Ο Ιούλιος είναι ο μήνας των απολογισμών: της ήδη σαραντάχρονης μεταπολίτευσης, αλλά και του ήδη τετράχρονου Μνημονίου. Ο πρώτος απολογισμός διεξάγεται εγχωρίως και αυτοδυνάμως· με αποκλίνοντα συμπεράσματα, ανάλογα της πολιτικής προβολής που επιχειρείται στο σήμερα. Δηλαδή, ακόμη και για τα γεγονότα του 1973-74, αλλά και για τα πρώτα μεταπολιτευτικά έτη, παρότι έχει κατακαθίσει ο κουρνιαχτός, οι πραγματολογικές ανασυστάσεις υποκύπτουν σε επιλεκτικές ερμηνείες ή και αποκρύψεις, προκειμένου διά τερατωδών αναγωγών να δοθεί μια δικαιολογία για πράξεις σημερινές.
Φευ, η παρούσα κρίση, ιστορική τομή ανάλογη του ’74 και πολύ πιο επώδυνη μακροπρόθεσμα για τον ελλαδικό χώρο, δεν είναι ικανή να μας οδηγήσει σε γενναίες αποτιμήσεις, με ευθυκρισία και παρρησία. Διότι, αφενός, ορισμένοι εκ των επιχειρούντων τον απολογισμό δεν δύνανται και δεν επιθυμούν να έχουν την αναγκαία απόσταση, ως οργανικά μέρη της κρινόμενης περιόδου. Αφετέρου, τα σφοδρά αισθήματα που προκαλεί η κρίση αφαιρούν την αναγκαία νηφαλιότητα· όλοι αναζητούν τον υπαίτιο, τον φταίχτη, έναν ή περισσότερους, προσωποποιημένα, και όχι αίτια δομικά, ιστορικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά. Ελπίζουμε στο εγγύς μέλλον να δούμε πιο νηφάλια και αμερόληπτα, πιο γόνιμα, την περίοδο 1974-2010· και θα τη δούμε εμείς, εγχωρίως και αυτοδυνάμως, διότι οι ξένοι δεν ενδιαφέρονται.
Αντιθέτως, ο απολογισμός του Μνημονίου ενδιαφέρει τους ξένους, εταίρους και δανειστές. Αφενός, διότι αυτοί το πρότειναν και το επέβαλαν, άρα τους ενδιαφέρει η πορεία του και η διαπίστωση του αποτελέσματος. Και το ενδιαφέρον θα διαρκέσει όσο θα διαρκούν τα συμφέροντά τους, ως δανειστών και ως επιτηρητών και επικυρίαρχων. Εξ ου και από το Βερολίνο ή τις Βρυξέλλες ακούγονται συχνά αναφορές στην επιτυχία της Ελλάδος: εννοούν ότι πέτυχε το πρόγραμμα διάσωσης που αυτοί σχεδίασαν και εφάρμοσαν. Αλλά για να ολοκληρωθεί η επιτυχία, συνεχίζουν, πρέπει να συνεχιστούν ακούραστα οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Παρόμοια είναι η περιγραφή της κυβέρνησης: σαξές στόρι. Η κυβέρνηση εντούτοις δεν αγνοεί τόσο επιδεικτικά την πραγματικότητα που την περιβάλλει: στο κάτω της γραφής, τα εκατομμύρια άνεργοι, ανασφάλιστοι και πενόμενοι είναι δυνητικοί ψηφοφόροι. Δεν αγνοεί επίσης ότι κατά το 2015 η χώρα θα βρεθεί ενώπιον χρηματοδοτικού κενού, ύψους 12,6 δισ. κατά τους υπολογισμούς του ΔΝΤ, ότι το 2016 θα είναι η ώρα μηδέν για το ασφαλιστικό σύστημα, και εν πάση περιπτώσει ακόμη και η ρύθμιση του χρέους δεν είναι ικανή από μόνη της να βάλει τη χώρα σε τροχιά ανάκαμψης.
Ο πραγματικός απολογισμός του τετραετούς Μνημονίου γίνεται εξωχωρίως. Τις βαθύτερες αλήθειες για το τι συνέβη και τι συμβαίνει ακόμη τις μαθαίνουμε από τις εκθέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου: Ιούνιος 2013: δόθηκε χρόνος στην Ευρώπη να προετοιμαστεί για να περιορίσει τις επιπτώσεις από την κρίση. Ιούνιος 2014: η δημοσιονομική προσαρμογή και οι μεγάλες περικοπές μισθών δεν βελτίωσαν την ανταγωνιστικότητα, αντιθέτως οδήγησαν σε πτώση την παραγωγικότητα. Με λιγότερο κομψή γλώσσα, ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι συνόψισε: «Η Ελλάδα σώθηκε, προκειμένου να διαφυλαχθούν τα συμφέροντα μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών, οι οποίες ήταν εκτεθειμένες».
Ο Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ: «Ορισμένες αποφάσεις είχαν ληφθεί τότε με βάση πληροφορίες ελλιπείς είτε εσφαλμένες είτε παραπλανητικές». Ο Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, πρόεδρος της Κομισιόν: «Συχνά ξεφύγαμε από τον δρόμο μας, έγιναν συσσωρευμένα λάθη κατά τη διαδρομή, αλλά συγχρόνως και τα ίδια τα κράτη είχαν τις δικές τους ευθύνες».
Οι απολογισμοί είναι χρήσιμοι για επαναχάραξη πορείας.