Στα όσα γράφονται για την ιστορική στιγμή που ο άνθρωπος πάτησε το φεγγάρι πριν από 45 χρόνια, υπάρχει ένα ακόμη γεγονός στο οποίο είναι ελάχιστες οι αναφορές, αλλά αποτέλεσε την κρίσιμη καμπή για την αλλαγή των αντιλήψεων του κόσμου, για την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο ο άνθρωπος βλέπει τον εαυτό του και αυτό ήταν η παγκόσμια, ταυτόχρονη τηλεοπτική εμπειρία του live.
Το κοινό των περίπου 600 εκατομμυρίων τηλεθεατών από όλες τις χώρες, όπου υπήρχαν δέκτες εκείνη την εποχή, θεωρείται ρεκόρ δεδομένων των συνθηκών. Μπορεί να μην ήταν το πρώτο live με μεγάλο κοινό, καθώς είχε προηγηθεί η κηδεία του Κένεντι με 180 εκατομμύρια θεατές και μπορεί λίγα χρόνια αργότερα, το 1973, η συναυλία του Ελβις από τη Χαβάη να έφτασε το 1,6 δισεκατομμύρια θεατές, αλλά η τηλεοπτική απευθείας μετάδοση της προσσελήνωσης ως μεγαλειώδης υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων, απέδειξε τη δύναμη της επικοινωνιακής τεχνολογίας στην παγκόσμια εμπειρία.
Είναι επόμενο να κυκλοφορούν πλήθος σενάρια για το αν υπήρξε απευθείας μετάδοση ή πρόκειται για βιντεοσκοπημένο εκ των προτέρων φιλμάκι, τα οποία συμπληρώνουν την αμφισβήτηση ότι ο άνθρωπος πήγε στο φεγγάρι. Πλήθος και οι επιστημονικοφανείς επιχειρηματολογίες pour passé le temps. Σημασία έχει ότι οι ισχυρές εγκαταστάσεις αναμεταδοτών από τρεις ηπείρους, δύο στην Αυστραλία, μία στην Ισπανία και μία στην Καλιφόρνια ήταν αυτές που συνέβαλαν εντέλει να καταγραφεί το γεγονός ως ιστορικό στην παγκόσμια συνείδηση. Δίχως την εικόνα του ανθρώπινου ίχνους με τις τρακτερωτές αυλακιές της διαστημικής μπότας του Αρμστρονγκ πάνω στο φεγγαρόχωμα, που σφράγισε το βλέμμα και τις αναμνήσεις όσων βίωσαν τη μεγάλη τηλεοπτική στιγμή, το ίδιο το γεγονός, ας το σκεφτούμε, θα είχε μικρότερο χώρο στη σκέψη και τις συνειδήσεις.
Σήμερα, 45 χρόνια μετά, με τα τελευταία 25 να κυριαρχούνται από την υστερία του live σε όλες του τις εκδοχές και ενώ η συζήτηση για το πώς επέφερε δομικές αλλαγές στη δημόσια σφαίρα και ανέτρεψε ήθη και κανόνες, παραμένει ανοιχτή, εκείνη η ιστορική απευθείας μετάδοση θεωρείται ένας από τους θεμέλιους λίθους -ο καθοριστικός- για την αλλαγή έκτοτε της αισθητικής και των νοοτροπιών στον σύγχρονο μιντιακό πολιτισμό. Μια αλλαγή, η οποία ολοκληρώθηκε τη δεκαετία του ’80 με τον εκφυλισμό του live ως εξέχουσα ενημερωτική ή ψυχαγωγική εμπειρία, σε υστερία του ριάλιτι.
Η αλήθεια είναι ότι τα event σε απευθείας μετάδοση είχαν ήδη αξιολογηθεί από την αγορά: Στην Ευρώπη η Γιουροβίζιον αποτελούσε υποδειγματική διοργάνωση αυτής της κατηγορίας και τόσο η στιγμή του πυροβολισμού του Κένεντι, όσο και η κηδεία του λίγο αργότερα επιβεβαίωσαν τη δύναμη -εμπορική όσο και πολιτική- της ταυτόχρονης συγκίνησης, της κοινής εμπειρίας ενός μεγάλου πλήθους σε απόσταση από το γεγονός.
Εκτοτε την ιστορία της τηλεθέασης σφράγισαν πλήθος παγκόσμιων τηλεοπτικών γεγονότων, άλλα λόγω του πλήθους του κοινού και άλλα λόγω της ιστορικότητας της στιγμής, όπως η πρώτη απευθείας μετάδοση έναρξης πολέμου με τον Πίτερ Αρνέτ του CNN να αναμεταδίδει τα πρώτα πυρά από τον Πόλεμο στον Περσικό Κόλπο, το 1991. Ωστόσο δεν στάθηκαν το ίδιο κρίσιμες για την εξέλιξη της σκέψης και των αντιλήψεων του κόσμου όλες αυτές οι τηλεοπτικές στιγμές, παρόλο που το ένα μετά το άλλο τα μεγάλα παγκόσμια τηλεοπτικά γεγονότα επιβεβαίωναν την κυριαρχία του ψυχαγωγικού σκέλους επί του ενημερωτικού.
Η παρακολούθηση, το 2010, του απεγκλωβισμού των 33 ανθρακωρύχων μετά τον σεισμό στη Χιλή είχε ένα δισεκατομμύριο θεατές, αλλά η συζήτηση για την ψυχαγωγική συγκίνηση και εντέλει τον εθισμό του παγκόσμιου κοινού στη δυστυχία ξέσπασε κυρίως μετά την τραγωδία στη Φουκουσίμα, όταν ιδιωτικά βίντεο που μαγνητοσκοπούσαν το τσουνάμι να παρασύρει κτίρια και προφανώς ανθρώπους, έφταναν στα διεθνή δίκτυα και αναμεταδίδονταν σαν χολιγουντιανή ταινία καταστροφής. Ναι, ο εθισμός στη θέα του θανάτου και της δυστυχίας επιβεβαιωνόταν.
Εν τω μεταξύ όμως, αναδιαμορφώθηκε και η ίδια η έννοια του live. Επειδή δεν ήταν πάντα δυνατόν να αναμεταδοθεί απευθείας το γεγονός, επιφορτίστηκαν με την αναπαράσταση μιας μορφής live οι παντός είδους ανταποκριτές. Αποτέλεσμα ήταν να αναγορευθεί σε πρωταγωνιστικό ο ρόλος του «αυτόπτη μάρτυρα» με πλήθος έκτοτε τραγελαφικά επεισόδια. Φτάσαμε ώς την κατάχρηση του live, αυτή που στην ιντερνετική εποχή, χρίζεται ως υπεύθυνη για τον μαρασμό των κανόνων της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
Ας είναι. Εκείνο το ιστορικό διαστημικό live της προσσελήνωσης πριν από 45 χρόνια, άνοιξε δρόμους στην τεχνολογία της επικοινωνίας, αλλά και την όρεξη της αγοράς των ειδήσεων. Οσο για τη συμβολική του σημασία είναι διττή, καθώς επέκτεινε το ανθρώπινο «βλέμμα» ώς το φεγγάρι και ακόμη πιο πέρα, την ίδια στιγμή που θεμελίωνε τις συνθήκες για ένα «παγκόσμιο χωριό», με έντονα κλειστοφοβικά συμπτώματα, όπου εξακολουθούν να θριαμβεύουν οι προκαταλήψεις, κυρίως εκείνων οι οποίοι αναλαμβάνουν την επικοινωνιακή διαχείριση -συχνά είναι και οι σκηνοθέτες- των τηλεοπτικών μεγάλων στιγμών.