Είναι φορές που ένα μικρό βιβλίο μπορεί να ανάψει ένα φανό μέσα σου και να σε οδηγήσει σε αθηναϊκά μονοπάτια, που δεν έζησες, αλλά που νιώθεις από πάντα. Στη μεγάλη, «φανταστική», αθηναϊκή βιβλιοθήκη ήρθαν να προστεθούν τα «Δέκα μικρά χρόνια» (1887-1897) του Σταύρου Αγγ. Βλάχου, που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις της Εστίας, παραδοσιακά και με πίστη φιλαθήναιες.
Αυτό το μικρό βιβλίο, με τις «αναμνήσεις από τη ζωή στην Αθήνα λίγο πριν ανατείλει ο 20ός αιώνας», ήρθε στο φως σαν ένα τρυφερό και όμορφο άνθος. Γεμάτο με τα κομψά σκίτσα της Ελλης Σολομωνίδου-Μπαλάνου (που πρέπει να έχει ένα από τα μεγαλύτερα αρχεία αθηναϊκής ζωής σε σκίτσα) και με τη φροντίδα της συγγραφέως Αννίτας Π. Πανάρετου, που του έδωσε ζωή, το αθηναϊκό αυτό βιβλίο προκαλεί με την αλλοκαιρινή του διάθεση τη ματιά του τώρα. Οι μαρτυρίες από τη ζωή της παλιάς Αθήνας που έχουν κατά καιρούς δημοσιοποιηθεί είναι πολλές, και ακόμη περισσότερες είναι όσες παραμένουν αδημοσίευτες, αταξινόμητες ή απλώς οριστικά ενταγμένες στην απύθμενη δεξαμενή τής από γενιά προς γενιά προφορικής παράδοσης της μνήμης.
Οι μαρτυρίες και οι αναμνήσεις του Σταύρου Αγγ. Βλάχου αγγίζουν σε μεγάλο βαθμό αυτήν ακριβώς τη μεταλαμπάδευση της μνήμης, την οικογενειακή παράδοση και τον συνδυασμό του βιώματος και της ανεκδοτολογίας. Λίγες οικογένειες συνδέθηκαν τόσο πολύ με την αστική ζωή της Αθήνας όσο οι Βλάχοι. Ο παππούς του Σταύρου Αγγ. Βλάχου, Σταύρος κι εκείνος, αγωνίστηκε στην Πολιορκία των Αθηνών και διετέλεσε υπουργός. Ο γιος του, Αγγελος (1838-1920), και πατέρας του συγγραφέα, ήταν διπλωμάτης, λογοτέχνης και κριτικός. Πρεσβευτής στο Βερολίνο, υπουργός Παιδείας και διευθυντής του Βασιλικού Θεάτρου. Παντρεύτηκε την Ελένη Μαντζαβίνου και απέκτησαν έξι παιδιά. Ενα από τα παιδιά είναι ο Σταύρος, ο συγγραφέας του βιβλίου «Δέκα μικρά χρόνια», ένα άλλο παιδί είναι ο Γεώργιος Βλάχος, ιδρυτής και εκδότης της εφημερίδας «Καθημερινή», γεννημένος το 1886.
Ολες αυτές τις πληροφορίες τις παραθέτω περιληπτικά για να ορίσω απλώς το πλαίσιο. Οι σύγχρονες αναφορές στην παλιά, αστική ζωή της πρωτεύουσας είναι μάλλον αραιές, αποσπασματικές και επιζούν λάθρα στον αναξιόπιστο περί της εγκυρότητάς του ωκεανό των κοινωνικών δικτύων. Γι’ αυτό καλοδέχθηκα αυτήν την έκδοση. Με έναν τρόπο νηφάλιο, γαλήνιο και ευγενή άνοιξε μία αυλαία προς το κάδρο μιας άλλης ζωής, ιστορικά νωπής αλλά βιωματικά μακρινής. Στη γλαφυρή αφήγηση του Σταύρου Αγγ. Βλάχου, που έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αίγυπτο ως δικαστής και εφέτης, μεταφερόμαστε στα παιδικά του χρόνια σε μια Αθήνα, μικρή αλλά υπό καθεστώς διαρκούς μεταβολής.
Εντυπωσιακά ζωντανές είναι οι περιγραφές της πατρικής οικίας στην οδό Σωκράτους, στο σημείο όπου αργότερα ανεγέρθηκε το κτίριο που στέγασε για δεκαετίες τα γραφεία της «Καθημερινής». Στις περιγραφές αυτές, συγκινούν η όψη και η μυρωδιά του πίσω κήπου, αθέατου από τον δρόμο, μια κόγχη γαλήνης στη Αθήνα του Γεωργίου Α΄. Αξιομνημόνευτες οι κοινωνικές σχέσεις, οι χαρακτήρες, αλλά και οι «εκδρομές» στο Νέο Φάληρο και στην Καστέλλα, που ανεπαισθήτως θυμίζουν τον «Τρελαντώνη» της Πηνελόπης Δέλτα. Ολος αυτός ο αστικός κόσμος μοιάζει ότι πράγματι «υπήρξε».