Κάθε χρόνο τέτοια εποχή η Ελλάδα ζει τη «μέρα της Μαρμότας». Ο όρος προκύπτει από μια διασκεδαστική ταινία του Χόλιγουντ, στην οποία ο πρωταγωνιστής έχει εγκλωβιστεί στον χρόνο: ξυπνά κάθε πρωί την ίδια ημερομηνία, συναντά τους ίδιους ανθρώπους, του τυχαίνουν οι ίδιες καταστάσεις κ.λπ. Η μόνη διαφορά της ταινίας από την ελληνική πραγματικότητα είναι ότι ο πρωταγωνιστής της ταινίας, μετά το πρώτο σοκ, κάθε μέρα βελτιώνεται σε κάτι· αποφεύγει τις κακοτοπιές, μαθαίνει πιάνο, μορφώνεται κ.ά. Σε ό,τι αφορά τις πανελλαδικές ή πανελλήνιες εξετάσεις, πολλά αλλάζουν επιφανειακώς, αλλά πάντα έχουμε την ίδια αγωνία για «εύκολα/δύσκολα θέματα», για τις βάσεις και τις εξαγγελίες για κατάργηση των εξετάσεων. Αλλάζουν οι υπουργοί που κάνουν (τα ίδια) διαγγέλματα για οριστική διευθέτηση του ζητήματος των εισαγωγικών. Αλλάζει και ο αριθμός των εξεταζόμενων μαθημάτων: κάποιες χρονιές είναι τέσσερα, άλλες φορές έξι, άλλοτε εννιά και δώσ’ του πάλι από την αρχή. Στο τέλος, όποια λύση και να προκριθεί όλοι μένουν δυσαρεστημένοι, κάτι που δημιουργεί την πολιτική πίεση για μία ακόμη «οριστική» επίλυση του θέματος.
Δυστυχώς σε μια εποχή που όλα μεταβάλλονται ταχύτατα (και ειδικά στον τομέα της γνώσης και της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης) κάθε λύση κεντρικού σχεδιασμού είναι ατελέσφορη. Μέχρι να αντιληφθούν στο υπουργείο Παιδείας τις ιδιαίτερες ανάγκες π.χ. του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, να διαβουλευτούν, να φτιάξουν ένα νέο πλαίσιο, οι ανάγκες έχουν αλλάξει. Εκτός αυτού, τα δεδομένα του ΕΜΠ είναι διαφορετικά από εκείνα του Πολυτεχνείου Κρήτης και οι κεντρικές λύσεις του υπουργείου αναγκαστικά θα είναι στον μέσο όρο των απαιτήσεων των δύο ιδρυμάτων, με αποτέλεσμα να μην ικανοποιεί τις ανάγκες ούτε του ενός ούτε του άλλου. Η μόνη λύση για να λυθούν τα προβλήματα της ανώτατης παιδείας είναι να τα αντιμετωπίζει κάθε ίδρυμα μόνο του. Είναι αυτό που στην πολιτική αργκό ονομάζεται «αυτοτέλεια των ΑΕΙ». Πρέπει δε να ισχύσει και σε ό,τι αφορά την επιλογή των εισακτέων.
Δεν θα κουραστούμε να επισημαίνουμε ότι και οι εξετάσεις χρειάζονται αποκέντρωση. Κάθε τμήμα ΑΕΙ, ΤΕΙ πρέπει να αποφασίζει τα εξεταστέα μαθήματα και να προκηρύσσει τον αριθμό των θέσεων. «Θα ζητεί από τους υποψηφίους να διαγωνιστούν σε διαφορετικά μαθήματα και θα τα σταθμίζει με δικό του συντελεστή. Αλλα μαθήματα μπορεί να ζητάει το Θεολογικό και άλλα η Φιλοσοφική. Αλλα το Βιολογικό και άλλα το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών. Ακόμη και ομοειδή τμήματα μπορεί να διαφέρουν σε ό,τι αφορά τις εισαγωγικές. Το Μετσόβιο, για παράδειγμα, που έχει μεγάλη ζήτηση μπορεί να δυσκολεύει τις εξετάσεις του ζητώντας περισσότερα μαθήματα απ’ ό,τι μια σχολή της περιφέρειας. Φυσικά και τα εξεταστέα μαθήματα θα είναι γνωστά και ο συντελεστής στάθμισής τους, όπως και οι διαθέσιμες θέσεις ανά πανεπιστήμιο. Οι μαθητές, πέρα από μερικά βασικά μαθήματα (π.χ. έκθεση), θα μπορούν να επιλέγουν να εξεταστούν μόνο στα μαθήματα που αντιστοιχούν στις σχολές που επιθυμούν («Οι εξετάσεις και η αποκέντρωση» «Καθημερινή» 28.1.2009). Είναι σίγουρο ότι οι υποψήφιοι, προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητες εισαγωγής τους σε κάποια σχολή, δεν θα επιλέξουν τον μικρό αριθμό των τεσσάρων ή πέντε μαθημάτων των πανελλαδικών, αλλά θα εντρυφήσουν σε περισσότερα. Αναγκαστικά θα υπονομευτεί η παπαγαλία και τα ΑΕΙ θα έχουν καλύτερους πρωτοετείς.
Το υπουργείο Παιδείας πρέπει να διεξάγει τις εξετάσεις, και για λόγους κύρους τους αλλά και γιατί αποδείχθηκε ότι αυτό –τουλάχιστον– το κάνει καλά. Ολα τ’ άλλα είναι δουλειά των ίδιων των ΑΕΙ.