«Δεν το περίμενα! Σηκώθηκαν όρθιοι οι θεατές και χειροκροτούσαν. Ηταν μια “στιγμή”. Και όχι μόνο για μένα, αλλά για όλους όσοι δούλεψαν στην ταινία». Ο Πάνος Κούτρας ακούγεται αγουροξυπνημένος και λαχανιασμένος. Είναι εννιά η ώρα στις Κάννες, Τρίτη πρωί, και βρίσκεται ήδη καθ’ οδόν για τα γραφεία του Φεστιβάλ. Την προηγουμένη το βράδυ, η ταινία του «Xenia» έδωσε την επίσημη πρεμιέρα της στο πρόγραμμα «Ενα κάποιο βλέμμα» της 67ης διεθνούς κινηματογραφικής διοργάνωσης, που ολοκληρώθηκε χθες, 24 του μηνός, με την απονομή των βραβείων. Είτε αποσπάσει κάποια διάκριση είτε όχι, ο Ελληνας σκηνοθέτης απολαμβάνει ήδη τη χαρά μιας καθ’ όλα επιτυχημένης προβολής. Αν και όπως λέει: «Δεν γεύομαι ακριβώς αυτό που ονομάζουμε “επιτυχία”. Βλέπω λάθη, προβλήματα, πράγματα που δεν έχω κάνει». Το κοινό των Καννών βρήκε την ταινία αισιόδοξη. «Και όμως, τελειώνει με τους δύο ήρωες να φεύγουν στη δύση του ηλίου, σε μια χώρα που βραδιάζει… Και μόνο σημειολογικά να το δει κανείς…», αντιτείνει ο Π. Κούτρας.
Η «Xenia» είναι για τον δημιουργό της ένας «αποχαιρετισμός στη νεότητά του». Ηθελε «να μιλήσει για την εφηβεία του πριν να είναι πολύ αργά». Για τα χρόνια της έντασης, της ορμής, της επαναστατικότητας, στη διάρκεια των οποίων «νιώθεις διαφορετικός, μοναδικός». Ισως γι’ αυτό η ταινία είναι γεμάτη από τη μουσική (και τη φυσική παρουσία σε μια πολύ σύντομη σκηνή) μιας σταρ της ιταλικής ποπ, της Πάτι Πράβο, εξαιρετικά δημοφιλούς τη δεκαετία του ’70. Παρότι οι ήρωες, δύο αδέλφια, Ελληνοαλβανοί, ο 16χρονος Ντάνι και ο 18χρονος Οδυσσέας, είναι η πρώτη γενιά του 21ου αιώνα, έχουν ως ίνδαλμα την Πάτι Πράβο ενώ χορεύουν με οίστρο ντίσκο εκείνης της εποχής. Η Αλβανή μητέρα τους, με σπουδές ωδείου, κατέληξε σε μπουζοκομάγαζο, αλκοολική, εγκαταλελειμμένη από ένα σύζυγο και πατέρα που την εκμεταλλευόταν. Τώρα είναι νεκρή και τα δύο αγόρια διασχίζουν την Ελλάδα από Νότο προς Βορρά για να συναντήσουν, στη Θεσσαλονίκη, τον πατέρα τους, πλούσιο πλέον, ακροδεξιό, που πουλάει προστασία σε μαγαζιά της πόλης.
Το (μελο)δράμα είναι θεμέλια λίθος στη φιλμογραφία του Πάνου Κούτρα («Αληθινή ζωή», «Στρέλλα») αλλά ο σκηνοθέτης διαθέτει το βλέμμα και το ταλέντο να το μετασχηματίζει σε έναν κόσμο γκροτέσκο, ονειρικό, πολυεπίπεδο, απελπισμένα τρυφερό, απελευθερωτικά ανθρώπινο. Η τρανσέξουαλ Στρέλλα, ο πανκ-γκέι Ντάνι έχουν τη δύναμη να μετατρέπουν την τραυματική παιδική ηλικία τους σε αισθήματα αγάπης και δικαίου. Εγκλωβισμένοι άνθρωποι, εγκλωβισμένες πολιτείες. Ακόμη και η διαφυγή, η φαντασίωση, προσκρούει σε μια βίαιη πραγματικότητα που λες και παραφυλάει για να δηλητηριάσει τη χαρά και την απόλαυση. Οι ήρωες των ταινιών του Π. Κούτρα, όμως, είναι γενναίοι. Μοιάζουν εύθραυστοι αλλά συγκρούονται, παλεύουν, περνούν στην απέναντι όχθη όταν νιώθουν την αδικία να επιτίθεται. Μπορούν να γίνουν εξίσου σκληροί, αστείοι, επικίνδυνοι. Γι’ αυτό και η «Xenia» δεν αφήνει τον θεατή σε ησυχία. Κρυφοπαίζει με το θρίλερ, την απειλή, την ανατροπή. Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται με την πρώτη ματιά. Ολα αλλάζουν, έχουν αποχρώσεις, κυμαινόμενες διαθέσεις, χιούμορ, επιθυμίες, όρεξη για ζωή, για ένα καλύτερο αύριο. Και το διεκδικούν με τις αισθήσεις τους οξυμένες μέσα σε ένα περιβάλλον ρεαλιστικό αλλά και σινεφιλικό. Φελινικά καράβια, ένα κυνήγι σε δάσος που παραπέμπει στη «Νύχτα του κυνηγού» του Τσαρλς Λότον, μια σκηνή – αναφορά στον «Επαναστάτη χωρίς αιτία». Μαγικές πανσέληνοι, λαμπιόνια, ένα κουνέλι γίγας, η φωνή της Πάτι Πράβο, εικόνες από έναν ταχυδακτυλουργό του σινεμά και την ίδια στιγμή ένα οδοιπορικό στην Ελλάδα της κρίσης, στην κρίση της εφηβείας. Ολα είναι ρευστά στην ταινία εκτός από… τους χρυσαυγίτες που επιτίθενται σταθερά στο ξένο και διαφορετικό, κάνοντας τη σκοτεινή και βρώμικη Αθήνα ακόμη πιο σκοτεινή και πιο βρώμικη.
Οταν αναφερόμαστε στα αυξημένα ποσοστά της Χ.Α. στις αυτοδιοικητικές εκλογές της περασμένης Κυριακής, ο Π. Κούτρας σχολιάζει: «Δεν με εκπλήσσει, με στενοχωρεί όμως πολύ. Δεν με εκπλήσσει, γιατί ως στρατευμένος γκέι γνωρίζω ότι υπήρχε ομάδα φασιστών στις αρχές του 2000 που έδερνε αλύπητα τους ομοφυλόφιλους. Απλώς ο πλούτος και η “ευημερία” εκείνης της περιόδου κάλυπταν την παρουσία τους».
Τη βραδιά της πρεμιέρας στις Κάννες, όταν ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Τιερί Φρεμό, κάλεσε τους συντελεστές της ταινίας στη σκηνή της αίθουσας Ντεμπισί, ο Π. Κούτρας αφιέρωσε την «Xenia» «στην οικογένειά του, στον σύντροφό του και σε όλους τους αδελφούς του που αγωνίζονται να βρουν τον προσανατολισμό τους σε αυτόν τον μακρύ και γεμάτο στροφές δρόμο».
Οι συντελεστές
Η «Χenia» είναι ελληνογαλλική συμπαραγωγή με την υποστήριξη του Eurimages. Το σενάριο συνυπογράφουν ο Πάνος Κούτρας με τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη. Η διεύθυνση φωτογραφίας είναι των Helene Louvart, Σίμου Σαρκετζή. Τα κοστούμια του Βασίλη Μπαρμπαρίγου, το μοντάζ του Γιώργου Λαμπρινού. Πρωταγωνιστούν: Κώστας Νικούλι (Ντάνι), Νίκος Γκέλια (Οδυσσέας), Ρομάντα Λόμπατς, Αγγελος Παπαδημητρίου, Γιάννης Στάνκογλου, Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου. Τα δύο κεντρικά πρόσωπα δεν είναι επαγγελματίες ηθοποιοί. Ο Κ. Νικούλι πήγαινε Γ΄ Λυκείου (τώρα είναι πρωτοετής δραματικής σχολής), ο Ν. Γκέλια σπούδαζε ένα χρόνο σε δραματική σχολή.
Η ταινία βγαίνει στις γαλλικές αίθουσες στις 18 Ιουνίου και στις ελληνικές στις 9 Οκτωβρίου.