Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Λίγες ώρες μετά την απόφαση του Μεικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Πατρών, που έκρινε αθώους τον παραγωγό και τρεις επιστάτες για την κατηγορία εμπορίας ανθρώπων στην υπόθεση της Μανωλάδας, ο Μοχάμεντ Λίτον Καν περίμενε το λεωφορείο για να επιστρέψει στην ίδια νάιλον πολιτεία, στην παραγκούπολη, στη ράχη της Εθνικής Οδού Πύργου- Πατρών. «Σαν ζώα είμαστε», είπε. «Έτσι μας έχουν και από το νόμο τώρα».
Πριν από ένα χρόνο ο Λίτον βρισκόταν ανάμεσα στους 35 αλλοδαπούς εργάτες γης που τραυματίστηκαν από τα σκάγια επιστάτη σε φραουλοχώραφο της Μανωλάδας όταν διεκδίκησαν τα δεδουλευμένα τους. Η διάδοση της είδησης παγκοσμίως προκάλεσε ακυρώσεις παραγγελιών φράουλας. Οι λύσεις επιχειρηματικών συνεργασιών από τη Ρωσία συνοδεύονταν τότε και από e-mails καταδίκης της επίθεσης.
Το περιστατικό ανέδειξε τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των μεταναστών –με καταγωγή κυρίως από το Μπαγκλαντές. Και για πρώτη φορά στην Ελλάδα εξετάστηκε σε δίκη το αδίκημα της εμπορίας ανθρώπων για εργασιακές συνθήκες και όχι σεξουαλική κακοποίηση.
Σελίδα από το τετράδιο όπου οι μετανάστες κρατούσαν σημειώσεις για τα δεδουλευμένα τους.
«Δεν αναμέναμε αυτή την απόφαση», λέει στην «Κ» ο Μωυσής Καραμπεΐδης, συνήγορος των μεταναστών εργατών γης. «Αποφάσισαν μετά από 15 λεπτά συνεδρίασης, ενώ το δικαστήριο είχε διαρκέσει δύο μήνες», προσθέτει. Όπως αναφέρει, υπήρχε βίντεο τραβηγμένο από κινητό τηλέφωνο που αποδείκνυε την εργοδοτική σχέση του παραγωγού με τους μετανάστες καθώς έλεγε ότι θα πληρώσει τα χρωστούμενα για να φύγουν μετά από τα χωράφια. Το βίντεο προβλήθηκε στο δικαστήριο, αλλά δεν έπεισε τους ενόρκους. Ο δεύτερος συνήγορος των μεταναστών και μέλος του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, Βασίλης Κερασιώτης, λέει ότι «με αυτή την απόφαση νομιμοποιείται η βία».
Η ομόφωνη αθώωση (με ψήφους 7-0) για την κατηγορία της εμπορίας ανθρώπων δεν επιτρέπει την άσκηση έφεσης. Η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ευτέρπη Κουτζαμάνη ζήτησε να της σταλεί η απόφαση όταν καθαρογραφεί για να διαπιστώσει εάν μπορεί να ασκηθεί αναίρεση. Οι δικηγόροι των μεταναστών σκοπεύουν να στραφούν τώρα σε ευρωπαϊκά δικαστήρια. Σε έναν επιστάτη επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 14 ετών και επτά μηνών για πρόκληση επικίνδυνων σωματικών βλαβών και σε άλλον επιστάτη ποινή οκτώ ετών και επτά μηνών για απλή συνέργεια. Αυτές οι δύο ποινές δεν εκτελούνται μέχρι την εκδίκαση και την έκδοση απόφασης από δευτεροβάθμιο δικαστήριο.
Ο νόμος για την εμπορία ανθρώπων
Η καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ελισάβετ Συμεωνίδου- Καστανίδου, λέει στην «Κ» ότι έχει επισημάνει εδώ και πέντε χρόνια τα προβλήματα στη διατύπωση του νόμου για την εμπορία ανθρώπων. Όπως εξηγεί, ακόμα κι αν κάτι φαντάζει ολοφάνερο, θα πρέπει να αποδειχτεί στο δικαστήριο ότι κάποιος εκμεταλλεύτηκε την ευάλωτη θέση των μεταναστών στην πατρίδα τους, τους έφερε στην Ελλάδα και στη συνέχεια προσλήφθηκαν από κάποιον τρίτο ο οποίος γνώριζε το παρελθόν τους.
Σύμφωνα με το άρθρο 323Α του Ποινικού Κώδικα, εμπορία ανθρώπων ασκεί όποιος «με χρήση βίας, απειλής ή άλλου εξαναγκαστικού μέσου ή την επιβολή ή κατάχρηση εξουσίας προσλαμβάνει, μεταφέρει ή προωθεί, κατακρατεί, υποθάλπει, παραδίδει με ή χωρίς αντάλλαγμα πρόσωπο για να εκμεταλλευτεί ο ίδιος ή άλλος την εργασία του». Το συγκεκριμένο κακούργημα τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή έως 50.000 ευρώ. Στην παραγκούπολη της Μανωλάδας ζούσαν και εργάζονταν τουλάχιστον δύο ανήλικοι, κατά δήλωσή τους 12 και 14 ετών. Σύμφωνα με το νόμο, εάν η εμπορία ανθρώπων στρέφεται κατά ανηλίκου η χρηματική ποινή που επιβάλλεται στον θύτη ανεβαίνει στα 100.000 ευρώ.
Οι συνήγοροι των μεταναστών της Μανωλάδας επιχείρησαν να βασιστούν στη δεύτερη παράγραφο του σχετικού άρθρου. Εκεί αναφέρεται ότι οι ίδιες ποινές επιβάλλονται σε όποιον αποσπά τη συναίνεση προσώπου εκμεταλλευόμενος την ευάλωτη θέση του. Για την πολιτική αγωγή η «ευάλωτη θέση» των μεταναστών ήταν προφανής. Έμεναν σε παράγκες χωρίς νόμιμα έγγραφα διαμονής. Υπό το φόβο απέλασης δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν καλύτερες αμοιβές και συνθήκες εργασίας. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της δίκης, από τις αρχές Ιουνίου μέχρι την περασμένη Τετάρτη, ο κ. Καραμπεΐδης λέει ότι δεν υπήρξε προστασία των θυμάτων. «Θα έπρεπε να τους παρασχεθεί σίτιση, στέγαση, ψυχολογική υποστήριξη», αναφέρει.
Η εισαγγελέας Πατρών Διονυσία Παπαδοπούλου είχε ζητήσει την ενοχή των κατηγορουμένων για το αδίκημα της εμπορίας ανθρώπων. Το δικαστήριο ωστόσο δεν πείσθηκε από τις καταθέσεις σχεδόν 45 μαρτύρων. Θεώρησε ότι οι μετανάστες δεν παρασύρθηκαν και ότι ήταν άτομα με ελεύθερη βούληση.
Τι θα απογίνουν οι μετανάστες
Ο Λίτον λέει ότι θα παραμείνουν στην παραγκούπολη καθώς δεν έχουν άλλη επιλογή. Οι άδειες διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους που τους είχαν δοθεί ως θύματα διακίνησης λογικά θα ανακληθούν. Όπως και να έχει λήγουν στις 26 Σεπτεμβρίου. Θα μπορούσαν όμως, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εσωτερικών, να υπαχθούν στο άρθρο 19 του Μεταναστευτικού Κώδικα για παροχή άδειας διαμονής σε θύματα ρατσιστικών επιθέσεων μέχρι να εκδικαστεί η έφεση στις ποινές των δύο επιστατών για το αδίκημα των επικίνδυνων σωματικών βλαβών.