Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από αντιφατικά συμπεράσματα επιστημονικών ερευνών. Ενισχύει ή υποσκάπτει την ανθρώπινη υγεία ο μεσημεριανός ύπνος; Την εδραιωμένη πεποίθηση ότι η πατροπαράδοτη συνήθεια των Νοτίων μόνο καλό κάνει στην υγεία, ήρθε να υποσκάψει βρετανική έρευνα, η οποία αποφάνθηκε ότι στα άτομα μέσης και τρίτης ηλικίας, αντίθετα, αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Προστατεύει ή εκθέτει τον οργανισμό σε κινδύνους το συχνό πλύσιμο των χεριών; Αμερικανική μελέτη έδειξε ότι η επίμονη απολύμανσή τους ενδέχεται να ενδυναμώσει βακτήρια και ιούς. Είναι επωφελές ή επιβλαβές το ηλεκτρονικό τσιγάρο; Οδηγεί σε σημαντικά οφέλη για την υγεία – καλύτερη αναπνοή, ισχυρότερη γευστική και οσφρητική ικανότητα, υποχώρηση πνευμονοπαθειών, άσθματος, υπέρτασης, υπερχοληστεριναιμίας, λέει μια μελέτη. Περιέχει καρκινογόνους και τοξικές χημικές ουσίες (διαιθυλενογλυκόλη, υλικό απόψυξης) με άγνωστες επιπτώσεις στην υγεία, λέει άλλη.
Zούμε σε έναν πολύπλοκο κόσμο, που δεν μπορεί να περιγραφεί με ένα ρητό ναι ή όχι, που σπαράσσεται από τις αντιφάσεις του: αυξανόμενη ευημερία – εντεινόμενη φτώχεια, περισσότερη δημοκρατία – βαθύτερες ανισότητες, αύξηση της διεθνοποίησης – παροξυσμός των εθνικιστικών εκρήξεων… Eίναι πολλαπλοί οι δίαυλοι όρασης του ίδιου κοινωνικού φαινομένου, που οριοθετείται από αναρίθμητες παραμέτρους. Kάθε μεμονωμένη έρευνα απαντά στην ανάγκη μας για ένα απλό κατηγορηματικό συμπέρασμα που να τα τακτοποιεί όλα σε μια εύκολη τάξη. Oμως, η απλοποίηση αυτού του κόσμου υπό μορφή στρογγυλών συμπερασμάτων είναι καταδικασμένη να αναιρεθεί.
Διότι κάθε ζήτημα πλαισιώνεται ακριβώς από πολλές διαφορετικές θεωρήσεις, όπως και από έναν όγκο πληροφοριών, ένα δίχτυ παραγόντων. Ανέτοιμοι να αφομοιώσουμε το πλήθος των ετερόκλητων στοιχείων, συχνά χάνουμε την ικανότητα της αφαίρεσης, της διάκρισης μεταξύ καλού και κακού, αλήθειας και ψεύδους, πνιγόμαστε σε έναν ωκεανό σύγχυσης. Αν κανείς μελετήσει προσεκτικά τα τεκμήρια, ενδέχεται να μπορέσει να βρει τις απαντήσεις που αίρουν την αντιφατικότητα των πορισμάτων ή να απομονώσει το κατευθυνόμενο συμπέρασμα, το αποτέλεσμα εμπορικής προπαγάνδας, και να οδηγηθεί στη σχετική αλήθεια των πραγμάτων.
Ομως, συνήθως δεν υπάρχει χρόνος για επισταμένη μελέτη. Στο μυαλό εγγράφονται με ταχύτητα, σωρευτικά, σε πολλαπλές στρώσεις, η μία ευκολόπεπτη διαπίστωση πάνω στην άλλη, δημιουργώντας μια χαώδη πραγματικότητα (τα τελευταία 30 χρόνια έχουν παραχθεί περισσότερες πληροφορίες από ό,τι τα προηγούμενα 5.000 χρόνια) που διαλύει το τρίπτυχο πληροφορία-γνώση-σοφία. Σίγουρα είναι άπειρες οι νέες δυνατότητες του τεχνολογικού μας παρόντος. Αλλά μέσα στο σύμφυρμα διαφορετικών δεδομένων η αναζήτηση της γνώσης (ο συνδυασμός εμπειριών, αξιών, πληροφοριών, διορατικότητας, διαίσθησης…) είναι μια αβέβαιη επιχείρηση.
Επειτα, δεν είναι μόνο ότι η πληροφορία συχνά ταυτίζεται με τη γνώση, δεν είναι μόνο ότι κατακερματίζοντας το νόημα της τελευταίας την καθιστούμε κάτι προσωρινό, φευγαλέο, είναι και ότι χωρίς μια διαδικασία νοητικής αυτοάμυνας ανοίγουμε διάπλατα την πόρτα σε μια καθολική παρερμηνεία της ύπαρξης, η οποία απομένει πλέον χωρίς βασικό και αμετάβλητο πλαίσιο αναφοράς. Bρισκόμαστε μπροστά σε μια επανάσταση στην ιστορία της συνείδησης; Είναι πολύ πιθανόν.