Αν μπορούσε να δει κανείς τα κενά και εγκαταλελειμμένα κτίρια της Αθήνας από το Google Earth, θα έβλεπε μαύρες κηλίδες σε μεγάλη πυκνότητα. Ο μεγάλος αριθμός νεκρών κελύφων στον δομημένο ιστό προκαλεί έκπληξη σε ξένους επισκέπτες. Το έχει επισημάνει ο Ολλανδός αρχιτέκτων Μάρτιν Κνάιτ του γραφείου Okra, που ανέλαβε τα έργα στο κέντρο κερδίζοντας τον διαγωνισμό του Ιδρύματος Ωνάση. «Η Αθήνα έχει τα πρωτεία σε κενά κτίρια». Από άλλη οπτική, η Αθήνα επιδέχεται κριτική για την αδυναμία της να αντιληφθεί το ζήτημα σε ένα βάθος χρόνου, με ποιότητες κοινωνικής διάβρωσης και κοινωνικής γεωγραφίας, με διαστάσεις συνοχής, ένταξης, αρμονίας και ανάπτυξης.
Ολες αυτές οι αδυναμίες, ορατές πλέον σε όλες τις περιοχές του κέντρου, αλλά και σε όλες ανεξαιρέτως τις συνοικίες (από τον Κολωνό ώς το Κολωνάκι, με διαβαθμίσεις και αποχρώσεις), αποκαλύπτουν τις χρόνιες παθογένειες του ελληνικού «συστήματος»: πολυαρχία, ευθυνοφοβία, έλλειψη διορατικότητας, φτωχή φαντασία, πρόκριμα ακατάλληλων ανθρώπων, άγνοια της ιστορίας της πόλης, έλλειψη επαφής με τη διεθνή εμπειρία. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, πολλά από τα προβλήματα της Αθήνας (γάγγραινα δομημένου ιστού και διάχυτη αντικοινωνική συμπεριφορά, με το ένα να ενισχύει το άλλο) έχουν εμφανιστεί, ιστορικά, και σε άλλες πόλεις του κόσμου και έχουν αντιμετωπιστεί ώς ένα βαθμό. Η ιδιαιτερότητα της Αθήνας έγκειται στην εντυπωσιακή, και για τον λόγο αυτό καταστροφική, χρονική καθυστέρηση σε συνδυασμό με την απροθυμία συνεργασίας και την πανσπερμία απόψεων που αιωρούνται σε θεωρητικές σχοινοβασίες. Ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα τόσο στα μεγάλα κτίρια του ιστορικού κέντρου όσο και στα αναρίθμητα ερείπια σε όλες τις γειτονιές.
Στο κέντρο: το κτίριο του Ιδρύματος Βούρου, όπου οι κινηματογράφοι Αττικόν και Απόλλων. Δίπλα, το εκλεκτικιστικό κτίριο της Μαρφίν. Απέναντι, το ξενοδοχείο Εσπέρια (κτίριο της δεκαετίας του ’50). Το κτίριο του Ακρον. Προς την Ομόνοια, το Μέγαρο Αθηνογένους, Σταδίου 50 (που όπως έγραψε η «Κ» προχωράει η ιδιωτική αποκατάστασή του). Λίγο πιο κάτω στα Χαυτεία, το γωνιακό νεοκλασικό κτίριο, Αιόλου και Σταδίου. Στην Πανεπιστημίου, το παλιό ξενοδοχείο «Ματζέστικ» απέναντι από το Ρεξ. Το κτίριο της παλιάς Κτηματικής-Εθνικής Τράπεζας. Στη Σταδίου και Αμερικής, τα δύο μικρά νεοκλασικά, που η επί δεκαετίες ερειπωμένη εμφάνισή τους είναι μάρτυρας των αγκυλώσεων με τα ιδρύματα. Στην οδό Φειδίου, το Ελληνικό Ωδείο (που χτίστηκε ως κατοικία του Αυστριακού πρέσβη επί Οθωνος), από τα πιο ιστορικά κτίρια, μπλεγμένο σε γρανάζια Ταμείου. Στην Αμαλίας, δίπλα στην Αγγλικανική Εκκλησία, απέναντι από το Ζάππειο, επί χρόνια είναι προς πώληση ερειπωμένο παλιό τριώροφο σε περίοπτη θέση. Στην οδό Ακαδημίας 23, πωλείται επίσης η άλλοτε έδρα της Ενωσης Ξένων Ανταποκριτών, σημαντικό κτίριο του αρχιτέκτονα Βασιλείου Τσαγρή, που καθώς μένει σε αχρησία δέχεται βανδαλισμούς. Στην πλ. Μητροπόλεως, σε επίσης εξέχουσα θέση, το γωνιακό εκλεκτικιστικό, υψηλής αισθητικής κτίριο από τις αρχές του 20ού αιώνα, που στέκει ερείπιο. Λίγο πιο πάνω στην ίδια σειρά, της οδού Μητροπόλεως, στέκουν ερειπωμένες προσόψεις της περιόδου 1910-1925. Ακόμη και στην πλατεία της Αγ. Ειρήνης αλλά και σε όλο το παλιό εμπορικό κέντρο, στην Αιόλου, στην Αθηνάς, στην Αγ. Μάρκου, υπάρχουν ερείπια.
Απαιτείται ουσιαστική πίεση
Αυτά είναι μόνο ενδεικτικά παραδείγματα που μπορεί να εντοπίσει κανείς με περπάτημα 20 λεπτών κινούμενος μόνο στον στενό πυρήνα του κέντρου. Είναι επιτακτικό να υπάρξει ουσιαστική πίεση για να εξαλειφθεί το φαινόμενο. Οι χρήσεις που μπορούν να έχουν τα κτίρια αυτά είναι δυνατόν να αλλάξουν την πόλη σε διάστημα δύο ετών.