«Είστε φασίστες» τόλμησε να φωνάξει οργισμένος στους ανθρώπους των μυστικών υπηρεσιών ο Γιώργος Κωστάκης, όταν είδε τις μπουλντόζες να καταστρέφουν την πρώτη υπαίθρια έκθεση εναλλακτικής τέχνης στην περιοχή Μπελιάεβο της Μόσχας.
Η έκθεση εκείνη, που έμεινε στην Ιστορία ως «Η έκθεση της Μπουλντόζας» πριν από 40 χρόνια, μπορεί να μην είχε σχέση με τη Θεσσαλονίκη, σήμανε όμως την αντίστροφη μέτρηση για την απόκτηση μιας σπουδαίας και διάσημης συλλογής. Τα έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας προσελκύουν το παγκόσμιο ενδιαφέρον, ενώ βροχή πέφτουν οι προτάσεις από μεγάλα μουσεία και γκαλερί του εξωτερικού για θεματικές εκθέσεις, παραγωγές και συμπαραγωγές που στέλνουν το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης παντού. Από το νεοϋρκέζικο ΜΟΜΑ, στο Στέντελικ του Αμστερνταμ, το Λούβρο, το la Caixa forum της Βαρκελώνης, τη Royal Academy of Arts του Λονδίνου, το Maillol στο Παρίσι ώς την Τate Galery του Λονδίνου.
Η «συλλογή Κωστάκη βρίσκεται στο παγκόσμιο εικαστικό δίκτυο», επισημαίνει η Μαρία Tσαντσάνογλου, διευθύντρια του ΚΜΣΤΘ. Στη συλλογή μας απευθύνονται μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής, ειδικά την τελευταία τριετία μετά το εμπάργκο της Ρωσίας προς τις ΗΠΑ για δανεισμό έργων τέχνης. Τι σημαίνει αυτό; Εκτός από τη συνεχή παρουσία της Θεσσαλονίκης στον διεθνή εικαστικό χάρτη, έσοδα για ένα ελληνικό Μουσείο που παλεύει κυριολεκτικά να επιβιώσει με την κρατική επιχορήγηση των 500.000 ευρώ.
«Τα τελευταία χρόνια, χάρη στη διαχείριση και τις διεθνείς συνεργασίες καταφέραμε να διπλασιάσουμε την επισκεψιμότητα, καθώς και τα έσοδα κατά 40%», λέει η Μαρία Τσαντσάνογλου.
Οι οικονομικές δυσκολίες και η αγωνία για βιωσιμότητα δεν μειώνουν στο ελάχιστο το εκθεσιακό πρόγραμμα (το 2014 καλύφθηκαν από χορηγίες) και την εξωστρέφειά του. Από τη συλλογή Κωστάκη αντλεί μεγάλο μέρος των έργων της (50 περίπου) η νέα έκθεση της Tate Modern «Μαλέβιτς: ο επαναστάτης της Ρωσικής Τέχνης» που εγκαινιάζεται την ερχόμενη Τετάρτη, λίγο πριν από το επετειακό 2015 για τα 100 χρόνια από το Μαύρο Τετράγωνο, το σύμβολο της ρωσικής πρωτοπορίας.
Τριακόσια έργα της συλλογής Κωστάκη στηρίζουν την έκθεση στη «Ρωσική Πρωτοπορία» στο Παλάτσο Κιαμπλέζε στο Τορίνο (Οκτώβριος 2014 – Φεβρουάριος 2015) καθώς και το αφιέρωμα στον Καζιμίρ Μαλέβιτς από την γκαλερί Whitechapel του Λονδίνου (Ιανουάριος – Μάρτιος ’15), ενώ με αποκλειστικά ελληνικά δάνεια διοργανώνεται η έκθεση «100 χρόνια ρωσικής τέχνης» στην Εθνική Πινακοθήκη της Πράγας (Απρίλιος – Ιούλιος 2015).
«Για τον Κωστάκη, κάθε μικρό χαρτάκι έχει την ανεπανάληπτη αξία του στη μελέτη και τεκμηρίωση της ρωσικής πρωτοπορίας», διευκρινίζει η κ. Τσαντσάνογλου. «Λίγα έργα του Γκούσταβ Κλιούτσις –εκτελέστηκε από το σταλινικό καθεστώς το 1938– έχουν διασωθεί. Ορισμένα βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ρίγας, ωστόσο 80 από τα πιο σπάνια του, που ανήκουν στο ΚΜΣΤΘ, τεκμηριώνουν αφιέρωμα στον Λεττονό καλλιτέχνη που διοργανώνει η Ρίγα ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2014 (Αύγουστος – Οκτώβριος 2014].
Με ταχύτητες τρέχει το ΚΜΣΤ και εντός. Μετά τις δύο καλοκαιρινές εκθέσεις, μια μεγάλη παραγωγή, «Το ΚΜΣΤ μέσα από τις συλλογές του», θα αποκαλύψει ορισμένα από τα γνωστά αλλά και άγνωστα διαμάντια της συλλογής, στο περίπτερο 6 της ΔΕΘ, με την έναρξη της Διεθνούς Εκθέσεως.