Περίπου δύο μήνες μετά τις ευρωεκλογές αξίζει να γίνει ένας απολογισμός της υποθέσεως της Σαμπιχά Σουλεϊμάν. Αυτή υπενθύμισε τον προσχηματικό τρόπο με τον οποίο πολιτικοί θεσμοί αντιμετωπίζουν τα μειονοτικά ζητήματα της Θράκης. Εντυπωσίασε, από τη μια, το υποκριτικό ενδιαφέρον για την κ. Σουλεϊμάν από κόμματα και οργανώσεις που σίγουρα δεν χαρακτηρίζονται από την πίστη στην πολυπολιτισμικότητα, τη συνύπαρξη διαφορετικών εθνοτήτων και θρησκειών και την προστασία των δικαιωμάτων των εκτός Θράκης Ρομά. Η Ελλάς έχει καταδικαστεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για υποθέσεις που αφορούν το ατομικό δικαίωμα του εθνοτικού αυτοπροσδιορισμού και τη χρήση της λέξεως «τουρκικός» στην ονομασία σωματείων. Η απροθυμία των ελληνικών αρχών να εφαρμόσουν τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δεν συνάδει με την αρχή του κράτους δικαίου και τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας. Προς τούτο, ωστόσο, δεν υπήρξε καμιά διαμαρτυρία από τους οψίμους υπερασπιστές του δικαιώματος της κ. Σουλεϊμάν στον ατομικό αυτοπροσδιορισμό.
Εντούτοις, η υποκρισία και οι ανακολουθίες δεν αποτελούν προνόμιο της μιας πλευράς. Οι ευθύνες της ελληνικής πολιτείας σχετικά με την παραβίαση των δικαιωμάτων της μουσουλμανικής μειονότητος δεν σημαίνει ότι μηχανισμοί καταπιέσεως και αφομοιώσεως εντός της μειονότητος μπορούν να τυγχάνουν ανοχής. Το δικαίωμα στον ατομικό αυτοπροσδιορισμό δεν περιορίζεται σε όσους επιλέγουν την τουρκική ταυτότητα στη Θράκη, αλλά επεκτείνεται σε όλους όσοι δηλώνουν μια άλλη ταυτότητα, χωρίς έλεγχο και δίκη προθέσεων. Αν κάποιοι Πομάκοι και Ρομά της Θράκης επιθυμούν να υιοθετήσουν μια τουρκική εθνοτική ταυτότητα, αυτό αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμά τους σε μια δημοκρατική πολιτεία. Τούτο όμως δεν μπορεί παρά να συνοδεύεται από την αναγνώριση του ιδίου δικαιώματος σε όσους επιλέγουν διαφορετικά. Η επιχειρούμενη ταύτιση όσων μειονοτικών επιλέγουν να αισθάνονται και να δηλώνουν Ελληνες, Πομάκοι ή Ρομά με τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες και «σκοτεινά συμφέροντα» καθρεφτίζει την ακριβώς αντίστοιχη προσέγγιση των ελληνικών εθνικιστικών κύκλων που χαρακτηρίζουν όποιον διεκδικεί το δικαίωμα στην τουρκική ταυτότητα ως πράκτορα της Τουρκίας. Διότι, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι οι ελληνικές υπηρεσίες και ιδιωτικοί φορείς «στρατολογούν» μειονοτικούς για να προωθήσουν τις επίσημες ελληνικές θέσεις στη Θράκη, σίγουρα δεν είναι μόνοι ούτε καν πρώτοι σε αυτό το έργο.
Η υπόθεση της Σουλεϊμάν μάς υπενθύμισε και κάτι ακόμη: Ενίοτε η προσπάθεια αποδομήσεως των προκαταλήψεων της κυρίαρχης εθνικής ιδεολογίας διολισθαίνει προς υπεράσπιση εθνικιστικών θέσεων των καταπιεσμένων μειονοτικών ομάδων. Η καταπίεση, ωστόσο, δεν αναγνωρίζει κάποιο ηθικό προβάδισμα στον μειονοτικό εθνικισμό, ο οποίος μπορεί συχνά να αποδειχθεί αναλόγως απηνής προς τα θύματά του, αν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Αν ο ελληνικός εθνικισμός αποτελεί εμπόδιο για την ειρηνική συμβίωση των Θρακιωτών, το ίδιο αποτελεί και ο τουρκικός. Η φιλελεύθερη, δημοκρατική υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων οφείλει να καταδικάζει όλες τις εθνικιστικές πρακτικές και προκαταλήψεις -από όπου και αν αυτές προέρχονται- και να θέτει στο προσκήνιο την πλήρη και αποτελεσματική προστασία των ατομικών δικαιωμάτων των μειονοτικών έναντι του κράτους αλλά και οιουδήποτε άλλου μπορεί να τα απειλήσει. Η αμφισβήτηση του δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού προς όλους υπονομεύει το ίδιο το μήνυμα της συμφιλιώσεως και της συνεργασίας και ρίχνει νερό στον μύλο των εκατέρωθεν εθνικισμών.
* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.