Θυμάμαι την παλιά και αγαπημένη ταινία «Η θεία απ’ το Σικάγο». Γυρίστηκε το 1957, έκοψε χιλιάδες εισιτήρια και μέχρι σήμερα προβάλλεται ανά τακτά διαστήματα από την τηλεόραση. Σε μία κρίσιμη σκηνή η «θεία» Γεωργία Βασιλειάδου εκσυγχρονίζει την οικογένεια του «αυστηρού» αδελφού της. «Δεν είναι έπιπλα αυτά… Μόλις ανοίγει καμιά πόρτα νομίζω ότι θα μπει ο Καραϊσκάκης αγκαζέ με τον Κολοκοτρώνη», λέει και συνεχίζει: «…και το πιάνο! Χριστός κι Απόστολος! Επιτρέπεται πιάνο στην εποχή μας; Στη θέση του θα βάλουμε ένα πικάπ, που έφερα από το Σικάγο. Γιες, γιες». Μαθήματα εκσυγχρονισμού και κοινωνικής αναβάθμισης με συνοπτικές διαδικασίες, με τα οποία «μεγάλωσαν γενιές και γενιές».
Σε έναν κόσμο που διαρκώς εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία, σε μία κοινωνία της οποίας το ψηφιδωτό μεταλλάσσεται ανεξέλεγκτα με ταχύτατους ρυθμούς για να γίνει όλο και πιο πολύχρωμο, ένας τρόπος να κρατήσει κανείς τον προσανατολισμό του είναι να γνωρίσει την ιστορία του, τις ρίζες, την παράδοσή του. Οχι για να στραφεί προς τα πίσω και να πενθήσει όσα χάθηκαν, αλλά για να καταλάβει σε ποιο έδαφος πατά, να αντλήσει δύναμη και να προχωρήσει με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση προς τα μπροστά.
Ο νεοπλουτισμός των μεταπολεμικών δεκαετιών εκφράστηκε συχνά μέσα από την απάρνηση, δυσφήμιση και παραχάραξη του παραδοσιακού πολιτισμού. Σε ορισμένους, ακόμα και σήμερα τα πάντα, από τα ηπειρώτικα τραγούδια ώς τη συμφωνική «Γιορτή» του Λαυράγκα και τη «Συμφωνία της λεβεντιάς» του Καλομοίρη μυρίζουν ανυπόφορα τυρόγαλα. Οπως το 1957 στη «θεία απ’ το Σικάγο». Προφανώς, η ψηφιακή ζωή του παγκοσμιοποιημένου παρόντος έχει τον δικό της ρυθμό, τη δική της μουσική. Η ποιότητα, όμως, της ζωής εξαρτάται από αξίες που ελάχιστα έχουν μεταβληθεί στον χρόνο.
Ενας από τους λιγοστούς πυρήνες που προβάλλουν με θετικό τρόπο την παραδοσιακή μουσική είναι το Μουσείο Λαϊκών Μουσικών Οργάνων και ο δραστήριος διευθυντής του Λάμπρος Λιάβας, καθηγητής Εθνομουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μέσα από εκδηλώσεις κάθε είδους, όπως συναυλίες και διαλέξεις αλλά και μέσα από εκδόσεις όπως η παρούσα, προτείνουν με ελκυστικό τρόπο το πολύτιμο αντικείμενο που θεραπεύουν. Το νέο βιβλίο της έμπειρης μουσικοπαιδαγωγού Νάνσης Τουμπακάρη είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, καθώς στην κυριολεξία… ένα βιολί διηγείται. Διηγείται την ιστορία του και μέσα από αυτή φέρνει τον αναγνώστη σε επαφή με την παραδοσιακή μουσική και τον κόσμο της. Κι όχι όποιο κι όποιο βιολί, αλλά ένα επώνυμο, ιστορικό όργανο φτιαγμένο το 19ο αιώνα στην Ελλάδα από έναν διάσημο κατασκευαστή, τον Δημήτριο Μούρτζινο. Δικό του ήταν το μαντολίνο που ξάφνιασε φημισμένους Ευρωπαίους κατασκευαστές και βραβεύτηκε στην παγκόσμια έκθεση στο Παρίσι, το 1900.
Οι γέφυρες με τη Δύση
Το εξαιρετικό φωτογραφικό υλικό και ακόμα περισσότερο τα αποσπάσματα που περιλαμβάνει το cd της έκδοσης επιτρέπουν στον αναγνώστη του γοητευτικού κειμένου, το οποίο ενσωματώνει διάφορες ντοπιολαλιές, να αντιληφθεί με σαφήνεια το θέμα. Η παράθεση, πλάι-πλάι, αποσπασμάτων από έργα του Μότσαρτ και του Ντονιτσέτι με παραδοσιακούς σκοπούς, ενδυναμώνει την αφήγηση. Οι γέφυρες με τη Δύση είναι διαρκείς και βοηθούν την κατανόηση της γόνιμης αλληλεπίδρασης και, τελικά, την αποκωδικοποίηση της ιδιαίτερης ταυτότητάς μας στο πλαίσιο της κοινής ευρωπαϊκής κληρονομιάς.
Νάνση Τουμπακάρη, «Ενα βιολί διηγείται». Εκπαιδευτικός οδηγός για λαϊκά μουσικά όργανα.
εκδ. Καλειδοσκόπιο, σελ. 97 και cd.
Αθήνα 2013