Μπιορν Oυλβίους και η Αννι-Φριντ Λίνγκσταντ κάθονται στο μπαρ ενός λονδρέζικου ξενοδοχείου και θυμούνται τα σέβεντις – μια εποχή καταχρήσεων και ακολασίας, που συνέπεσε με το απόγειο της δόξας τους. «Το περίεργο είναι ότι δεν μπορώ να θυμηθώ ποτέ κάποιος να μας πλησίασε και να μας είπε “έχω κάτι σούπερ ναρκωτικά να σας πουλήσω, ενδιαφέρεστε”;» λέει ο 69χρονος Μπιορν. «Ούτε καν σε περιοδεία!» «Ε, μάλλον είναι επειδή περνούσαμε τόσο καιρό στο σπίτι, που θα έπρεπε να μπει στον κόπο να μας χτυπήσει την πόρτα», λέει η συνομήλική του Φρίντα.
Το να συναντάς τους ABBA είναι σαν να ακούς ABBA. Γίνονται ακαριαία συμπαθείς και δεν καταβάλλουν την παραμικρή προσπάθεια να φανούν «cool». Ποτέ δεν ήταν. «Επειδή ήμασταν από τη Σουηδία, μας έβλεπαν σαν κάτι ξένο. Ποτέ δεν ανήκαμε σ’ αυτήν τη σκηνή».
Από πού να πιάσεις την ιστορία τους; Βασικά, ήταν μια τετραμελής μπάντα αποτελούμενη από… τέσσερα ζευγάρια: δύο παντρεμένα (ο Μπιορν με την Αγκνέθα Φέλτσκογκ, η Φρίντα με τον Μπένι Αντερσον) και δύο καλλιτεχνικά, αν υπολογίσεις το φωνητικό ζευγάρωμα των γυναικών και τη μοναδική χημεία των αντρών στην τραγουδοποιία. Ακριβώς 40 χρόνια πριν, στη Eurovision, έζησαν τη μεγάλη τους στιγμή με το «Waterloo» και στη συνέχεια απέδειξαν ότι δεν ήταν «διάττοντες αστέρες», με ένα εκπληκτικό σερί επιτυχιών. «Το μουσικό τοπίο άλλαξε χάρη σ’ εμάς», λέει η Φρίντα. «Αυτού του είδους η ποπ δεν είχε εφευρεθεί ακόμα». Εμελλε να την εφεύρει λοιπόν μια μπάντα που είχε επιρροές εντελώς αντίθετες στο τότε ρεύμα του «ροκ αν ρολ», όπως σουηδική μουσική με ακορντεόν, ιταλικές μπαλάντες, γλυκανάλατα γερμανικά «σλάγκερ». Στο πρώτο άκουσμα η μουσική τους έμοιαζε «εύπεπτη», αλλά έκρυβε μια υποφώσκουσα μελαγχολία, που της έδινε βάθος. «Η μουσική μας μπορεί να ακούγεται χαρούμενη, αλλά με έναν περίεργο τρόπο κρύβει τη σκανδιναβική μελαγχολία. Αυτό που σας ξεγελά είναι οι φωνές των κοριτσιών – και αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστικά μας. Ακόμη και όταν ήμασταν θλιμμένοι, ακουγόμασταν μέσα στην καλή χαρά!»
Είναι γνωστό πως, όταν ο Μπένι έπαιξε στη Φρίντα τη μελωδία του «Dancing Queen», που μέχρι σήμερα είναι πρώτο στις λίστες των DJs που αναλαμβάνουν γαμήλια πάρτι, εκείνη άρχισε να κλαίει. «Και να φανταστείς εγώ και η Αγκνέθα δεν είχαμε τραγουδήσει ακόμα!» λέει. «Ηξερα ότι ήταν ασυζητητί το καλύτερο τραγούδι που έγραψαν ποτέ οι ABBA». Το αξιοσημείωτο με το εν λόγω κομμάτι είναι ότι τα «συστατικά» της μαγείας του (οι τρίλιες του πιάνου, τα περάσματα των εγχόρδων, το ευφορικό συναίσθημα) ταίριαξαν εντελώς φυσικά και αβίαστα. Τόσο αβίαστα, που οι κριτικοί της εποχής βρήκαν να πουν ότι οι ABBA είναι μια «μηχανή» άψυχων επιτυχιών. Ο Μπιορν γίνεται ακόμα έξαλλος με αυτόν τον ισχυρισμό. «Waterloo, Mamma Mia, Fernando, Dancing Queen, The Winner Takes it All… όλες αυτές οι επιτυχίες φτιάχτηκαν με συνταγή; Το ακριβώς αντίθετο συνέβη. Ποτέ δεν κοπιάραμε τους εαυτούς μας. Δουλέψαμε πολύ σκληρά για να αλλάζουμε στυλ κάθε φορά».
Οντως, η εντατική εργασία υπήρξε το άλλο μεγάλο μυστικό της επιτυχίας τους. Ο Μπιορν και ο Μπένι έφευγαν διακοπές απλώς και μόνο για να γράψουν και αρνούνταν να αφήσουν τραγούδι ημιτελές: το παίδευαν ξανά και ξανά, μέχρι να φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο, και μετά προχωρούσαν στο επόμενο. Εμπνεόμενοι από τους Beatles, αντιμετώπιζαν κάθε κομμάτι σαν ένα πιθανό «χιτ-σινγκλ» και μόνο όταν συγκέντρωναν αρκετά κυκλοφορούσαν άλμπουμ. Οι ηχογραφήσεις τους στο στούντιο ήταν τόσο εντατικές, που ο ηχολήπτης τους Μάικλ Τρέτοου -το άτυπο πέμπτο μέλος τους- είχε πει ότι τον οδηγούσαν στα όρια της λιμοκτονίας. «Μόνο όταν άρχιζα να βλέπω κόκκινα σύννεφα να περνούν μπροστά στα μάτια μου και κόντευα να λιποθυμήσω, έλεγαν “ΟΚ, ας κάνουμε ένα διάλειμμα για να τσιμπήσουμε κάτι”». Ισχύει; «Ο Μάικλ έτρωγε!» διαψεύδει ο Μπιορν. «Απλώς έπρεπε να τρώει γρήγορα».
Οσο η δεκαετία του ’70 προχωρούσε, οι ABBA αποστασιοποιούνταν από το μουσικό τοπίο που άλλαζε γύρω τους. Αλλες φορές υιοθετούσαν τις νέες τάσεις -όπως στο «Voulez Vous», το «ντίσκο» άλμπουμ τους- και άλλες απλώς τις αγνοούσαν, όπως συνέβη με την έκρηξη του πανκ. Ο Μπιορν υποστηρίζει ότι ποτέ δεν αισθάνθηκαν απειλούμενοι από το πανκ, επειδή ήταν τόσο διαφορετικοί, αλλά η αλήθεια είναι ότι είχαν αρκετά κοινά. Την υγιή περιφρόνηση για τις πομπώδεις υπερβολές του progressive rock που κυριαρχούσε στο πρώτο μισό της δεκαετίας, τη σύντομη διάρκεια των τραγουδιών και την προσήλωση στο αξίωμα ότι το επτάιντσο σινγκλάκι ήταν η επιτομή της ποπ. Ο Μπιορν χαμογελάει όταν τον ρωτάω αν πιστεύει πως το πανκ ήταν σαματάς και τίποτε άλλο. «Ας πούμε απλώς ότι ποτέ δεν το κατάλαβα. Του έλειπε το μουσικό στοιχείο. Είχε θυμό, αυτό το άκουγα. Αλλά οι νέοι άντρες ανέκαθεν ήταν θυμωμένοι, οπότε ποια η διαφορά;» Η Φρίντα συμφωνεί. «Ποτέ το πανκ δεν άγγιξε την καρδιά μου. Τον ίδιο θυμό ακούς σήμερα στη ραπ, η οποία μου αρέσει πάρα πολύ. Ο Εμινεμ είναι από τους αγαπημένους μου!» Σοβαρά τώρα; «Το “Cleaning Out My Closet” είναι ένα εξαιρετικό τραγούδι», παρεμβαίνει ο Μπιορν.
Αν το πανκ δεν κατάφερε να αποκαθηλώσει τους AΒΒΑ, η ζωή έβαλε τα δυνατά της. Το 1979 ο Μπιορν και η Αγκνέθα ανακοίνωσαν το χωρισμό τους. Μέσα σε δύο χρόνια, η Φρίντα και ο Μπένι ακολούθησαν. Μια κριτική συναυλίας τους από το 1979 αναφέρει ότι ο Ουλβίους παρουσίασε τη Φέλτσκογκ επί σκηνής ως «πρώην σύζυγό του», κάτι που μοιάζει αφάνταστα αμήχανο. Δεδομένου ότι ως AΒΒΑ είχαν ήδη κερδίσει αρκετά χρήματα όχι για μία, αλλά για… πολλές ζωές, δεν θα ήταν πιο συνετό να διαλυθούν; «Νιώθαμε ότι ήταν τόσο πολύτιμο αυτό που είχαμε ως συγκρότημα, που δεν θέλαμε να το χάσουμε. Και, για να το αποδείξουμε, βγάλαμε μερικά από τα καλύτερα τραγούδια μας μετά τους χωρισμούς».
Τα «καλύτερα» δεν βγήκαν «παρά» τους χωρισμούς, αλλά χάρη σε αυτούς. Οι στίχοι της πρώτης περιόδου των AΒΒΑ ήταν μάλλον αφελείς, αλλά, όσο ο Μπιορν ταξίδευε σε περιοδείες και διεύρυνε τα διαβάσματά του στα αγγλικά, απέκτησε την άνεση να αγγίζει πιο τολμηρά και προσωπικά θέματα. Οπως στο τραγούδι «If it wasn’t for the nights», όπου ο πρωταγωνιστής περιμένει με τρόμο την ώρα που τελειώνει τη δουλειά του και επιστρέφει στο σπίτι ολομόναχος με τις σκέψεις του. «Ηταν φορές εκείνο το φθινόπωρο, το τελευταίο μου με την Αγκνέθα, που πέρασα τέτοιες μοναχικές νύχτες», ομολογεί. «Οι στίχοι μου συνήθως είναι μυθοπλαστικοί, αλλά το συγκεκριμένο αποτελεί εξαίρεση». Πώς αισθάνεται η ίδια που ήταν υποχρεωμένη να τραγουδά για τη δική της σχέση με τον Μπένι; «Οποτε έπρεπε να το κάνω, φρόντιζα να το κάνω εντελώς επαγγελματικά», λέει. «Ασφαλώς και υπήρχε μεγάλη συναισθηματική φόρτιση και δεν ήταν πάντα εύκολο να συνεχίσεις την ηχογράφηση».
Στο «Winner Τakes Ιt Αll», που θεωρείται μέχρι σήμερα ένα από τα πιο τολμηρά τραγούδια χωρισμού που γράφτηκαν ποτέ, ο Μπιορν παρουσιάζει το διαζύγιο σαν ένα παιχνίδι, όπου ο νικητής «τα παίρνει όλα» και ο χαμένος είναι το θύμα. Η απόφασή του να δώσει την πρώτη φωνή στην πρώην σύζυγό του ερμηνεύτηκε ως σαδιστική πράξη εκδίκησης, αν και ο ίδιος διαφωνεί: «Νομίζω ότι η Αγκνέθα λάτρεψε αυτούς τους στίχους». Η Φρίντα το επιβεβαιώνει. «Ας μην ξεχνάμε ότι το συγκεκριμένο τραγούδι αφορά πολλούς ανθρώπους, όχι μόνο τον Μπιορν και την Αγκνέθα». «Εξάλλου δεν υπήρχαν κερδισμένοι στο διαζύγιό μας», προσθέτει εκείνος.
Μέσα από συγκροτήματα θαυμαστών που έπαιζαν αποκλειστικά τα τραγούδια τους (π.χ. Bjorn Again), εκατοντάδες διασκευές και επιτυχημένα μιούζικαλ (Mamma Mia!), οι ΑBBA διατηρήθηκαν στο προσκήνιο, αλλά ήταν το συναισθηματικό βάθος των τραγουδιών τους που τους κράτησε στις καρδιές του κοινού. Από την Μπιορκ έως τον Νόελ Γκάλαχερ, πλήθος μουσικών τούς αναφέρουν ως πηγή έμπνευσης. Εντούτοις ποτέ δεν θα φτάσουν στο επίπεδο αναγνώρισης των μουσικών ηρώων τους, όπως ήταν οι Beatles ή οι Beach Boys. Οχι πως τους ενοχλεί. «Ισως το γεγονός ότι είμαστε Σουηδοί μάς κράτησε προσγειωμένους ως προς το τι κάνουμε και το πώς βλέπουμε τους εαυτούς μας», λέει η Φρίντα. «Ποτέ δεν διαπράξαμε ύβρη».
Τους προσφέρει ικανοποίηση το γεγονός ότι η μουσική τους εκθειάζεται από τους λεγόμενους cool καλλιτέχνες; O Μπιορν το καλοσκέφτεται. «Πάντα θεωρούσα πιο σημαντικό το γεγονός ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αγόραζαν τους δίσκους μας. Για μένα δεν υπάρχει σύγκριση». Παρακολουθούν την ποπ σκηνή σήμερα; «Aπό καιρού εις καιρόν ακούω ένα πραγματικά καλό ποπ κομμάτι. Το “Roar” της Κέιτι Πέρι το λατρεύω. Το “Poker Face” της Lady Gaga ή το “Rolling in the Deep” της Adele… Αν τα ζηλεύω; Φυσικά! Απλώς συνειδητοποιώ ότι το να γράφεις ποπ είναι δουλειά για νέους».
Είναι ακριβώς αυτή η επίγνωση που έκανε τους ABBA να απορρίψουν πλήθος προτάσεων για επανένωση – κάποια από αυτές λέγεται ότι προέβλεπε αμοιβή ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων! Ο Μπιορν πιστεύει ότι οι θαυμαστές θα απογοητεύονταν εάν έβλεπαν τέσσερις ηλικιωμένους μουσικούς επί σκηνής. Από την άλλη, βέβαια, ο φυσικός χώρος των ABBA ήταν ανέκαθεν το στούντιο – και η σκέψη ενός νέου, ώριμου άλμπουμ 23 χρόνια μετά είναι άκρως δελεαστική. Η Φρίντα και η Αγκνέθα δεν έχουν απορρίψει την ιδέα. Μήπως είναι η τελευταία ευκαιρία τους πριν «ο χρόνος ξεγλιστρήσει μέσα από τα δάχτυλά τους», όπως λέει και το τραγούδι τους; «Τίποτα δεν έχει σχεδιαστεί», απαντά ο Μπιορν. «Και εννοείται ότι θα έπρεπε να βγει κάτι εξαιρετικό… Αλλά γιατί όχι;»
ABBA για αρχάριους
Γνωρίστηκαν το 1970 σε διακοπές στην Κύπρο: o Mπένι τραγουδούσε ντουέτο με την Αννι-Φριντ, ο Μπιορν με την Αγκνέθα. Δύο χρόνια μετά σχημάτισαν τους ABBA.
Κυκλοφόρησαν 8 στούντιο άλμπουμ, 1 λάιβ, 7 συλλογές επιτυχιών, 73 σινγκλ και 3 box-set κ.ά. Πούλησαν πάνω από 400 εκατομμύρια δίσκους.
Το 1977, 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι διεκδίκησαν ένα εισιτήριο για δύο (!) συναυλίες τους στο Royal Albert Hall του Λονδίνου. Θα μπορούσαν να το γεμίσουν 580 φορές.
To θεατρικό μιούζικαλ «Mamma Mia!» μετρά 54 εκατομμύρια θεατές και εισπράξεις άνω των 2 δισ. δολαρίων παγκοσμίως, από το 1999. Η κινηματογραφική μεταφορά του με τη Μέριλ Στριπ, που γυρίστηκε στην Ελλάδα, έχει συγκεντρώσει πάνω από 600 εκατ. στο παγκόσμιο box office.
Μετά τη διάλυση των ABBA, ο Μπιορν και ο Μπένι αμφότεροι παντρεύτηκαν δημοσιογράφους και συνέχισαν να ασχολούνται με τη μουσική αλλά και με επενδύσεις (τεχνολογία και αερομεταφορές ο πρώτος, ακίνητα και ξενοδοχεία ο δεύτερος) και σήμερα διαθέτουν περιουσία άνω των 120 εκατ. ευρώ. Η Φρίντα παντρεύτηκε τον Γερμανό πρίγκιπα Χάινριχ Ράους το 1992 και κληρονόμησε τον τίτλο ευγενείας και ένα κάστρο, ενώ τα τελευταία χρόνια βγαίνει με τον Χένρι Σμιθ, κληρονόμο των αγγλικών πολυκαταστημάτων WH Smith, και διαθέτει περιουσία της τάξης των 100 εκατομμυρίων. Η εσωστρεφής Αγκνέθα συνδέθηκε ερωτικά τόσο με τον ψυχίατρο που είχε προσπαθήσει να σώσει το γάμο της (!) όσο και με τον αστυνομικό που χειρίστηκε απειλές απαγωγής σε βάρος των παιδιών της (!), ξαναπαντρεύτηκε έναν χειρουργό, ξαναχώρισε και σύναψε σχέση με έναν Ολλανδό φορτοεκφορτωτή (!), θαυμαστή των ABBA, τον οποίο κατόπιν έστειλε στα δικαστήρια για παρενόχληση. Ζει απομονωμένη σε ένα αγρόκτημα στο νησάκι Eκερο και, την τελευταία δεκαετία, έχει κυκλοφορήσει δύο αξιόλογους σόλο δίσκους.
info:
Oι ABBA γιορτάζουν τα 40 χρόνια από την επιτυχία τους στη Eurovision με την κυκλοφορία του επίσημου λευκώματος φωτογραφιών τους «The Official Photo Book», αλλά και τη συλλεκτική επανέκδοση του «Waterloo», με ακυκλοφόρητο υλικό και DVD.