενδύσουν στα βραχυπρόθεσμα ελληνικά ομόλογα που προσφέρουν υψηλές αποδόσεις. Σε ό,τι αφορά τους παλαιότερους πιστωτές από τον ιδιωτικό τομέα, έχουν ήδη δεχθεί πλήγμα από τον πρώτο γύρο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους.
Η αποσιώπηση του θέματος του χρέους δεν διευκολύνει την Ελλάδα να επιτύχει για πολλά χρόνια υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που χρειάζεται για να μπορέσει να εξυπηρετήσει ένα μικρότερο χρέος.
Δεν εκπλήσσει λοιπόν το ότι ο κ. Σαμαράς καλεί επίμονα τους Ευρωπαίους εταίρους της Ελλάδας να «τηρήσουν το δικό τους τμήμα της συμφωνίας» που συνήφθη το 2012 και να μειώσουν το χρέος της εφόσον παρουσιάσει πλεόνασμα στον προϋπολογισμό αφαιρουμένων των πληρωμών των τόκων. Θα χρειαστεί να προσπαθήσει περισσότερο και να επιμείνει τώρα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες και οι ευρωπαϊκές αγορές δεν θεωρούν πλέον ότι υπάρχει επείγουσα κατάσταση και θα του ζητούν να κάνει πολύ περισσότερα στο εσωτερικό της χώρας.
* Πρώην διευθύνων σύμβουλος και συνιδρυτής της Pimco.