Με δεδομένο ότι η βάση για επενδύσεις σε οποιονδήποτε τομέα της ελληνικής οικονομίας είναι η ίδια η Ελλάδα, θα πρέπει να μειωθεί περαιτέρω ο κίνδυνος χώρας (country risk), ενώ η πολιτική σταθερότητα και η ολοκλήρωση των εναπομεινασών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κρίνεται απαραίτητη, ιδιαίτερα εκείνων που θα ενισχύσουν περαιτέρω την ανταγωνιστικότητα του ενεργειακού τομέα. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι μια υγιής οικονομία απαιτεί ένα ισχυρό και υγιές τραπεζικό σύστημα, προκειμένου αυτό να υποστηρίξει τις νέες επενδύσεις και την ανάπτυξη στην Ελλάδα. Η δημιουργία ενός απλοποιημένου και σταθερού φορολογικού συστήματος με κίνητρα και ελαφρύνσεις για επενδύσεις στον χώρο της ενέργειας είναι απαραίτητη προϋπόθεση. Η μείωση της γραφειοκρατίας, η αυξημένη διαφάνεια και η βελτίωση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών είναι εξίσου προαπαιτούμενα για την έλευση σοβαρών επενδυτών στη χώρα μας. Από την άλλη, η παροχή προηγμένων υπηρεσιών εξειδικευμένης πληροφόρησης, που βοηθούν τους επενδυτές να αναλύουν, να κάνουν πράξη και να υποστηρίζουν τις επενδυτικές τους αποφάσεις, θεωρούνται αυτονόητα. Επιπλέον, θα πρέπει να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο επενδύσεων για ενεργειακά έργα υποδομής, το οποίο να περιλαμβάνει όχι μόνο την εξερεύνηση ενεργειακών αποθεμάτων, αλλά και τη μεταφορά τους στις αγορές κατανάλωσης. Σημαντικό επίσης θεωρείται να ενισχυθεί η εταιρική διακυβέρνηση και να διασφαλιστεί η προστασία των δικαιωμάτων των μετόχων της μειοψηφίας των επενδυτών.
Αναμφισβήτητα ο ενεργειακός τομέας αποτελεί έναν εκ των βασικών παραγόντων για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης. Είναι γνωστή η επίδραση του ποσοστιαίου ρυθμού αύξησης του καθαρού κεφαλαιακού αποθέματος, του ποσοστιαίου ρυθμού αύξησης του εργατικού δυναμικού (συνολικές ώρες εργασίας) και του ποσοστιαίου ρυθμού αύξησης της παροχής «χρήσιμης» ενέργειας (useful energy), στoν ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Είναι σαφές ότι οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης του κεφαλαίου και της ενέργειας έχουν σημαντικά θετικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Αυτό υποδηλώνει ότι οι επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας μπορούν να ενδυναμώσουν την οικονομική ανάκαμψη της χώρας, με την ενίσχυση της διαθεσιμότητας ενέργειας σε οικονομικά προσιτές τιμές, ενώ η οικοδόμηση των ενεργειακών έργων υποδομής θα επιφέρει επίσης ένα επιπλέον (θετικό) αποτέλεσμα με την ενίσχυση του ρυθμού αύξησης του κεφαλαίου, το οποίο με τη σειρά του θα έχει θετική επίδραση στην οικονομία.
Σε ό,τι αφορά την πρόσφατη μείωση της τιμής του φυσικού αερίου από την Gazprom, η ανάλυση αυτή υποδεικνύει ότι η πρόσφατη μείωση στην τιμή του φυσικού αερίου θα αυξήσει τελικά τη συνολική παραγωγή της ελληνικής βιομηχανίας, αντί να διατηρηθεί σταθερή (από τις επιχειρήσεις) προκειμένου να μειωθεί το τελικό τους κόστος σε ενέργεια. Παρά το σημερινό κλίμα αναφορικά με τις επενδύσεις στην Ελλάδα, ο εμβρυϊκός τομέας ενέργειας προσφέρει τη δυνατότητα για θεαματικές αποδόσεις σε ό,τι αφορά έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Τα επόμενα έτη, η Ελλάδα θα μπορούσε να αποδειχτεί μία από τις καλύτερες επενδυτικές επιλογές αναφορικά με την εξερεύνηση και αξιοποίηση του ενεργειακού της πλούτου, με πηγές ενέργειας υψηλών προδιαγραφών.
Δεδομένου του συγκριτικού πλεονεκτήματος της γεωγραφικής θέσης, και ως μέλος της Ε.Ε., η Ελλάδα θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ε.Ε. μέσω της σημαντικής ενίσχυσης της εγχώριας παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ως συνήθως, οι βασικοί κίνδυνοι επενδυτικών σχεδίων στον χώρο της ενέργειας είναι οι μακροπρόθεσμες τάσεις στις τιμές των ενεργειακών εμπορευμάτων και ειδικότερα του αργού πετρελαίου. Επιπλέον, σημαντικό θεωρείται να μελετούνται οι διαφορετικές προβλέψεις αναφορικά με την οικονομική ανάπτυξη στις βασικές καταναλώτριες χώρες πετρελαίου και φυσικού αερίου (π.χ. στην ηπειρωτική Ευρώπη) καθώς και η συμπεριφορά των βασικών κρατών που εξάγουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο, υπό το πρίσμα των γεωπολιτικών εντάσεων. Ετσι, κάθε εκτίμηση των προοπτικών για την υπεράκτια εκμετάλλευση πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου εξαρτάται κατά ένα πολύ μεγάλο βαθμό από τις μεταβολές των τιμών του πετρελαίου και των συναφών πετρελαϊκών προϊόντων, καθώς και από τις γεωπολιτικές εντάσεις.
Αν και είναι σχεδόν αδύνατο να προβλεφθεί η τιμή των ενεργειακών προϊόντων κατά την περίοδο 2015-2030 για να υποστηρίξουν ενεργειακά επενδυτικά σχέδια που απαιτούν μεγάλα κεφάλαια και που θα αποδώσουν σε βάθος χρόνου, είναι σημαντικό να υπολογιστούν τα «κατώτατα» και τα «ανώτατα» όρια τιμών των εμπορευμάτων για τον προσδιορισμό του επενδυτικού κινδύνου. Το βασικό ερώτημα στην ανάλυση που παρουσιάζεται είναι το εξής: ποιο είναι το «κατώτατο» όριο για τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που οι εταιρείες διαχείρισης έργων, με έδρα τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδος, πρέπει να «βασιστούν» προκειμένου να είναι επικερδείς οι επενδύσεις τους και συνεπώς να μπορούν να υπολογίσουν την απόδοση της επένδυσής τους. Από την τεχνική ανάλυση που χρησιμοποιείται στην εργασία αυτή, υπολογίστηκε ότι το «κατώτατο» όριο πώλησης του πετρελαίου πρέπει να είναι τουλάχιστον στην περιοχή των 80-100 δολ. το βαρέλι μέχρι το 2035.
* O δρ Βλάσιος Βουδούρης είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο ESCP Europe και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ABM Analytics Ltd (London).
** Ο δρ Νικόλαος Γεωργικόπουλος είναι ερευνητής στο ΚΕΠΕ και επισκέπτης καθηγητής έρευνας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (Stern School of Business).