ήμερα, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το τηλέφωνο για την επικοινωνία τους. Θεωρούμε δεδομένο ότι οποιαδήποτε στιγμή μπορούμε να καλέσουμε έναν αριθμό και να συνομιλήσουμε με κάποιον που βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά μας. Δεν ξεκίνησε όμως έτσι η τηλεφωνία. Από την πρώτη παρουσίαση της πρωτόγονης συσκευής τηλεφώνου του Γκράχαμ Μπελ, στον πρόεδρο της Αμερικής Ράδερφορντ Μπ. Χέις το 1876, ο οποίος αποφάνθηκε ότι: «That’s an amazing invention, but who would ever want to use one of them? », έχει γίνει τρομακτική πρόοδος στην τηλεφωνία.
Δεν πρόκειται να παρακολουθήσω την εξέλιξη διαχρονικά. Για τον σκοπό του σημερινού κειμένου θα σας γυρίσω κάμποσα χρόνια πίσω, τότε που οι τηλεφωνικές συσκευές δεν είχαν πληκτρολόγιο, αλλά μια μικρή μανιβέλα. Οι παλαιότεροι από μας θα θυμούνται αυτά τα τηλέφωνα. Οι νεότεροι μπορεί να τα έχουν δει σε ταινίες εποχής. Εγώ πρόλαβα και χρησιμοποίησα αυτά τα τηλέφωνα. Για να καλέσεις κάποιον, σήκωνες το ακουστικό από τη βάση, γύριζες τη μανιβέλα μερικές φορές ώστε να σε ακούσει κάποιος ή κάποια υπάλληλος (συνήθως γυναίκα) στο τηλεφωνικό κέντρο και έλεγες το όνομα ή τον αριθμό αυτού που ήθελες να καλέσεις. Η τηλεφωνήτρια χρησιμοποιώντας βύσματα σε συνέδεε με το άλλο τηλέφωνο και μπορούσες να συνομιλήσεις μαζί του. Στο τέλος της επικοινωνίας η τηλεφωνήτρια αποσυνέδεε τα βύσματα και έτσι ολοκληρωνόταν η τηλεφωνική επικοινωνία.
Ετσι ήταν η τηλεφωνία την εποχή εκείνη, στις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα. Μάλιστα, υπήρχαν πολλοί καταξιωμένοι επιστήμονες και επιχειρηματίες που πίστευαν ότι η τηλεφωνία δεν μπορεί να είχε μέλλον, γιατί όσο εξαπλωνόταν τα τηλέφωνα, τόσες περισσότερες τηλεφωνήτριες θα χρειαζόμαστε για να κάνουν τις διασυνδέσεις. Είχε διατυπωθεί η άποψη ότι αν σε μια χώρα ο μισός πληθυσμός είχε τηλέφωνο οι υπόλοιποι μισοί θα ήταν τηλεφωνήτριες ή τηλεφωνητές για να τους εξυπηρετούν.
Να όμως που η ιστορία της τηλεφωνίας άλλαξε. Εφευρέθηκε το αυτόματο τηλεφωνικό κέντρο. Δηλαδή τέρμα η μανιβέλα. Στη θέση της μπήκε ένας δίσκος με τα δέκα ψηφία και όποιος ήθελε να καλέσει κάποιον σχημάτιζε με τον δίσκο τον αριθμό που ήθελε και το αυτόματο κέντρο, χωρίς καμία παρέμβαση από τηλεφωνήτρια, τον συνέδεε με το τηλέφωνο που ήθελε να συνομιλήσει. Οταν τελείωνε η συνομιλία κατέβαζε το ακουστικό και αυτόματα η σύνδεση διακοπτόταν. Με λίγα λόγια καταργήθηκε το επάγγελμα της τηλεφωνήτριας που εργαζόταν στα κέντρα των εταιρειών τηλεφωνίας. Τη δουλειά της, την έκανε πλέον καλύτερα, ταχύτερα και οικονομικότερα μια μηχανή: το αυτόματο τηλεφωνικό κέντρο (automatic telephone exchange).
Μέχρι εδώ, καλά πάμε και η παραπάνω ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή. Πώς θα σας φαινόταν αν οι συνδικαλισμένες τηλεφωνήτριες προσέφευγαν τότε στη δικαιοσύνη με το αίτημα να καταργηθούν τα αυτόματα τηλεφωνικά κέντρα και να επανέλθουμε στη μανιβέλα, ώστε οι τηλεφωνήτριες να εξυπηρετούν «μόνιμες και πάγιες ανάγκες»; Ακόμα πώς θα σας φαινόταν αν το δικαστήριο τις δικαίωνε; Θα μου πείτε: Εγινε κάτι τέτοιο; Ευτυχώς όχι, δεν έγινε στην τηλεφωνία και έτσι προχωρήσαμε σε πιο εξελιγμένες μορφές τηλεφωνίας. Δυστυχώς όμως έγινε σε κάποια ανάλογη περίπτωση στη χώρα μας. Σκόπιμα χρησιμοποίησα την τηλεφωνία σαν ένα αδιαμφισβήτητο παράδειγμα όπου η τεχνολογική εξέλιξη κατήργησε θέσεις εργασίας, ακόμα και ολόκληρα επαγγέλματα, αλλά τίποτα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην πρόοδο αυτή, εκτός φυσικά αν βρίσκεται κανείς στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας.
Ελάτε να δούμε μια απίστευτη ιστορία που συνέβη στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Η Γενική Γραμματεία Πληροφορικών Συστημάτων (ΓΓΠΣ), πράττοντας πολύ σωστά προσπαθεί να καταργήσει παντελώς την υποβολή χειρόγραφων φορολογικών δηλώσεων από τα νομικά και φυσικά πρόσωπα. Οι χειρόγραφες δηλώσεις προσθέτουν τρομακτική καθυστέρηση στη διαδικασία της εκκαθάρισης, έχουν τον κίνδυνο για λάθη και γεμίζουν τους φωριαμούς των εφοριών με φακέλους, που στις περισσότερες περιπτώσεις κανείς δεν τους κοιτάζει.
Αντίθετα, όταν μια φορολογική δήλωση υποβάλλεται ηλεκτρονικά, όπως γίνεται σήμερα σε όλα τα μέρη του κόσμου, εκκαθαρίζεται αμέσως με ελάχιστο κόστος ανά δήλωση. Ακόμα, γλιτώνουμε τα φωτοαντίγραφα των στοιχείων που υποβάλλονται, τα ταχυδρομικά, τα μεταφορικά, τα αποθηκευτικά, την απασχόληση του εφοριακού που παραλαμβάνει τη δήλωση αλλά και την απασχόληση αυτού που θα καταχωρήσει τα στοιχεία της δήλωσης στον υπολογιστή. Δηλαδή έχουμε αυτό που ονομάζουμε: No Brainer. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς πυρηνικός επιστήμων για να συμφωνήσει ότι η ηλεκτρονική υποβολή φορολογικών στοιχείων είναι μακράν καλύτερη, ταχύτερη και οικονομικότερη από τη χειρόγραφη υποβολή. Εχει όμως ένα μειονέκτημα. Καταργεί την εισαγωγή των στοιχείων από χειριστές / χειρίστριες.
Η ΓΓΠΣ στις δόξες της, όταν όλες οι δηλώσεις ήταν χειρόγραφες, είχε μερικές εκατοντάδες υπαλλήλους για την καταχώρηση των στοιχείων των δηλώσεων. Επίσης, η ΗΔΙΚΑ που ανήκει στο υπουργείο Εργασίας, είχε πριν από χρόνια άλλες μερικές εκατοντάδες υπαλλήλους για παρόμοια εργασία. Στο πελατειακό κράτος μας, μια τόσο μεγάλη δεξαμενή ήταν ό,τι έπρεπε για τη δυνατότητα προσλήψεων συμβασιούχων με συνεχώς ανανεούμενες συμβάσεις και μόνιμη ουσιαστική ομηρία.
Να όμως που η κρίση (και όχι μόνο) οδήγησαν την ΓΓΠΣ το 2010, να καταργήσει την εισαγωγή στοιχείων και να μην ανανεώσει τις συμβάσεις 170 συμβασιούχων υπαλλήλων που είχε για το έργο αυτό. Από αυτούς τους 170, οι 27 προσέφυγαν στη δικαιοσύνη όταν δεν ανανεώθηκε για τρίτη φορά η σύμβασή τους. Το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, με την 2031/2014 απόφασή του, δικαίωσε τους 27 συμβασιούχους, έκρινε ότι εξυπηρετούν «πάγιες και διαρκείς ανάγκες» και υποχρεώνει τη ΓΓΠΣ να ανανεώσει τις συμβάσεις 50 συνολικά πρώην απασχολουμένων στο data entry μέχρι να εκδοθεί η απόφαση του Εφετείου, παρά το γεγονός ότι σήμερα δεν υφίσταται πλέον καμία τέτοια ανάγκη. Ποιες είναι οι «πάγιες και διαρκείς» ανάγκες, αφού έχουν ήδη καταργηθεί στην πράξη; Ομολογώ ότι δεν γνωρίζω το σκεπτικό της απόφασης του δικαστηρίου, ούτε και τα επιχειρήματα των δικηγόρων. Απλά μου φαίνεται εντελώς παράλογο να μην μπορεί μια υπηρεσία του Δημοσίου να καταργήσει ορισμένες (επί συμβάσει) θέσεις εργασίας όταν δεν τις χρειάζεται πλέον γιατί εξέλιπε η δραστηριότητα για την οποία είχαν δημιουργηθεί.
Από τα στοιχεία που βρήκα σε δημοσιεύματα, οι αριθμοί είναι συντριπτικοί. Ηδη 5,8 εκατομμύρια συμπολίτες μας υποβάλλουν ηλεκτρονικά τις φορολογικές τους δηλώσεις και μόνο 15.000 ακόμα τις υποβάλλουν χειρόγραφα. Δυστυχώς η ειδικότητα του καταχωρητή στοιχείων όπως και της τηλεφωνήτριας έχει ξεπεραστεί και καταργηθεί στην πράξη. Δεν μπορεί να συντηρείται στη ζωή με τεχνητά μέσα και δικαστικές αποφάσεις. Μπορεί να ακούγεται σκληρό ή ακόμα κυνικό αλλά δυστυχώς όποιος πάει κόντρα στην εξέλιξη και προσπαθεί να συντηρήσει μια άλλη κατάσταση, δημιουργεί περισσότερα προβλήματα παρά όσα νομίζει ότι λύνει.
Δεν γνωρίζω αν η ΓΓΠΣ θα υποχρεωθεί να ανανεώσει τις συμβάσεις για όλους τους 170. Πάντως, αν θέλουμε να έχουμε μια ένδειξη για την επιβάρυνση ανά χειρόγραφη δήλωση δεν έχουμε παρά να κάνουμε τον εξής απλό υπολογισμό: Το μέσο ετήσιο κόστος ενός υπαλλήλου που περιλαμβάνει μισθούς, εισφορές, ενοίκιο χώρου, ρεύμα, απόσβεση ηλεκτρονικών υπολογιστών κ.λπ., είναι τουλάχιστον 14.000 ευρώ. Δηλαδή οι 170 στοιχίζουν περίπου 2,38 εκατ. ευρώ. Αυτό διαιρούμενο με τις 15.000 χειρόγραφες δηλώσεις, μας κάνει περίπου 160 ευρώ ανά δήλωση. Είμαι απολύτως βέβαιος ότι αν η ΓΓΠΣ ζητούσε από κάθε φορολογούμενο που υποβάλλει χειρόγραφη δήλωση 160 ευρώ, θα είχαμε όλα τα ΜΜΕ να διαμαρτύρονται και διαδηλώσεις στους δρόμους. Με άλλα λόγια, αυτή η ειδικότητα δεν χρειάζεται πλέον στη ΓΓΠΣ. Ας μην ξεχνάμε ότι και οι λεμβούχοι εξυπηρετούσαν «πάγιες και διαρκείς ανάγκες» όταν τα βαπόρια έδεναν μεσοπέλαγα, αλλά σήμερα δεν διανοείται κανείς να τους ξαναπροσλάβει, έστω και αν πληρώνουμε κάποιο φόρο υπέρ τρίτων γι’ αυτούς. Με την ίδια λογική μήπως θα έπρεπε να ξαναπροσλάβουμε και μερικές τηλεφωνήτριες γιατί κάποτε εξυπηρετούσαν και αυτές πάγιες και διαρκείς ανάγκες; Πού σταματάει αυτή η λογική και αρχίζει η λογική της σύγχρονης πραγματικότητας. Στη χώρα μας, όπου έχουμε δει τα πλέον περίεργα πράγματα να συμβαίνουν, κανένας δεν ξέρει.
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων