MICHAEL LEWIS
Flash Boys
εκδ. Norton, σελ. 274
O Μάικλ Λιούις έχει καθιερωθεί στην Αμερική ως ένας από τους πιο χαρισματικούς οικονομικούς δημοσιογράφους και συγγραφείς. Το 1989, σε ηλικία 29 ετών, γνώρισε την επιτυχία με το «Liar’s Poker», στο οποίο περιέγραψε την εμπειρία του από τον κόσμο των ομολόγων ως χρηματιστής της Σάλομον Μπράδερς. Εκτοτε με τα βιβλία του απομυθοποιεί την κουλτούρα της απληστίας και της υπερβολής που έζησε στη Γουόλ Στριτ και, επιστρατεύοντας την αναλυτική δεξιότητα και το καυστικό χιούμορ του, επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τους γρίφους της οικονομίας, βάζοντας τον άνθρωπο στο κέντρο μιας συναρπαστικής αφήγησης. Στην Ελλάδα έγινε γνωστός από το βιβλίο του «Μπούμερανγκ: Ταξίδια στο Νέο Τρίτο Κόσμο» για την κρίση της Ευρωζώνης, στο οποίο διεκτραγώδησε τις χρόνιες παθογένειες στη χώρα μας.
Οπως τα προηγούμενα βιβλία του, που γνώρισαν μεγάλη εμπορική επιτυχία και δύο από αυτά μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο, το τελευταίο προκάλεσε μεγάλο θόρυβο πριν ακόμη κυκλοφορήσει, ενώ το υπουργείο Δικαιοσύνης και το FBI διέταξαν έρευνες για να εξακριβωθεί αν από τις αποκαλύψεις του προκύπτει χειραγώγηση της χρηματιστηριακής αγοράς και «ληστρικές πρακτικές» προς προσπορισμό αθέμιτου πλεονεκτήματος/κέρδους. Γιατί όμως αυτή η φασαρία;
O συγγραφέας μάς μυεί στα άδυτα των δυσνόητων χρηματιστηριακών συναλλαγών υψηλής συχνότητας (high frequency trading, HFT), που πρωτοεμφανίσθηκαν στην Αμερική πριν από μία δεκαπενταετία εκμεταλλευόμενες «παραθυράκια» του κανονιστικού πλαισίου και μέσω των οποίων σήμερα εκτελείται άνω του 50% του όγκου των συναλλαγών στα 57 χρηματιστήρια (από τα οποία 44 ιδιωτικά) που λειτουργούν κυρίως στη Νέα Υόρκη και το Νιου Τζέρσεϊ. Καθώς οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν αντικαταστήσει πλέον τον άνθρωπο στη διαμεσολάβηση μεταξύ αγοραστών και πωλητών στα χρηματιστήρια, δεκάδες χιλιάδες συναλλαγές εκτελούνται σήμερα σε διάστημα μικρότερο αυτού που χρειάζεται ο άνθρωπος για να ανοιγοκλείσει τα βλέφαρά του. Με τη βοήθεια περίπλοκων αλγορίθμων που σχεδιάζουν «τα παιδιά της αστραπής», κυρίως Ρώσοι μαθηματικοί και προγραμματιστές, η ταχύτητα γίνεται χρυσός και ένα πλεονέκτημα ελαχίστων χιλιοστών του δευτερολέπτου εξασφαλίζει γρηγορότερη πρόσβαση στις πληροφορίες αγοραπωλησιών και στη συνακόλουθη προσαρμογή των τιμών στο χρηματιστήριο. Αυτό το πλεονέκτημα μεταφράζεται σε κέρδη κλάσματος του σεντ ανά μετοχή, που όμως αν υπολογισθούν στα εκατομμύρια των ημερήσιων συναλλαγών, αποφέρουν στις εταιρείες HFT κέρδη 10-22 δισ. δολ. ετησίως, εις βάρος όμως των επενδυτών, που επιβαρύνονται στην ουσία με έναν φόρο. Για να αντιληφθεί ο αναγνώστης το οικονομικό διακύβευμα, ο συγγραφέας περιγράφει τη μυστικότητα που περιέβαλε μία επένδυση 300 εκατ. δολ. για την εγκατάσταση ενός καλωδίου οπτικών ινών μήκους 827 μιλίων, που θα επέτρεπε τη μείωση από 17 σε 13 χιλιοστά του δευτερολέπτου τον χρόνο που ένα σήμα χρειάζεται για να διασχίσει την απόσταση μεταξύ Σικάγου και Νιου Τζέρσεϊ.
Ηρωας του βιβλίου είναι ένας 35χρονος ιαπωνικής καταγωγής Καναδός χρηματιστής, ο Μπραντ Κατσουγιάμα, που αποκαρδιωμένος από το παιγνίδι της απληστίας και οίησης που συναντά στη Γουόλ Στριτ, εγκαταλείπει αμοιβή δύο εκατ. δολ. ετησίως, που λαμβάνει από μια καναδική τράπεζα στη Νέα Υόρκη, για να στήσει τον Οκτώβριο 2013 ένα «εναλλακτικό» χρηματιστήριο, το IEX. Στόχος του είναι η διαφάνεια του συστήματος και η προστασία του επενδυτή, ώστε οι πληροφορίες για τις αγοραπωλησίες να φθάνουν σε όλους τους παίκτες ταυτόχρονα, εξουδετερώνοντας έτσι το αθέμιτο πλεονέκτημα ανταγωνισμού που πρόσφεραν η ταχύτητα και η πολυπλοκότητα μιας τεχνολογίας, που ακόμη και οι ειδικοί αδυνατούν να κατανοήσουν πλήρως. Παρά τον πόλεμο λάσπης που του έκαναν μεγάλες χρηματιστηριακές εταιρείες, τράπεζες και ανταγωνιστικά χρηματιστήρια, ώστε να αποκλεισθεί ως παρίας από την αγορά, τον Δεκέμβριο 2013 καθοριστική στήριξη στο νέο ριψοκίνδυνο εγχείρημα έδωσε η Γκόλντμαν Σακς με εντολή διαπραγμάτευσης 30 εκατ. μετοχών, καθώς η ίδια έχανε έδαφος στην κούρσα της ταχύτητας και φοβόταν μήπως η αστάθεια της αγοράς, που προκαλούσαν οι «αρπακτικές» πρακτικές των ΗFT, θα κατέληγαν σε μια νέα καταστροφική αποτυχία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, χωρίς τη ριζική αλλαγή που υποσχόταν το ΙΕΧ. Αξιοσημείωτο είναι ότι την Γκόλντμαν Σακς διαπερνούσε άλλη λογική τρία χρόνια νωρίτερα, όταν ζήτησε από το FBI την ποινική δίωξη ενός Ρώσου προγραμματιστή της, με την κατηγορία ότι είχε «κλέψει» τον κώδικα του λογισμικού που αυτός είχε σχεδιάσει για τις «αστραπιαίες» συναλλαγές της τράπεζας, πριν δελεασθεί από νεοσύστατη εταιρεία HFT στη Γουόλ Στριτ!
Αρκετοί αναγνώστες θα βρουν δυσκολία στην κατανόηση περίπλοκων χρηματοοικονομικών προϊόντων, αλλά ανταμείβονται από μια ιστορία ελπίδας που προσφέρει ένας ριψοκίνδυνος μεταρρυθμιστής της Γουόλ Στριτ, οποίος επιχειρεί τη ρήξη με το κατεστημένο για να προστατεύσει τον επενδυτή συμβάλλοντας έτσι στην αποκατάσταση της χαμένης εμπιστοσύνης του.
*Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον ως προϊστάμενος του γραφείου Τύπου και επικοινωνίας.