Αν θέλετε να πιείτε κανελλάδα και να δροσιστείτε με σαλάτα καρπούζι διαβάζοντας ήσυχα ποίηση σε έναν καλαίσθητο χώρο, μπορείτε να κατευθυνθείτε σε ένα από τα πολλά συνεταιριστικά καφενεία που ξεφυτρώνουν στην Αθήνα, το «6».
Σε μια ήσυχη γωνιά των Πετραλώνων, μια ομάδα έξι ατόμων, με προεξάρχουσες τη Γιώτα, την Κλειώ και τη Μαρία, άνοιξαν εδώ και ενάμιση χρόνο το εν λόγω συνεταιριστικό καφενείο, με στόχο να προσφέρουν κάτι παραπάνω από έναν τυποποιημένο καφέ. Εδώ μελετούν τα πρωινά από τα λάπτοπ τους οι φοιτητές, διαβάζουν μυθιστορήματα οι μοναχικοί θαμώνες, γευματίζουν οι εργένηδες της γειτονιάς, ενώ πολλοί άποροι πίνουν δωρεάν τον «καφέ που τους περιμένει», καθώς το καφενείο είναι το πρώτο που συνετάχθη με τη σχετική πρωτοβουλία του περιοδικού «Σχεδία». Ακόμη, η λειτουργία του εν λόγω στεκιού δίνει επαγγελματική διέξοδο και στους ιδιοκτήτες του, που εργάζονται με όρους ισοτιμίας.
«Τα τελευταία χρόνια, η δουλειά μου, η ραφή κουρτινών, εξαιτίας της οικονομικής δυσπραγίας, σταδιακά με εγκατέλειπε», διηγείται στην «Κ» η 40χρονη Γιώτα, η «ψυχή» του εγχειρήματος, όσο προετοιμάζει το σουβλάκι-λουκάνικο για το βράδυ. Αντίστοιχες επαγγελματικές ανησυχίες είχαν και τα υπόλοιπα μέλη της παρέας. Προς άγραν μιας εναλλακτικής, η Γιώτα ανακάλυψε στο Διαδίκτυο τον νέο νόμο για τις Κοιν.Σ.Επ. (Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις), που τα μέλη τους απαλλάσσονται από την υποχρέωση εγγραφής στον ΟΑΕΕ. «Κάναμε έρευνα αγοράς και μισθώσαμε έναν οικονομικό χώρο στα Πετράλωνα, που είναι η γειτονιά των περισσοτέρων από εμάς», συμπληρώνει η Γιώτα, «δεν έχει νόημα να ξεκινήσεις μια τέτοια προσπάθεια σε ένα μέρος που δεν σε ξέρει κανείς».
Προϊόντα ελληνικά
Επιπλέον, «έχω δύο παιδιά στην εφηβεία, οπότε ήθελα να εργάζομαι σε κοντινή απόσταση», προσθέτει η Γιώτα, που εκτός από τη βάρδια στην εξυπηρέτηση, που αναλαμβάνουν με κυλιόμενο ωράριο όλοι, έχει επιφορτιστεί και με το μαγείρεμα. «Ξυπνώ κάθε πρωί και σκέφτομαι τι να μαγειρέψω, δύο-τρία πιάτα ημέρας δηλαδή, αλλά κάθε μέρα διαφορετικά, όπως θα έκανα για την οικογένειά μου», εξηγεί η δεινή Μυτιληνιά μαγείρισσα. «Ως προς την επιλογή των υλικών, έχω θέσει κάποιες προτεραιότητες: φρούτα και λαχανικά αγοράζω από καταστήματα της συνοικίας μας, μπίρες προμηθεύομαι μόνο από ελληνικές μικρές ζυθοποιίες, τσίπουρο από παραγωγό στον Δομοκό και ρακή από την Κρήτη, κρασί από συνεταιρισμό στη Σαντορίνη κ.ά.». Απαξ κάθε μήνα τα έξι μέλη συσκέπτονται, σύμφωνα με όσα ορίζει η νομοθεσία, ενώ για τις επιπλέον ανάγκες έχουν προσλάβει τρία άτομα. Στο τελικό αποτέλεσμα έχουν βάλει όλοι το «χεράκι» τους. «Η Κλειώ σκέφτηκε να προσθέσουμε τη βιβλιοθήκη, βιβλία φέραμε όλοι από τα σπίτια μας, ενώ μετά άρχισαν να φέρνουν και οι πελάτες», σημειώνει η Γιώτα, που μας αποκαλύπτει ότι τη μεγαλύτερη ζήτηση έχει η… ποίηση.
Ετερο συνεταιριστικό καφέ με… άρωμα γυναίκας, το Βeaver, βρίσκεται σε μικρή απόσταση, στο Ρουφ. «Γνωριζόμασταν από παλαιότερες πρωτοβουλίες και συλλογικότητες, φεμινιστικές ομάδες και συλλογικές κουζίνες», θυμάται σήμερα η Αρετή, μια εκ των οκτώ συνιδρυτριών της Κοιν.Σ.Επ., που έχει διττό σκοπό, «να καλύψει αφενός τη βιοποριστική μας ανάγκη, αφετέρου να σχηματίσει έναν νέο χώρο συναναστροφής». Οι οκτώ γυναίκες, εκ των οποίων οι δύο είναι αρχιτεκτόνισσες, δημιούργησαν όλες τις προϋποθέσεις, ώστε στον χώρο να είναι ευπρόσδεκτοι όλοι. Η μπάρα στην είσοδο και η ειδικά διαμορφωμένη τουαλέτα καθιστά το καφέ ιδανικό για άτομα με κινητικά προβλήματα.
«Ενας φίλος με αμαξίδιο έλεγξε τις κατασκευές μας προτού ανοίξουμε», διηγείται η Αρετή, «ωστόσο, είναι άθλος να έρθει κάποιος από το μετρό του Κεραμεικού έως εδώ με αμαξίδιο, μόνο με Ι.Χ. ή λεωφορείο είναι δυνατόν». Οι ιδιοκτήτριες ανακατασκεύασαν τον χώρο, επιμελήθηκαν την επίπλωση (παλιές καρέκλες και τραπέζια που βρήκαν στα αζήτητα, τα έβαψαν και τα λούστραραν). Στον ένα τοίχο του Βeaver προβάλλονται συχνά ταινίες, ενώ στο μαγαζί έχουν πραγματοποιηθεί βραδιές ποίησης και παρουσιάσεις βιβλίων. Για τη σύσταση του καταλόγου, οι οκτώ γυναίκες δίνουν βαρύτητα στους μικρούς παραγωγούς και στα προϊόντα αλληλέγγυου εμπορίου.
«Στη γειτονιά δεν μας ήξεραν, με συνέπεια στην αρχή οι ηλικιωμένοι να είναι επιφυλακτικοί», περιγράφει η Αρετή, «τώρα πολλοί εξ αυτών περνούν τα πρωινά τους εδώ πίνοντας καφέ». Αλλωστε, «σ’ εμάς έρχονται ως μονάδες, αλλά μετά συγχρωτίζονται με τον διπλανό τους, οπότε προκύπτουν γόνιμες συζητήσεις, καλαμπούρια, φιλίες».
«Μεταφέροντας» το fair trade στην Ελλάδα
Οι αρχές του αλληλέγγυου εμπορίου, όπως βοήθησαν τους εργαζομένους σε αναπτυσσόμενες χώρες, μπορούν να βελτιώσουν τους κανόνες της εγχώριας αγοράς μας. Εχοντας αυτό ως πεποίθηση, μια μηχανολόγος μηχανικός, μια χημικός μηχανικός, ένας συντηρητής έργων τέχνης, ένας λογιστής και ένας μηχανικός τηλεπικοινωνιών ίδρυσαν πριν από έναν χρόνο την Κοιν.Σ.Επ. Alternative Trade Network.
«Στην Ελλάδα, το 94% των παραγωγών είναι μικρής κλίμακας, καθιστώντας τους έρμαια των μεσαζόντων», λέει η κ. Λίνα Μουργή, «ενώ ο καταναλωτής δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγξει την προέλευση των προϊόντων, την παραγωγική διαδικασία». Το αποτέλεσμα είναι ότι κανείς δεν είναι ικανοποιημένος. Στόχος του νέου δικτύου, που αποτελεί την ελληνική «μεταφορά» του διεθνούς κινήματος fair trade, είναι να μειώσει το χάος μεταξύ καταναλωτή και παραγωγού, εμφυσώντας και στους δύο μια διαφορετική κουλτούρα. Για την ένταξη στο δίκτυο έχουν θέσει κανόνες: την ποιότητα του προϊόντος, την ισοτιμία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων, τη διαφάνεια στην παραγωγική διαδικασία, τα εργασιακά δικαιώματα, την περιβαλλοντική αειφορία, τη στήριξη στην τοπική κοινωνία, αλλά και τη βιωσιμότητα της επιχείρησης.
Οι δύο γυναίκες ταξιδεύουν ανά την Ελλάδα για να γνωρίσουν τους παραγωγούς-επιχειρηματίες, τον τρόπο σκέψης και δουλειάς τους. «Εχουν ήδη ενταχθεί δέκα μικροπαραγωγοί, εκ των οποίων μόνο οι πέντε είναι στον κλάδο των τροφίμων και οι υπόλοιποι στην κατασκευή παιχνιδιών, τσαντών και παραδοσιακών στολών», σημειώνει η κ. Τζαμουράνου. Οι επιχειρήσεις χωλαίνουν, συνήθως ελλείψει χρόνου, χρήματος ή τεχνογνωσίας, «δεν μπορείς να είσαι ταυτόχρονα στο γραφείο, στο ράφι, στο χωράφι».
Τα μέλη του δικτύου αναλαμβάνουν να υποστηρίξουν τους παραγωγούς στα αδύναμά τους σημεία, όπως η γραφειοκρατία και η προώθηση, δημιουργούν μια online φόρμα σύστασης στο κοινό, ενώ αγοράζουν τα προϊόντα τους και τα πωλούν έναντι δίκαιων τιμών σε εκθέσεις, φεστιβάλ και συνεργατικούς χώρους. «Το διεθνές fair trade πιστοποιεί προϊόντα και υποστηρίζει κυρίως συνεταιρισμούς, τους οποίους συχνά συστήνει», διευκρινίζει η κ. Μπογρή, «εμείς εστιάζουμε στον παραγωγό, τον οποίο ελέγχουμε και πιστοποιούμε, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα ειδικά χαρακτηριστικά της δικής μας χώρας».
Για πληροφορίες, alternative-trade.com.