Ο Χιρόσι Νακάσο, υποδιοικητής της Τράπεζας της Ιαπωνίας, θεωρείται ένας από τους αρχιτέκτονες της τολμηρής πολιτικής της ποσοτικής χαλάρωσης που εισήγαγε πέρυσι τον Απρίλιο η Ιαπωνία. Η πολιτική, που εφήρμοσε η νέα ηγεσία της Τράπεζας της Ιαπωνίας, ήταν μέρος της ευρύτερης στρατηγικής –γνωστής ως Abenomics– του πρωθυπουργού Σίνζο Αμπε για την αναζωογόνηση της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο, η οποία ήταν παγιδευμένη στον εφιάλτη του αποπληθωρισμού από το 1998.
Σήμερα, 14 μήνες αργότερα, τα πρώτα αποτελέσματα είναι αισθητά. «Η οικονομία έχει σημειώσει αξιοσημείωτη βελτίωση από την ώρα που εισαγάγαμε την ποσοτική χαλάρωση», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Νακάσο. «Το πραγματικό ΑΕΠ έχει καταγράψει αύξηση 2,3% σε ετήσια βάση. Ο βασικός δείκτης καταναλωτικών τιμών, που ήταν -0,5% πέρυσι τον Μάρτιο, έφτασε τον περασμένο Απρίλιο στο 1,5%. Η ανεργία έχει μειωθεί στο 3,6%».
Ο κ. Νακάσο εντοπίζει δύο λόγους για την επίτευξη της πολυπόθητης αύξησης των τιμών. Αφενός, χάρη στη δημοσιονομική και τη νομισματική τόνωση της ζήτησης, το κενό παραγωγής (output gap) έχει περιοριστεί σε σημείο σχεδόν μηδενισμού. Επιπλέον, έχουν αυξηθεί «οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό, μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα».
Οπως εξηγεί ο Ιάπωνας αξιωματούχος, στη μακρά περίοδο του αποπληθωρισμού «οι προσδοκίες αυτές ήταν πολύ χαμηλές, κάπου μεταξύ 0%-1%. Σήμερα, είναι κάπως υψηλότερες από το 1%, σε μεγάλο βαθμό χάρη στην ποσοτική χαλάρωση». Αυτό σημαίνει, όπως σημειώνει, ότι «έχουμε φτάσει στα μισά του δρόμου», καθώς ο νέος στόχος της Τράπεζας της Ιαπωνίας, από τον Ιανουάριο του 2013, είναι πληθωρισμός επιπέδου 2%.
Αισιοδοξία
Αρα, βρισκόμαστε επιτέλους στο τέλος της μακράς περιόδου στασιμότητας της ιαπωνικής οικονομίας, που ξεκίνησε με το τραπεζικό κραχ των αρχών της δεκαετίας του ’90; Και γιατί κράτησε τόσο πολύ; «Ο αποπληθωρισμός προκλήθηκε αρχικά από την τραπεζική κρίση», απαντάει ο κ. Νακάσο. «Στην αρχή της νέας χιλιετίας, ωστόσο, προστέθηκε ένας ακόμα παράγοντας: το φθίνον εργατικό δυναμικό». Η δημογραφική εξέλιξη της Ιαπωνίας είναι ιδιαίτερα προβληματική από οικονομικής απόψεως καθώς, όπως εξηγεί ο συνομιλητής μας, τα τελευταία χρόνια «οι αριθμοί του εργατικού δυναμικού μειώνονται ταχύτερα από αυτούς του γενικότερου πληθυσμού, λόγω της συνταξιοδότησης των baby boomers». Ωστόσο, η ανθεκτικότητα που δείχνει σήμερα η οικονομική δραστηριότητα, παρά την πρόσφατη αύξηση στον φόρο κατανάλωσης, επιτρέπει στον κ. Νακάσο να αισιοδοξεί ότι έχει φτάσει η έξοδος από το μακρύ τούνελ των τελευταίων δύο δεκαετιών.
Τι διδάγματα μπορεί να αντλήσει η Ευρώπη από την ιαπωνική εμπειρία; Κινδυνεύει η Ευρωζώνη να βιώσει μία αντίστοιχα παρατεταμένη περίοδο αναιμικής ανάπτυξης και αποπληθωρισμού; Το πρώτο βασικό δίδαγμα, σημειώνει ο κ. Νακάσο, είναι ότι πρέπει να αποφεύγονται οι τραπεζικές κρίσεις (είναι μάλλον αργά γι’ αυτό). Επιπλέον, «οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην εδραίωση των μεσο-μακροπρόθεσμων προσδοκιών για τον πληθωρισμό. Αν ο πληθωρισμός που καταγράφεται συνεχίζει να μειώνεται για μία σημαντική περίοδο, οι προσδοκίες αυτές θα μειωθούν αντιστοίχως».
«Στη σωστή κατεύθυνση»
Σχετικά με την Ευρωζώνη, πάντως, ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ιαπωνίας τονίζει ότι «η ΕΚΤ έχει κάνει πολλά. Θεωρώ ότι η χειρότερη περίοδος της κρίσης κρατικού χρέους έχει περάσει. Και σχετικά με τη μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα, έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος». Εκφράζει την πεποίθηση ότι τα τεστ αντοχής των τραπεζών θα διενεργηθούν «αυτή τη φορά» με σοβαρότητα και θα είναι αποτελεσματικά, ενώ και τα νεότερα μέτρα που ανακοίνωσε η ΕΚΤ είναι «στη σωστή κατεύθυνση». Συνεπώς, καταλήγει ο κ. Νακάσο, «παρότι υπάρχουν διδάγματα που μπορούν να αντληθούν από την ιαπωνική εμπειρία, δεν θεωρώ ότι επίκειται κίνδυνος αποπληθωρισμού ιαπωνικού τύπου στην Ευρωζώνη».
Οι αλλαγές –προσώπων και πολιτικών– που προώθησε ο κ. Αμπε στην Τράπεζα της Ιαπωνίας οδήγησαν σε ψιθύρους στον δυτικό Τύπο περί απώλειας ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας. Σε απάντηση σχετικής ερώτησης της «Κ», ο κ. Νακάσο επανέρχεται στην ιδιαίτερη φύση του ιαπωνικού προβλήματος. «Ημαστε τόσο καιρό σε αποπληθωρισμό, που είχαμε φτάσει μία ισορροπία σε κατάσταση αποπληθωρισμού. Για να ξεφύγουμε από μία τέτοια ισορροπία, πράγμα πολύ δύσκολο, χρειαζόμασταν “ταχύτητα απόδρασης”. Αυτήν την παρείχε η στρατηγική των “τριών βελών” των Abenomics: επιθετική χαλάρωση στη νομισματική πολιτική, βραχυπρόθεσμη δημοσιονομική τόνωση συνδυασμένη με μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική προσαρμογή και διαρθρωτικά αναπτυξιακά μέτρα. Η στρατηγική αυτή απαιτούσε στενή συνεργασία μεταξύ της κεντρικής τράπεζας και της κυβέρνησης, ιδιαίτερα όταν τα επιτόκια ήταν κοντά στο μηδέν και δεν υπήρχαν πραγματικά περιθώρια για ορθόδοξη νομισματική πολιτική».
Ωστόσο, όπως λέει, η συνεργασία αυτή «δεν υπονομεύει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας. Αν πετύχει η νέα πολιτική και εξέλθουμε από την παγίδα του αποπληθωρισμού, θα επιστρέψουμε σε φυσιολογικές συνθήκες και τα μη συμβατικά μέτρα θα παύσουν σταδιακά».