H Λάιονελ Σράιβερ είναι μια ξεχωριστή περίπτωση στη σύγχρονη αμερικανική λογοτεχνία. Εστιάζοντας περισσότερο σε θέματα που έχουν άμεση σχέση με την ιατρική, την ψυχανάλυση, την παιδοψυχολογία, κατορθώνει να εγκιβωτίσει μέσα στη μυθιστορηματική φόρμα απόψεις και θέσεις επιστημονικές, που εκτός του λογοτεχνικού ιστού θα τις βρίσκαμε το λιγότερο πληκτικές. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το πολυβραβευμένο μυθιστόρημά της «Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν» που έχει πουλήσει μέχρι στιγμής πάνω από 1.000.000 αντίτυπα και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνίστρια την Τίλντα Σουίντον. Στο νέο της μυθιστόρημα καταπιάνεται με ένα ακόμη πιο «αβανταδόρικο» θέμα, την ασθένεια του καρκίνου και την υποδοχή της από τον οικογενειακό περίγυρο.
Το έργο της «Αρκετά ώς εδώ», εκτυλίσσεται γύρω από τη ζωή ενός τυπικού μεσοαστικού ζευγαριού, του επιτυχημένου επαγγελματία Σαπ Νάκερ και της γυναίκας του Γκλίνις. Και οι δυο δούλεψαν σκληρά στα νιάτα τους και τώρα απολαμβάνουν όλα τα αγαθά και τις παροχές που προσφέρει η αμερικανική κοινωνία στους ευκατάστατους πολίτες. Ο Σαπ, υπόδειγμα αυτοδημιούργητου επιχειρηματία, έχει αποταμιεύσει από την πώληση της εταιρείας του, που δημιούργησε στην κυριολεξία από το μηδέν, περίπου 700.000 δολάρια και τα οποία σκοπεύει να χρησιμοποιήσει –όταν βγει στη σύνταξη– για τη μετεγκατάστασή τους σε έναν επίγειο τροπικό παράδεισο.
Μια λεπτομέρεια, που λειτουργεί στο βιβλίο ως ένα διαρκές ειρωνικό σχόλιο, είναι ότι ο Σαπ συνεχίζει να απασχολείται στην επιχείρησή του και μετά την πώλησή της, ως απλός υπάλληλος, και αφεντικό του είναι ένας από τους χειρότερους υπαλλήλους που ο ίδιος είχε κάποτε προσλάβει κατά λάθος!
Παράλληλα με τη ζωή των μεσοαστών Νάκερ, παρακολουθούμε και τον συζυγικό βίο του Τζάκσον, ενός λαϊκού τύπου και έντιμου συναδέλφου του Σαπ, του οποίου η σχέση με τη γυναίκα του Κάρολ περνά από σαράντα κύματα εξαιτίας της προβληματικής κόρης τους. Το ζεύγος αυτό λειτουργεί ως καθρέφτης των Νάκερ και ενεργοποιεί τους μηχανισμούς της απώθησης και της αυτοκριτικής, κάθε φορά που τους φιλοξενούν.
Το μυθιστόρημα ξεκινά την ημέρα «μηδέν», δηλαδή την ημέρα που ο Σαπ Νάκερ έχει προγραμματίσει την αναχώρησή τους για τον τροπικό παράδεισο του Ειρηνικού. Εκείνη ακριβώς την ημέρα πληροφορείται ότι η σύζυγος του πάσχει από καρκίνο στο περιτόναιο. Ο αυστηρός προγραμματισμός μιας ολόκληρης ζωής φαίνεται σαν μια κακόγουστη φάρσα, καθώς αρχίζει ο Γολγοθάς της θεραπείας. Δυστυχώς η σύζυγός του Σαπ δεν αποδεικνύεται και η ευκολότερη ασθενής. Αντιδρά βίαια και δεν διστάζει να χρεώσει την ασθένειά της στον άνδρα της και την απερίσκεπτη ή απρόσεκτη επαφή του με διάφορα καρκινογόνα υλικά, που χρησιμοποιούσε ο ίδιος στην επιχείρησή του.
Το έργο της Σράιβερ θα μπορούσε να είναι ο απολογισμός μιας δύσκολης σχέσης με τη νηφάλια ένταση και τον ορθολογισμό ενός ανθρώπου που υπομένει τις άγνωστες βουλές του Δημιουργού του. Ομως δεν είναι μονάχα αυτό. Η συγγραφέας εισάγει από την αρχή στον αφηγηματικό ιστό, χρησιμοποιώντας έναν ωμό ρεαλισμό, ιατρικές και επιστημονικές λεπτομέρειες, που μετατρέπουν κάθε στάδιο της καρκινοπαθούς Γκλίνις σε γροθιά στο στομάχι του αναγνώστη.
Ασκηση κριτικής
Κάθε ατελέσφορη θεραπεία συνοδεύεται από μια κριτική του ανύπαρκτου συστήματος υγείας των ΗΠΑ, των ασφαλιστικών εταιρειών, των μεγαλογιατρών και των εξειδικευμένων κλινικών, που μοναδικός σκοπός τους δεν είναι η αποκατάσταση του ασθενούς αλλά το κέρδος. Κοινοτοπίες θα πείτε. Κι όμως, αυτή η κριτική γίνεται αποκλειστικά με τους όρους της λογοτεχνίας. Η Σράιβερ, αποφεύγοντας δημοσιογραφικά κλισέ, φιλοσοφικούς αφορισμούς και αριστερά τσιτάτα, εντάσσει με λιτότητα, ακρίβεια και δραματική διαύγεια την οδύνη του ανυπεράσπιστου ατόμου και την απαρηγόρητη επίγνωση του θανάτου, στον σύγχρονο αφηγηματικό λόγο.
Λάιονελ Σράιβερ «Αρκετά ώς εδώ» Μυθιστόρημα Μτφ. Γωγώ Αρβανίτη Εκδόσεις «Μεταίχμιο» σελ. 610, τιμή 18 ευρώ