Στις καλές προθέσεις εκπαιδευτικών και μαθητών επαφίεται η πρωτοβουλία για επαναχρησιμοποίηση των σχολικών βιβλίων από τους μαθητές των επόμενων τάξεων. Παρότι ο υπουργός Παιδείας Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος στα μέσα Οκτωβρίου του 2012 είχε ανακοινώσει ότι προς εξοικονόμηση πόρων θα προωθηθεί το μέτρο της επιστροφής των σχολικών βιβλίων για να χρησιμοποιηθούν και από τους επόμενους μαθητές και για τρεις χρονιές, η εξαγγελία ξεχάστηκε. Οπως ανέφεραν τώρα στην «Κ» συνεργάτες του αρμόδιου υφυπουργού Παιδείας Συμεών Κεδίκογλου, το προσεχές διάστημα, και πριν από την ολοκλήρωση του σχολικού έτους, θα εκδοθεί εγκύκλιος προς τα σχολεία για την εθελοντική επιστροφή των σχολικών βιβλίων από τους μαθητές. Ομως, σε εθελοντική βάση η προσπάθεια έχει αποτύχει, όπως έδειξε το προ τριετίας εγχείρημα. Και αυτό παρότι υπολογίζεται ότι εάν επιστρεφόταν το 10% των βιβλίων ετησίως θα υπήρχε όφελος 2-3 εκατ. ευρώ, είτε από την επαναχρησιμοποίησή τους είτε από την ανακύκλωσή τους. Πόσο μάλλον όταν έχουμε δει αρκετούς μαθητές ακόμη και να καίνε τα βιβλία, ως ένα είδος… γιορτής για τη λήξη της σχολικής χρονιάς. Στον αντίποδα, στο εξωτερικό ο «χρόνος ζωής» των βιβλίων είναι από τρία έως πέντε σχολικά έτη. Παράλληλα, θα μπορούσε να διευρυνθεί η αξιοποίηση της ηλεκτρονικής μορφής των βιβλίων.
Ειδικότερα, ο κ. Αρβανιτόπουλος είχε δηλώσει: «Στη Γερμανία χρησιμοποιούν τα ίδια βιβλία για τρία χρόνια, εμείς γιατί να τα πετάμε, τι είδους σπατάλη είναι αυτή της τάξης των 20-30 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Κάθε οικογένεια θα χρεώνεται το βιβλίο και θα υπάρχει μια μεμβράνη σε κάθε σελίδα, η οποία δεν κοστίζει τίποτα και δεν μουντζουρώνεται, ενώ στο τέλος της χρονιάς με ευταξία θα τα παραδίδουμε στους επόμενους». Και τα στοιχεία αποδεικνύουν τη σπατάλη: Ετησίως μοιράζονται στους μαθητές από το Δημοτικό έως και το Λύκειο περίπου 40 εκατ. βιβλία, με το κόστος έκδοσης και μεταφοράς των βιβλίων να προσεγγίζει τα 26 εκατ. ευρώ. Και σε αυτά δεν περιλαμβάνεται το περιβαλλοντικό κόστος, αλλά και τα οφέλη από την ανακύκλωση του χαρτιού των σχολικών βιβλίων.
Την πρώτη προσπάθεια επαναχρησιμοποίησης των βιβλίων έκανε η πρώην υπουργός Παιδείας Αννα Διαμαντοπούλου, οργανώνοντας τον Μάιο του 2011 ένα εθελοντικό πρόγραμμα επιστροφής των σχολικών βιβλίων με σύνθημα «Δώστε νέα ζωή στα παλιά σχολικά βιβλία». Ομως, μόνο 42 σχολεία συμμετείχαν στο πρόγραμμα, οι μαθητές των οποίων επέστρεψαν 32.000 βιβλία.
Επικοινωνιακά οφέλη
Η εξαγγελία του κ. Αρβανιτόπουλου το 2012 δεν προχώρησε και πλέον η προσπάθεια παρέμεινε μόνο σε εθελοντική βάση. Για τον λόγο αυτό Περιφερειακοί Διευθυντές Εκπαίδευσης (13 σε όλη τη χώρα), που μίλησαν για το θέμα στην «Κ», δήλωσαν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για τον αριθμό των βιβλίων που οι μαθητές επέστρεψαν τον Ιούνιο του 2013. «Στην Ελλάδα ξεκινάμε κάτι αλλά μετά τον πρώτο ενθουσιασμό το εγκαταλείπουμε στην τύχη του. Μάλλον στοχεύουμε στα επικοινωνιακά οφέλη μιας καλής ιδέας, και όχι στην εφαρμογή της» ανέφερε στην «Κ» Περιφερειακός Διευθυντής.
Από την άλλη, εκπαιδευτικοί δηλώνουν ότι τα βιβλία με τη σημερινή τους μορφή είναι δύσκολο να επαναχρησιμοποιηθούν, καθώς οι μαθητές «τα σημειώνουν», ενώ η «πλάτη» των βιβλίων ανοίγει και οι σελίδες διαλύονται, καθώς η βιβλιοδεσία τους δεν είναι ισχυρή. «Θα μπορούσαν να επιστρέφονται μόνο εάν ήταν πλαστικοποιημένα, αλλά με αυτό τον τρόπο θα ήταν δύσχρηστα από τα παιδιά» ανέφερε στην «Κ» η κ. Κωνσταντίνα Πλουμπίδου, δασκάλα Αγγλικών στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Αθήνας.
Σε χώρες του εξωτερικού, πάντως, ο χρόνος ζωής των βιβλίων διαρκεί από τρία έως πέντε χρόνια. Ενδεικτικά, στις ΗΠΑ, τη Γερμανία και τη Γαλλία οι μαθητές παίρνουν δωρεάν τα βιβλία, αλλά πρέπει να τα επιστρέψουν στο τέλος της χρονιάς. Αν δεν τα επιστρέψουν σε καλή κατάσταση, τότε πληρώνουν αντίτιμο. Βέβαια, τα κράτη περιορίζουν το κόστος της ετήσιας έκδοσης και διανομής βιβλίων με την αξιοποίηση της τεχνολογίας που οδηγεί στην ηλεκτρονική μορφή των βιβλίων. Και στην Ελλάδα το εκπαιδευτικό υλικό υπάρχει και σε ψηφιακή μορφή για τους μαθητές, όμως πρέπει να ενισχυθεί η κουλτούρα αξιοποίησής του αντί του έντυπου βιβλίου.