ALICE MUNRO
Ακριβή μου ζωή
μτφρ.: Σοφία Σκουλικάρη
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 328
Κλέβει την παράσταση για αιώνες στον δυτικό πολιτισμό το μυθιστόρημα, ωστόσο εκείνα τα τσεχοφικά κομψοτεχνήματα της διηγηματικής γραφής έχουν περάσει στο πάνθεον της αναγνωστικής απόλαυσης. Μια γυναίκα που κυρίως αφιερώθηκε στις μικρές της ιστορίες, ήρθε το 2013 να δικαιωθεί για την επιλογή της. Με το Νομπέλ λογοτεχνίας. Η Alice Munro.
Ισως να έφτασε και η εποχή που η μικρή φόρμα να δελεάζει τον αναγνώστη, το συνηθισμένο στην κατακερματισμένη, αποσπασματική γραφή του Διαδικτύου. Το μυθιστόρημα ξεκίνησε την περιπετειώδη διαδρομή του στην Ευρώπη, διέσχισε τον Ατλαντικό και ξαναγύρισε πίσω, μέσω του μαγικού ρεαλισμού της Λατινικής Αμερικής, κατακτώντας τον κόσμο. Από τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες, τον Ουγκό, τον Φλομπέρ, τον Σταντάλ, τον Ντίκενς, μέχρι τον Χόθορν και τον Μέλβιλ, τον Τολστόι και τον Ντοστογιέφσκι φτάσαμε στον Μάρκες. Οι μεγάλες αφηγήσεις καταπίνουν και χωνεύουν την Ιστορία. Εγιναν τα μεγάλα σύγχρονα έπη.
Οι μικρές όμως; Αυτές διασώζουν άλλα πολύτιμα κομμάτια του κόσμου. Το επιβεβαιώνει με κατηγορηματικό τρόπο η Alice Munro. Μια γυναίκα που γεννήθηκε το 1931 στον Καναδά, με τη ματιά της φωτίζει το φαινομενικά ασήμαντο, το καθημερινό, το τόσο προφανές που τελικά περνάει απαρατήρητο. Το ανεβάζει στη σκηνή και παίρνει όλο το χειροκρότημα. Μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Σοφίας Σκουλικάρη, η συλλογή διηγημάτων της, με τίτλο «Ακριβή μου ζωή». Ενα βιβλίο που περιλαμβάνει και τέσσερα κείμενα στα οποία η ίδια η συγγραφέας θεωρεί ότι υπάρχει η αίσθηση της αυτοβιογραφίας. Ωστόσο, ο προσεκτικός αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι στο «Πάρα πολλή ευτυχία» (εκδόσεις Μεταίχμιο 2010, μετάφραση Σοφία Σκουλικάρη) η δημιουργός έχει σπείρει τα πιο επώδυνα και πραγματικά κομμάτια του εαυτού της ή τουλάχιστον έτσι σε αφήνει να νομίζεις.
Με τα μικρά κατά συνθήκη ψεύδη της αφήγησης, η Munro φέρνει στην επιφάνεια μεγάλες αλήθειες. Οχι εν είδει ηθικών διδαγμάτων. «Κανένα ψέμα δεν έχει τόση δύναμη όσο τα ψέματα που λέμε στον εαυτό μας». Ανατέμνει την ανθρώπινη ψυχή χωρίς να στάξει στάλα αίμα. Με έντιμη ευαισθησία. Με απαλότητα ροδοπέταλου από τη μια πλευρά και την αιχμηρότητα σπαθιού σαμουράι από την άλλη. Η γυναικεία της ματιά συνίσταται στη συμφιλίωση με τον πόνο. Με μια βαθιά ενσυναίσθηση του άλλου, εντάσσει τον αναγνώστη μέσα στις ιστορίες της, δανείζοντάς του την οπτική του αφηγητή. Σου εκμυστηρεύεται κάτι ανομολόγητο για να σε κάνει να την εμπιστευτείς και να της παραδοθείς άνευ όρων. Και τότε σε κάνει συνένοχό της.
Οι ιστορίες της, άλλοτε πυροτεχνήματα που σκάνε στο στήθος σου κι άλλοτε βαριά μυστικά που σε πνίγουν μέσα σε μπουρμπουλήθρες σιωπής. Το δικό της σαγηνευτικό προσωπείο: η ειλικρίνεια. Η απώλεια, ο θάνατος, η διαφορετικότητα, ο έρωτας, η αγάπη, η δύναμη ή η αδυναμία να αντιμετωπίζει κανείς τη ζωή του, στα διηγήματά της αποκτούν νέες διαστάσεις. Εξ ολοκλήρου ανθρώπινες. Η ανατροπή στις ιστορίες της κυριαρχεί. Δεν μπορείς να προβλέψεις το τέλος ούτε την εξέλιξη. Γι’ αυτό και κρατάει το αναγνωστικό ενδιαφέρον μέχρι τέλους, με την υπόγεια, υπονομευτική της γραφή. «Η ζωή ολόγυρα βγάζει για σένα συμπεράσματα από οπτικές γωνίες που δεν θα μπορούσες να τις δεις».
Οι καθημερινοί άνθρωποι σημαδεμένοι από την ίδια τους την προσπάθεια όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά και να υπάρξουν, γίνονται οι ήρωες της διηγηματογράφου. Τους περιβάλλει με άφατη τρυφερότητα, αλλά και είναι έτοιμη ανά πάσα στιγμή να τους φορτώσει την ενοχή ή την αθωότητα που τους αναλογεί. Η ζωή κοχλάζει μέσα στα καζάνια των ιστοριών της κι εκείνη μαγεύει με το φίλτρο του απαστράπτοντος ταλέντου της.